Opis i analiza przypadku rozpoznania i rozwiązania problemu edukacyjnego ucznia szkoły zawodowej niedostosowanego społecznie

Identyfikacja problemu

Problem: Postępujący proces demoralizacji.
Objawy: Kontakty ze środowiskiem przestępczym, nadużywanie alkoholu, zachowania przemocowe, absencja szkolna.

Krzysztof szkołę podstawową ukończył bez powtarzania. Uczył się w gimnazjum, przebywał w Pogotowiu Opiekuńczym i w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym. Ukończył klasę III, i mimo, że nie powtarzał klas, sprawiał rosnące trudności wychowawcze.
Przebywał w towarzystwie grup nieformalnych o cechach przestępczych, palił papierosy, pił alkohol (wielokrotnie przebywał w izbie wytrzeźwień). Zachowania agresywne występowały u niego często i miały przeważnie postać pobić (m.in. wybicie zębów innemu uczniowi). Krzysztof nie wykazywał gotowości do zmiany swoich zachowań odrzucając kolejne oferty wychowawcze. Przejawy jego zachowań były bardzo niebezpieczne dla społeczności szkolnej.
W opiniach wskazywano, że podejmowano wobec niego różnorakie działania korekcyjne, ale nie przynosiły one skutków. Uczeń ciągle naruszał zasady panujące w placówkach, w których przebywał. Nie pozwalał na wytworzenie relacji wychowawczych, nie przejawiał refleksji na temat swojego funkcjonowania w relacjach społecznych.
W 2006 r. w związku z popełnieniem kolejnego przestępstwa został umieszczony w SdN.
Ciekawe jest to, że Krzysztof w nauce uzyskiwał wyniki na poziomie oceny dopuszczającej chociaż badania przeprowadzone w Pogotowiu Opiekuńczym stwierdzają, że w bardziej sprzyjających okolicznościach oraz przy odpowiednim poziomie motywacji zadaniowej i właściwej koncentracji ze strony nieletniego, jego możliwości intelektualne mogłyby ukształtować się na poziomie nawet bardzo wysokim.


Geneza i dynamika zjawiska

Analiza dostępnych materiałów pozwala wskazać na poważne zaburzenia w funkcjonowaniu systemu rodzinnego Krzysztofa. Nieletni przejawiał zachowania niedostosowane, ale nie były one należycie analizowane wychowawczo przez rodziców. Stosowali oni oddziaływania doraźne, przypadkowe, zawsze gwałtowne, a często także w postaci kar fizycznych. Nie mogło to być skuteczne, wręcz przynosiło efekty odwrotne do zamierzonych – nieletni wszedł w krąg młodzieżowych grup podkulturowych.
Środowisko domowe socjalizowało więc nieletniego negatywnie, bez dawania mu wzorców zachowań prospołecznych. Stosowane kary fizyczne wskazują na gotowość rodziców do zachowań opartych na przemowy, co zawsze wywiera negatywny wpływ na dzieci.
Poziom życia rodzinnego Krzysztofa też nie przedstawiał się dobrze ( bezrobocie, niskie wykształcenie, niski ogólny poziom społeczno-kulturowy )
Rodzice nigdy nie wykazali chęci do kontaktowania się ze specjalistami by szukać dla syna pomocy. Nie znajdując „swego miejsca” w rodzinie i nie mogąc liczyć na oparcie i poczucie bezpieczeństwa Krzysztof zaczął coraz częściej przebywać w grupie zdemoralizowanych rówieśników co przyniosło skutek w postaci konfliktu z prawem.

Znaczenie problemu

Brak należytej opieki ze strony rodziców, znaczne obniżenie poczucia własnej wartości i potrzeba poszukiwania swego miejsca, w którym mógłby czuć się bezpiecznie, popchnęły Krzysztofa do kontaktów ze demoralizowanym środowiskiem rówieśniczym i pozostawanie pod jego wpływem. W efekcie spowodowało to kolejno, utratę ambicji szkolnych, niedostosowanie społeczne, demoralizacje i konflikt z prawem.
Problemy wychowawcze i nieskuteczność środków mających im zapobiec doprowadziły do wysokiego stopnia demoralizacji nieletniego i potrzeby oddziaływań o charakterze resocjalizacyjnym w placówce zamkniętej. Nieletni stracił cele prospołeczne takie jak kontynuowanie nauki i zdobycie zawodu.

