Program nauczania zajęć artystycznych z plastyki

Program nauczania zajęć artystycznych z plastyki.
Dla klasy II do realizacji w roku szkolnym 2011/2012
Program autorski opracowała: Elżbieta Skóra

CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Program zajęć artystycznych w II klasie gimnazjum powstał dla gimnazjum, w którym przewidziano na nauczanie przedmiotu zajęcia artystyczne z plastyki 2 semestry. Realizacja zagadnień opracowana jest na ok. 38 godz. lekcyjnych /Plan wynikowy dołączony do programu zawiera 27 tematów, ponieważ 3 godziny lekcyjne przewidziano na realizacje zadań związanych z przygotowaniem prac do różnorodnych konkursów plastycznych /. Program niniejszy napisany został w oparciu o Nowa podstawę programową dla trzeciego etapu edukacyjnego.
Program pozwala rozwijać zainteresowania sztuką i twórczością plastyczną u młodego człowieka, skłania do zajęcia określonej postawy wobec zjawisk artystycznych. Kształci jego wrażliwość estetyczną oraz krytycyzm, zachowując miejsce na indywidualne i subiektywne odczucia będące efektem kontaktów ze sztuką i jej twórcami.
Zagadnienia teoretyczne poparte są ćwiczeniami praktycznymi, pozwalającymi na zrozumienie procesów pracy twórczej, realizowanej dzięki rysunkowi i doskonaleniu umiejętności przedstawiania świata przy pomocy studium realistycznego rysunku.
Szeroka oferta ćwiczeń plastycznych daje uczniowi możliwość bezpośrednich zetknięć z problemami formalnymi dzieła, ułatwia zrozumienie istoty nowatorskich rozstrzygnięć i inspiruje do szukania własnych sposobów wypowiedzi plastycznej.

CELE OGÓLNE PROGRAMU
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki.
II. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę.
III. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki.

CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU
Głównym celem edukacyjnym jest kształtowanie zainteresowań i zamiłowań plastycznych, wyposażenie uczniów w niezbędne umiejętności plastyczne, wiedzę z tego zakresu, oraz umożliwienie uczniom przeżycia różnych doświadczeń plastycznych. Równie ważne jest kształtowanie kultury plastycznej, umiejętność włączania sztuki we własne, osobiste życie, oraz uczenie wartościowania obecnych wokół ucznia zjawisk z zakresu plastyki.
Realizacja programu pozwala osiągnąć następujące cele:
W zakresie wiadomości i umiejętności uczeń:
• poznaje metodę zapisywania rysunku- martwej natury za pomocą brył geometrycznych,
• poznaje zasady rysowania w perspektywie: krawędziowej, zbieżnej, czołowej i kulisowej,
• poznaje metodę zapisywania rysunku- pejzażu, martwej natury za pomocą brył geometrycznych,
• poznaje sposoby nakładania światłocienia i waloru w rysunku,
• poznaje metody oddawania faktury w rysunku,
• poznaje sposoby nakładania światłocienia, waloru i tworzenia faktury, tak by umiejętnie oddać przestrzeń i strukturę w pejzażu,
• poznaje sposoby komponowania w pracy plastycznej,
• poznaje metodę rysowania roślin, dłoni, portretu, autoportretu, karykatury, postaci ludzkiej,
• poznaje definicję ekslibrisu, projektuje, a następnie wykonuję swój ekslibris,
• poznaje specyfikę wykonywania pracy plastycznej w plenerze,
W zakresie wartości, poglądów i postaw:
poznawanie uniwersalnego języka sztuki oraz jej roli integracyjnej we współczesnym społeczeństwie,
zapoznanie się z rolą sztuki oraz jej miejscem w życiu jednostki i społeczeństwa,
poznawanie uniwersalnego języka sztuki oraz jej roli integracyjnej we współczesnym społeczeństwie,
dostrzeganie tradycji i odrębności kulturowych wyrażanych w dziełach plastycznych oraz docenia posiadanie warsztatu rysunkowego,
• kształtowanie postaw tolerancji wobec odmiennych kultur, opinii oraz działań artystycznych,
• budowanie szacunku dla dorobku kulturalnego minionych pokoleń,
• tworzenie poczucia godności i tożsamości narodowej,
• rozwijanie odpowiedzialności za efekty pracy.

