Potrzeby psychiczne wychowanka internatu

I. Definicja potrzeby

Potrzeba to – wg Słownika Języka Polskiego – okoliczność zmuszająca do postępowania tak a nie inaczej.
Według innych źródeł jest to stan pewnego niedoboru, który osobnik stara się uzupełnić. Potrzebą możemy też nazwać napięcie wewnątrz organizmu, które prowadzi do organizowania w określony sposób swojej działalności oraz pobudza aktywność skierowaną na ich osiągnięcie.

II. Podział potrzeb

Problematyką potrzeb dzieci i młodzieży i ich zaspokajaniem zajmowało się wielu uczonych – psychologów, m. in. Freud, Piaget, Murray, Maslow. Biorąc pod uwagę różne możliwości typologiczne możemy podzielić potrzeby na: biologiczne, indywidualne (psychiczne) i społeczne.

III. Potrzeby biologiczne.

Potrzeby biologiczne to potrzeby, których zaspokojenie jest warunkiem sprawnego funkcjonowania organizmu i prawidłowego przebiegu procesów biologicznych. Są one więc niezbędne do utrzymania organizmu przy życiu. Najogólniej mówiąc można do nich zaliczyć potrzebę zaspokojenia głodu i pragnienia, potrzebę zapewnienia właściwego ubrania, ciepła zimą itd. Potrzeby wyznaczają cele, stanowią motywy pracy, walki i zabawy. Dzięki nim człowiek dąży do prawdy i sprawiedliwości, wybiera partnera, przyjaciół.
Potrzeby biologiczne są potrzebami wrodzonymi, pierwotnymi, potrzeby psychiczne zaś są potrzebami nabytymi. Potrzeby psychiczne są wtórne wobec wrodzonych, są właściwe określonemu porządkowi, jaki panuje w społecznym otoczeniu jednostki.

IV. Potrzeby indywidualne (psychiczne)

1. Bezpieczeństwa – niezbędnymi do jej zaspokojenia jest klimat pogody, spokoju, życzliwości i poszanowania, godności osobistej w rodzinie, (ale też w szkole i internacie). Zapewnione bezpieczeństwo umożliwia rozwój potrzeb wyższych. Jest ona zaspokojona przez bliskie osoby, które w razie trudności i niepowodzeń zapewniają dziecku opiekę i pomoc. Trudną sytuacja w życiu dziecka i młodzieży może być np. konflikt z kolegami, niepowodzenia w nauce, utrata ukochanych osób. Dziecko pozbawione życzliwej pomocy i opieki odczuwa brak pewności siebie, przejawia skłonności nerwicowe, przyjmujące formę nieuzasadnionych obaw i lęków. Potrzebę bezpieczeństwa zaspokaja przede wszystkim rodzina. W późniejszym wieku funkcję ta mogą spełniać kontakty koleżeńskie w szkole i poza szkołą.
Poczucie bezpieczeństwa zależy też od samooceny. Niska samoocena powoduje rezygnację z osiągnięcia zamierzonego celu. Przy samoocenie zawyżonej dziecko nie boi się przeszkód, ale przeżywa też rozczarowania przy negatywnych doświadczeniach. Dla zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa ogromnie ważne są słowa akceptacji dziecka, co przyczynia się do kształtowania stosunku do świata i siebie samego (czyli przyszłej samooceny). Aby ta samoocena była pozytywna dziecko musi przekonać się, że da rade radzić sobie w różnych sytuacjach. Dlatego też nadmierna opiekuńczość i wyręczanie dziecka we wszystkim nie sprzyja wytwarzaniu pozytywnej samooceny ani wiary we własne możliwości. Taka postawa może sprzyjać nawet powstaniu poczucia zagrożenia. Zaburzająca poczucie bezpieczeństwa jest tez postawa nadmiernie wymagająca, budząca napięcie nerwowe, stany lękowe, itp.

2. Potrzeba przynależności grupowej – pobudza ona młodzież do chętnego udziału np. w organizacjach młodzieżowych. Należy jednak pamiętać, że w razie braku jej należytego ukierunkowania, stać się ona może powodem tworzenia grup nieformalnych, chuligańskich itp. Potrzebę tą najlepiej i najbardziej twórczo wychowawczo powinna zaspokajać rodzina, ponieważ wtedy rodzi się więź uczuciowa z kimś, na kogo zawsze można liczyć, kogo na pewno się nie straci. Początkowo jest to przynależność do rodziny, potem także do grupy rówieśniczej.
Objawami zaspokojenie potrzeby jest m. in. chętne spotykanie się ze znajomymi, zawieranie nowych znajomości, przyjmowanie punktu widzenia innych osób, robienie rzeczy, które innym sprawiają przyjemność – oraz bardziej bezpośrednie: obejmowanie, całowanie, witanie uściskiem dłoni, listy, telefony itp.