Prognoza

Prognoza pozytywna: Poddanie nieletniego obowiązkowi szkolnemu, wzbudzenie w nim większych ambicji na tym polu (stwierdzony wysoki potencjał chłopca). Wdrożenie do norm zachowań prospołecznych poprzez zrozumienie potrzeby i konieczności przestrzegania regulaminów oraz ogólnie przyjętych zasad współżycia w grupie może spowodować odmienne postrzeganie własnej osoby, wyższą ocenę jako jednostki pełnowartościowej zdolnej do osiągania sukcesów.

Prognoza negatywna: Dalszy brak skuteczności oddziaływań wychowawczych a w konsekwencji pozostawanie pod negatywnym wpływem środowiska rówieśniczego. Zaprzestanie nauki i kształcenia w kierunku uzyskania zawodu, dalsza demoralizacja, konflikt z prawem.

Propozycje rozwiązania problemu

Uwzględniając poziom rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego nieletniego, należy wskazać na następujące kierunki oddziaływań:
• motywowanie nieletniego do większego wysiłku umysłowego służącego własnemu rozwojowi,
• konsekwentne traktowanie jakiegokolwiek nagannego zachowania nieletniego, demaskowanie jego prób manipulowania otoczeniem, pociąganie do odpowiedzialności,
• uczenie nowych sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych, rozładowywania napięcia, jasnego komunikowania własnych potrzeb,
• uświadomienie nieletniemu korzyści płynących z przestrzegania znanych mu norm społecznych,
• rozwijanie jego wrażliwości na ludzkie potrzeby, zrozumienie własnego problemu rodzinnego,
• angażowanie w działania służące innym,
• poszukiwanie nowych obszarów zainteresowań,
• ćwiczenie samodyscypliny, wywiązywania się z nałożonych obowiązków,
• urealnienie samooceny.

Plan oddziaływań

• Zdobycie zaufania ucznia,
• Wdrożenie do systematycznej nauki i pracy, rozbudzenie ambicji,
• Stałe podnoszenie poziomu wymagań,
• Rozpoznanie mocnych stron Krzysztofa, jego zainteresowań i predyspozycji zawodowych,
• Rozmowy wychowawcze ze szczególnym uwzględnieniem tematu rodziny,
• Przekonanie o bezsprzecznej wartości posiadania wykształcenia i zawodu,
• Profilaktyka antyalkoholowa,


Wdrażanie oddziaływań

Uczeń szybko wdrożył się do obowiązków szkolnych, gdyż jego poziom intelektualny pozwolił mu na radzenie sobie z nauką bez większych problemów, poza tym zależało mu na dobrej opinii w jego sprawie. Szybko też udało mi się zdobyć zaufanie Krzysztofa gdyż jestem trenerem sportu walki (byłem też wicemistrzem Polski w swej dyscyplinie) a ucznia bardzo interesowały te zagadnienia.
Przeprowadziliśmy wiele rozmów na temat jego sytuacji rodzinnej, zdobywał się przy tych okazjach na wiele refleksji, między innymi wyraził chęć kształcenia się i pracowania w zawodzie piekarza, tak jak jego ojciec.
Na lekcjach wychowania fizycznego Krzysztof wykazał się zdolnościami w kierunku piłki nożnej co przysporzyło mu uznania wśród innych nieletnich. Treningi i mecze piłki nożnej pozytywnie wpływały na Krzysztofa w sposób widoczny wyrabiając w nim cechy takie jak: zdolność przestrzegania przepisów i zasad gry, przestrzeganie zasady „fair play”, współpraca z zespołem, zadowolenie z efektów i korzyści jakie przynosi praca.


Efekty oddziaływań

Podjęte wobec Krzysztofa oddziaływania przyniosły następujące korzyści:
• Rozpoznane zostały konkretne zainteresowania i predyspozycje zawodowe Krzysztofa.
• Uczeń zaczął osiągać znacznie lepsze oceny szkolne.
• Nieletni jasno sprecyzował swoje plany zawodowe.
• Zdecydowanej poprawie uległa samoocena nieletniego, zaczął wierzyć we własne siły.
• Krzysztof dobrze funkcjonuje w grupie, potrafi sam stawiać sobie zadania i czuć się odpowiedzialny za ich realizację.
• Pogodził się z rodzicami, nabrał większego zaufania do nauczycieli i wychowawców.