TREŚCI KSZTAŁCENIA

1. Podstawy rysunku: nauka patrzenia.
Treści i zadania dydaktyczne:
• zapisywania tematu rysunku- martwej natury za pomocą brył geometrycznych.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• poznaje metodę zapisywania rysunku- martwej natury za pomocą brył geometrycznych, potrafi przedstawić temat za pomocą brył.
• potrafi przedstawić wybrany temat według zasady od ogółu do szczegółu.
2. Podstawy rysunku: perspektywa zbieżna, kulisowa, czołowa, krawędziowa.
Treści i zadania dydaktyczne:
• zasady rysowania w perspektywie: krawędziowej, zbieżnej, czołowej i kulisowej,
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• poznaje zasady rysowania w perspektywie: krawędziowej, zbieżnej, czołowej i kulisowej,
• stosuje poznaną i wybraną perspektywę w rysunku tak by stworzyć iluzję głębi obrazu.
3. Ćwiczenia- bryła w przestrzeni, perspektywie.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• stosuje metodę zapisu obrazu za pomocą brył i zbioru brył tak by oddać charakter przedstawianego przedmiotu
• stosuje poznaną i wybraną perspektywę w rysunku tak by stworzyć iluzję głębi obrazu.
4. Podstawy rysunku: świat zapisany w bryle.
Treści i zadania dydaktyczne:
• zapisywania rysunku- pejzażu za pomocą brył geometrycznych.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• poznaje metodę zapisywania rysunku- pejzażu za pomocą brył geometrycznych, potrafi przedstawić temat za pomocą brył.
• potrafi przedstawić wybrany temat według zasady od ogółu do szczegółu.
5. Podstawy rysunku: sposoby nakładania światłocienia i walor, faktura.
Treści i zadania dydaktyczne:
• sposoby nakładania światłocienia i waloru w rysunku.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• poznaje sposoby nakładania światłocienia i waloru w rysunku,
• stosuje światłocień, walor i fakturę w rysunku tak by stworzyć iluzję głębi obrazu oraz by oddać charakter rysowanego tematu.
6. Ćwiczenia- faktura.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• stosuje faktury w rysunku tak, by stworzyć iluzję głębi obrazu oraz by oddać charakter rysowanego tematu.
7. Ćwiczenia rysunkowe- bryła i światłocień.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• utrwala sposoby nakładania światłocienia, waloru i tworzenia faktury tak by umiejętnie przedstawić temat w rysunku.
8. Podstawy rysunku: przestrzeń i walor w pejzażu.
Treści i zadania dydaktyczne:
• kreska, nakładanie światłocienia, waloru i tworzenia faktury tak by umiejętnie oddać przestrzeń, iluzję głębi i strukturę w pejzażu.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• sposoby stosowania odpowiedniej kreski, nakładania światłocienia, waloru i tworzenia faktury tak by umiejętnie oddać przestrzeń, iluzję głębi i strukturę w pejzażu.
9. Podstawy rysunku: kompozycja w pracy plastycznej.
Treści i zadania dydaktyczne:
• definicja kompozycji w plastyce,
• wrażeniowe odbieranie obrazu plastycznego
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• poznaje sposoby komponowania w pracy plastycznej oraz wrażeniowego obioru w kompozycji plastycznej
10. Ćwiczenia kompozycyjne.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• utrwala umiejętności komponowania pracy plastycznej.
11. Ćwiczenia- martwa natura.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• utrwala sposoby nakładania światłocienia, waloru, perspektywy i tworzenia faktury tak by umiejętnie przedstawić martwą naturę,
• utrwala umiejętności komponowania pracy plastycznej przedstawiającą martwą naturę.
12. Ćwiczenia: „materiał”- utrwalanie umiejętności rysunkowych.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• stosuje i utrwala metody rysowania poznane na poprzednich lekcjach.
13. Ćwiczenia- poszukiwanie inspiracji.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• sam komponuje pracę plastyczną przez poszukiwanie inspiracji w otaczającym go środowisku klasy,
• stosuje i utrwala metody rysowania poznane na poprzednich lekcjach.
14. Podstawy rysunku: rysowanie roślin.
Treści i zadania dydaktyczne:
• rysowanie roślin wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• poznaje metodę rysowania roślin wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
15. Ćwiczenia – studium z natury.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• utrwala metodę rysowania roślin wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
16. Podstawy rysunku: dłonie.
Treści i zadania dydaktyczne:
• rysowania dłoni wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• poznaje metodę rysowania dłoni wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
17. Podstawy rysunku: portret.
Treści i zadania dydaktyczne:
• rysowanie portretu wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• rysowanie portretu wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
18. Ćwiczenia- autoportret.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• utrwala metodę rysowania autoportretu wykorzystując wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
19. Ćwiczenia rysunkowe- karykatura.
Treści i zadania dydaktyczne:
• rysowania portretu, autoportretu w formie karykatury,
• zasady rysowania karykatury
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• utrwala metodę rysowania portretu, autoportretu wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach tak by przekształcić je w karykaturę
20. Podstawy rysunku: wstęp do rysowania postaci ludzkiej.
Treści i zadania dydaktyczne:
• rysowania postaci ludzkiej wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• poznaje metodę rysowania postaci ludzkiej wykorzystując nowe wiadomości i wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
21. Ćwiczenia- postać.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• utrwala metodę rysowania postaci wykorzystując wiedzę zdobytą na poprzednich lekcjach.
22. Ćwiczenia- rysunek makro.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• wykorzystuje zdobytą wiedzę tak by stworzyć studium makro przedmiotu
23. Mój Ekslibris
Treści i zadania dydaktyczne:
• definicja ekslibrisu,
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• projektuje a następnie wykonuję swój ekslibris, znak graficzny umieszczając w nim metodą rysunkową swoje cechy, zainteresowania, które bezbłędnie pozwolą zdefiniować jego zainteresowania i cechy charakteru.
24. Plener rysunkowy.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• wykonuje pracę plastyczną w plenerze.
25. Przygotowanie wystawy prac plastycznych.
Osiągnięcia ucznia: wiadomości i umiejętności
Uczeń:
• wybiera i przygotowuje swoje najlepsze prace plastyczne do wystawy.