3. Potrzeba samodzielności – przejawia się ona w chęci decydowania o różnych osobistych sprawach życiowych. Występuje ona w szczególnie dużym nasileniu, gdy samodzielność dziecka jest zbytnio ograniczona. Ograniczona może być zarówno przez zakazy i ograniczenia (co może spowodować np. konflikt z rodzicami), jak i przez nadmierną opiekuńczość i wyręczanie dzieci we wszystkim. Potrzeby te uwidocznione są szczególnie w okresie dorastania, choć występują w każdym wieku rozwojowym.

4. Potrzeby estetyczne i poznawcze – przejawiają się one w szukaniu kontaktów z wytworami kultury: książką, muzyką, teatrem, malarstwem itp. Wytworzenie się tego rodzaju potrzeb uzależnione jest od atmosfery rodziny, wychowawczej pracy szkoły, internatu oraz instytucji kulturalnych. Brak właściwego rozwoju tych potrzeb powoduje nieraz ograniczenie zakresu działań dziecka / wychowanka (bierność).
Zaspokojenie potrzeby poznawczej jest zadaniem dorosłych w każdym wieku rozwojowym dziecka. Z punktu widzenia rodziców ważna jest też wymiana doświadczeń nt. zdobytych wiadomości, co ma olbrzymie znaczenie dla utrzymania bliskiego kontaktu i więzi emocjonalnych z dzieckiem.

5. Potrzeba aktywności – aktywność jest jednym z najważniejszych czynników rozwoju. Chcąc zaspokoić tą potrzebę musimy zapewnić dzieciom warunki do nauki, do realizacji zainteresowań i zamiłowań. Dziecko powinno być jak najwcześniej wdrożone do podejmowania wysiłku celowego, do aktywności pożytecznej, zorganizowanej, uporządkowanej. Aby umiało zaspokoić potrzeby własne, umiało działać bezinteresownie, aby miało radość z samego działania.
Zaspokojenie potrzeby aktywności jest nieodzownym warunkiem zaspokojenia niemal wszystkich potrzeb. Można powiedzieć, że aktywność jest niemal instynktem. Chcemy być czynni fizycznie, umysłowo, emocjonalnie.

6. Potrzeba kontaktu – jest to bardzo ważna potrzeba, której niezaspokojenie może doprowadzić do zaburzeń funkcjonowania społecznego. Potrzeba kontaktu wiąże się ściśle z potrzebą przynależności. Jest zaspokojona tylko wtedy, gdy dziecko jest kochane, otoczone przez rodziców troskliwa opieką, tylko wtedy samo potrafi kochać. To najbliższe otoczenie kształtuje w nim takie uczucia jak: miłość, współczucie; lecz także takie jak: nienawiść, zazdrość, niechęć do ludzi. Wszystko to jest ważne dla prawidłowych kontaktów. A dziecko (młodzież) potrzebuje kontaktów zarówno z osobami bliskimi, jak i kontaktów przelotnych, powierzchownych z innymi ludźmi. W późniejszym wieku kontakty z domem rozluźniają się, a zacieśniają się kontakty z rówieśnikami.

7. Potrzeba posiadania – zarówno dorośli jak i młodzież pragną posiadać różne przedmioty dla samej przyjemności ich posiadania. Przedmioty służą do zaspokajania różnych potrzeb (zarówno biologicznych jak i psychicznych – np. estetycznych, uznania itp.) oraz umożliwiają wykonywanie różnych czynności, realizację zainteresowań i zamiłowań. Nie należy zbyt rozwijać tej potrzeby, uczyć posiadania dla samego posiadania. Należy uczyć rozsądnego użytkowania rzeczy, właściwego stosunku do przedmiotów. Należy też uczyć dzieci gospodarować pieniędzmi, by bezmyślnie ich nie wydawały

W pracy wychowawczej potrzeby i ich styl decydują o życiu wewnętrznym i zewnętrznym, umysłowym i uczuciowym. Toteż jednym z naczelnych zadań rodziców, wychowawców jest wyrabianie u młodzieży takich potrzeb i takich sposobów ich zaspokajania, które harmonizują z zadaniami szkoły, a na dłuższą metę przydają żuciu wartości i zadowolenia.