METODY NAUCZANIA - PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Nauczanie Zajęcia artystyczne z plastyki w gimnazjum powinno odbywać się za pomocą zróżnicowanych form, zarówno tradycyjnych wykład jak i nowatorskich w zależności od inwencji i możliwości nauczyciela. Rozbudowana powinna zostać samodzielna praca uczniów, polegająca na ćwiczeniach rysunkowych. Układ lekcji, jej przebieg oraz ilość czasu potrzebnego na realizację poszczególnych tematów, uzależnione są od nauczyciela oraz umiejętności i zainteresowań uczniów.
Do tworzenia oraz zainteresowania twórczością artystyczną należy zachęcać atrakcyjnymi i urozmaiconymi metodami. Nauczyciel plastyki w gimnazjum ma do dyspozycji szereg metod nauczania.
Do najbardziej przydatnych należą :
• prezentacja materiału w formie wykładu objaśniającego temat lekcji w formie syntetycznej, z uwzględnieniem: sposobów i metod używanych przy twożeniu studium realistycznego rysunku,
• ćwiczenia praktyczne, pobudzające wyobraźnię ucznia i doskonalące jego wrodzone umiejętności,
• ćwiczenia uczniów z korektą nauczyciela,
• zachęcanie uczniów do dyskusji,
• zachęcanie uczniów do aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym, poprze organizowanie wystaw własnych prac plastycznych,
• zachęcanie uczniów do samodzielnej pracy w domu,
• wyrażania własnych opinii i sądów na temat sztuki,
• zróżnicowanych ćwiczeń i eksperymentów plastycznych, zabawy w rysowanie i projektowanie,
• wskazywanie źródeł do pogłębiania wiedzy,
• powtarzanie materiału teoretycznego w formie indywidualnych rozmów o rysunku na przestrzeni dziejów,
• powtarzanie materiału praktycznego w formie działalności twórczej na zadany temat wykonywanej w preferowanych przez ucznia technikach,
• organizowanie uczniom we współpracy z innymi szkołami i instytucjami kultury/ konkursów plastycznych i plenerów,
• organizowanie wystaw prezentujących prace uczniów.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE
• Kartki formatu A4 lub A3,
• ołówek H4, HB, B5,
• kolorowe kredki, długopisy, flamastry
• reprodukcje, albumy, książki o tematyce związanej z rysunkiem
• ilustracje poglądowe.

PROPOZYCJE KRYTERIUM OCENIANIA
Kryteria ocen – wymagania programowe.
Przedmioty artystyczne, do których należą zajęcia artystyczne z plastyki, stanowią grupę przedmiotów, w których system oceniania stanowi problem złożony, trudny i często traktowany niejednoznacznie.
Należy wyjść z założenia, że ocena z zajęcia artystyczne z plastyki powinna być raczej elementem zachęty niż egzekwowania wiadomości. Docenić należy fakt, iż uczeń podjął temat oraz aktywnie uczestniczy w zajęciach.
Uwzględniając zarówno trudności okresu dojrzewania uczniów gimnazjum, jak i specyfikę przedmiotu, nauczyciel powinien indywidualizować oceny.
Oceniając uczniów, należy pamiętać, że poziom ich umiejętności praktycznych oraz wiedzy o sztuce może być bardzo zróżnicowany. Uzdolnienia plastyczne i wiedza o sztuce nie zawsze muszą się pokrywać.
Stąd ocena ostateczna nie może być średnią arytmetyczną wyprowadzaną z ocen prac plastycznych i wiedzy o sztuce.
Na lekcjach plastyki bieżącej ocenie podlega:
• przygotowanie do lekcji,
• aktywne uczestnictwo w zajęciach,
• zdolność analizy i syntezy zadań,
• twórcze i samodzielne rozwiązywanie problemów.
Oceny wystawiane w trakcie roku szkolnego dotyczą następujących form pracy ucznia:
• praktyczne ćwiczenia plastyczne,
• różnorodne technicznie prace plastyczne,
• motywacja do twórczej pracy,
• udział w konkursach plastycznych,
• wypowiedzi ustne,
• zadania domowe,
• rozwijanie zainteresowań i zdolności przedmiotowych,
• aktywne uczestnictwo w życiu szkoły.
Najtrudniejszą do ocenienia formą pracy ucznia na lekcji plastyki jest ocena jego prac plastycznych. W związku z tym należy zwrócić na tę właśnie kwestie szczególną uwagę.
W ocenie działalności twórczej ucznia powinno wziąć się pod uwagę następujące elementy :
• kompozycja płaszczyzny i głębi,
• rytm,
• kontrast walorowy i barwny,
• wyraz ogólny,
• inwencję i fantazję,
• staranność wykonania
• rozwój w pracy twórczej
Godnym polecenia elementem oceny prac uczniów jest opisowy system ocen. Polegający na tym, że pod koniec zajęć opisujemy parę prac, traktując to jako podsumowanie lekcji. W opisie nauczyciel powinien zauważyć i nazwać walory omawianej pracy. Opis powinien być krótki trafny oraz oparty o elementy oceny dzieła plastycznego wyżej wymienione. Dokładniejszy opis oceny poszczególnych elementów dzieła znajduje się w załączniku nr1.
Podsumowaniem pracy ucznia na lekcjach plastyki jest ocena semestralna i roczna.
Ocena semestralna i roczna stanowi bilans działań uczniów i uwzględnia stopień rozwoju artystycznego oraz nabytą wiedzę. Wynika ona z wewnątrzszkolnego oraz przedmiotowego systemu oceniania.
Kryteria oceny semestralnej i rocznej.
Ocena celująca:
• uczeń opanował zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych na ocenę bardzo dobrą, a poza tym,
• wykazał się zdobytą wiedzą i umiejętnościami wykraczającymi poza program nauczania,
• uczestniczył w konkursach przedmiotowych,
• twórczo posługiwał się zdobytą wiedzą,
• czynnie uczestniczył w artystycznym życiu szkoły,
• wykazywał aktywność i prace w domu.
Ocena bardzo dobra:
• uczeń opanował zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych na ocenę dobrą, a poza tym :
- aktywnie pracował indywidualnie i zespołowo,
- uczestniczył w konkursach przedmiotowych,
- prawidłowo posługiwał się, zdobytą widzą i nabytymi umiejętnościami,
- bardzo dobrze wywiązywał się powierzonych mu zadań.
Ocena dobra:
• uczeń opanował zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych na ocenę dostateczną, a poza tym:
- dbał o estetykę własna i otoczenia,
- systematycznie pracował indywidualnie i zespołowo,
- wystarczająco opanował zakres wiedzy i umiejętności,
- dobrze wywiązywał się z powierzonych mu zadań.
Ocena dostateczna:
• uczeń opanował zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych na ocenę dopuszczającą, a poza tym:
- pracował niesystematycznie,
- uczestniczył w dyskusjach , ale tylko sporadycznie,
- opanował elementarny zakres wiedzy i umiejętności, ale miał z tym problemy,
- wywiązywał się z powierzonych zadań.
Ocena dopuszczająca:
• uczeń opanował zakres wiedzy i umiejętności w stopniu nikłym, a poza tym:
- wykonywał najprostsze ćwiczenia z pomocą nauczyciela,
- działania artystyczne podejmował w znikomym stopniu,
- nie uczestniczył w dyskusjach,
- miał problemy z przygotowaniem do zajęć.
Ocena niedostateczna:
• uczeń zupełnie nie opanował zakresu wiadomości i umiejętności przewidzianych w programie nauczania a poza tym:
- lekceważąco odnosił się do przedmiotu,
- nie wykonywał najprostszych ćwiczeń, nawet z pomocą nauczyciela,
- opuścił bez usprawiedliwienia znaczna ilość zajęcia artystyczne z plastyki,
- nie wykazał chęci poprawy.
Załącznik nr 1
Ocena działalności twórczej.
Elementy pracy plastycznej.
Kompozycja płaszczyzny i głębi.
Transpozycja głębi na płaszczyźnie to niezbędny warunek stworzenia całości kompozycyjnej. Analizujemy i oceniamy w pracy ucznia jego zmysł konstrukcyjny. Kompozycja płaszczyzny dotyczy bowiem w pierwszym rzędzie jej podziału na odcinki, piony, poziomy i skosy. Zwracamy uwagę na to, czy kompozycja ucznia jest zespołem, w którym każdy ze składających się nań elementów występuje w powiązaniu z pozostałymi.
Rytm
Oceniamy kładzione na płaszczyźnie kreski i plamy tworzące pewne układy rytmiczne.
Zwracamy uwagę na to, czy uczeń potrafi skomponować zespoły kierunków w postaci powtarzających się form, kresek i plam.
Kontrast walorowy i barwny
Oceniamy umiejętność określania stosunku partii ciemnych do jasnych oraz poszukiwania stosunku tonów ciepłych do zimnych. W malarstwie występują oba rodzaje kontrastu, gdyż każdy kolor oprócz swej jakości-czerwieni, zieleni, błękitu itp. – posiada też takie lub inne nasycenie, czyli walor.
Wyraz ogólny
Oceniamy, czy obraz ma „wyraz ogólny”, dający się odczytać z użytych zestawień w dobrym obrazie każda cząstka wyraża ten sam charakter nastrojowy, co całość brana ogólnie. Zastanawiamy się, co o myśleniu i sposobie widzenia świata przez ucznia mówi jego praca.
Inwencja i fantazja
Cechy te można brać pod uwagę przy każdym typie zadań, ale szczególnie w kompozycjach z wyobraźni oraz w aranżacjach przestrzennych. Zwracamy uwagę na inwencję, fantazję i wynalazczość uczniów w zakresie zastosowania różnych materiałów plastycznych.
Staranność wykonania
W przypadku uczniów mało uzdolnionych plastycznie można brać pod uwagę staranność wykonania pracy i doprowadzenia jej do końca, jednak nie należy stosować tego kryterium jako zasadniczego, gdyż zbytnie zwracanie uwagi na staranność możne ograniczyć-ważniejsze dla oceny- inwencję i fantazję.

EWALUACJA PROGRAMU

Po wdrożeniu programu wskazane jest przeprowadzenie ewaluacji w celu uzyskania informacji zwrotnej o tym w jakim stopniu zaproponowane treści umożliwią realizację zadań edukacyjnych.
Przedmiotem ewaluacji będzie:
-osiąganie celów edukacyjnych,
-skuteczność metod i form aktywności,
-przyrost wiedzy,
-kształtowanie umiejętności i postaw.
W trakcie realizacji treści programowych uczniowie będą oceniani na podstawie:
-obserwacji uczniów w czasie zajęć,
-szacowania wytworów ich pracy,
-analizy zgodności działań z poleceniem do wykonania zadania,
-aktywności przy omawianiu zgodności problemów plastycznych oraz „Karty samooceny ucznia”.

KARTA SAMOOCENY UCZNIA
Imię...................................Nazwisko ........................................ klasa ...........data ......................
L.p. Tak Nie
1.Omawiane zagadnienia sprawiły mi trudności.
2.Pracowałem chętnie, wytrwale i systematycznie.
3.Dużo się nauczyłem.
4.Wykonałem wszystkie ćwiczenia.
5.Problemy rozwiązałem sam.
6.Pomagał mi nauczyciel.
7.Pomagali mi koledzy.
8.Pomagałem innym.