Plastuś - program rozwijający twórczą aktywność dzieci 5-6- letnich

„PLASTUŚ”
– program rozwijający twórczą aktywność plastyczną dzieci 5-6-letnich.

Opracowała:
mgr Katarzyna Przekaza
Przedszkole nr 7
w Lublinie

LUBLIN 2011

„Należy pozwalać dzieciom
rysować, co chcą i jak chcą,
byle rysowały chętnie i szczerze".
/ S. Szuman/.

Spis treści

1. Wprowadzenie merytoryczne.
2. Wstęp.
3. Cele i metody programu.
4. Konstrukcja programu.
5. Uwagi o realizacji programu.
6. Harmonogram podjętych działań.
7. Ewaluacja programu.
8. Aneksy.
9. Bibliografia.

WPROWADZENIE

W rozwoju osobowości dziecka podstawowe znaczenie ma wiek przedszkolny. W tym okresie dziecko doznaje pierwszych przeżyć emocjonalnych, gromadzi swoje pierwsze spostrzeżenia i doświadczenia. W dużym stopniu odbywa się to poprzez wychowanie plastyczne.
Twórczość plastyczna jest jedną z ważniejszych form działalności dziecka w wieku przedszkolnym i podobnie jak zabawa, stanowi potrzebę rozwojową.
Wychowanie plastyczne kształtuje i rozwija wrażliwość na piękno kształtów i barw otaczającej rzeczywistości poznawalnej zmysłami oraz kształci smak artystyczny przez poznawanie dzieł sztuki plastycznej. Równocześnie wychowanie plastyczne pobudza i rozwija umiejętność wypowiadania swojego osobistego (indywidualnego i emocjonalnego) stosunku do rzeczywistości za pomocą linii i plamy, barwy i kształtu. Pobudza wyobraźnię i wyzwala inicjatywę twórczą, kształtuje osobowość oraz wzbogaca przeżycia. Ponadto rozszerza horyzonty myślowe i rozbudza potrzebę kontaktu z dziełami sztuki.
Przedszkolaki mają dzisiaj wiele możliwości spędzania czasu wolnego. Mimo bogatej oferty gier i zabaw, możliwości korzystania z komputerów, kina, telewizji, ogromnej ilości zabawek należy stwarzać dzieciom możliwość obcowania ze sztuką.
V. Lowenfeld, znakomity znawca sztuki plastycznej dziecka uważa, że „należy od najwcześniejszych lat rozwijać jego możliwości twórcze poprzez różne formy wychowania estetycznego. Wychowanie plastyczne w przedszkolu stanowi zespół zabiegów wychowawczych spełniających postulaty wychowania estetycznego w zakresie kształtowania i rozwijania osobowości dziecka, jego dyspozycji twórczych oraz przygotowania do aktywnego uczestnictwa w otaczającym świecie”.
Wiek przedszkolny stanowi odpowiedni moment i daje szansę kształcenia twórczej postawy, upodobań i nawyków estetycznych oraz przekonania o wiodącej roli i ważnym miejscu wśród innych spraw i dziecięcych przeżyć.
16
Coraz szybszy postęp techniki idzie w parze z rozwojem kultury i sztuki. Obecnie większą uwagę zwraca się na wychowawcze walory sztuki oraz jej znaczenie dla kształtowania osobowości człowieka – szczególnie dziecka.
Osobowość człowieka kształtuje się i rozwija w okresie dzieciństwa. Właśnie w tym okresie zaczyna wyrabiać się smak artystyczny, mają miejsce pierwsze przeżycia estetyczne, kształtuje się wyobraźnia twórcza, rozwijają różne zdolności artystyczne (muzyczne, plastyczne, poetyckie, itp.).
Podstawą skutecznego funkcjonowania we współczesnym świecie jest postawa twórcza. Dzieci są kreatywne z natury, dlatego tę wspaniałą zdolność należy w nich pielęgnować i rozwijać. Jak pokazuje praktyka kształcenie i rozwijanie umiejętności artystycznych stanowi podstawę rozwoju twórczości dziecięcej. Rozbudzanie zainteresowania sztuką, plastyką, odkrywanie w sobie naturalnych predyspozycji i uzdolnień skłania dziecko do samodzielnej twórczości i działania. Zaś czas spędzony w sposób twórczy, pełen radości i niespodzianek, będzie procentował w dorosłym życiu.

WSTĘP

Program „PLASTUŚ” został napisany z myślą o dzieciach 5-6-letnich wykazujących nie tylko uzdolnienia ale przede wszystkim zainteresowania plastyczne. Rozwiązania w nim zawarte są zgodne z treściami zawartymi w podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz programem W. Żaby- Żabińskiej „Nasze przedszkole”.
Wiedząc jak ważną rolę odgrywa wychowanie plastyczne, które obok zabawy jest jednym z wielu działań przedszkola postanowiłam opracować poniższy program, którego treść wynika z osobistych zainteresowań sztuką, ze szczególnym zwróceniem uwagi na działalność plastyczno-konstrukcyjną, poczynionych obserwacji oraz zainteresowań dzieci.
W przedszkolu wychowanie plastyczne stanowi zespół czynności wychowawczych, których celem jest zapoczątkowanie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju możliwości twórczych dziecka oraz wyrobienie smaku estetycznego. Podstawowymi zadaniami wychowania plastycznego w przedszkolu są: • rozwijanie swobody w posługiwaniu się linią i plamą, kształtem i barwą na płaszczyźnie i w przestrzeni – w różnych technikach plastycznych,
• uwrażliwienie dziecka na zjawiska otaczającej rzeczywistości – na światło, barwę, bryłę, linię, fakturę, ruch i przestrzeń, zapoczątkowanie pierwszych kontaktów z pięknem przyrody i sztuki.
Głównym celem jaki mi towarzyszył przy realizacji pomysłu było zgłębienie u dzieci zainteresowań plastycznych przy zastosowaniu niecodziennych form i metod pracy.
Program został tak skonstruowany aby dzieci miały nie tylko możliwość tworzenia ale przede wszystkim poznania sztuki, malarstwa, bliższego uczestnictwa w jej tworzeniu, poznaniu twórców znanych dzieł malarstwa w kąciku „Znani malarze i ich dzieła” oraz osobistych kontaktów z twórcami współczesnymi
16
(realizacja cyklu spotkań „Spotkania z ciekawymi ludźmi”). Budowa programu pozwala na pewną swobodę, dobór treści, metod i form pracy do potrzeb programowych, tematyki przewidzianej na dany miesiąc oraz tematyki konkursów i wystaw. Przykładowe propozycje są ogólnym zarysem przewidzianych zajęć i mogą być modyfikowane i zmieniane w zależności od aktualnych potrzeb w ciągu realizacji programu.
Nauczyciel mając na uwadze rozwój zainteresowań i uzdolnień plastycznych dzieci sam dobiera odpowiednie kierunki działań zgodnie z ich możliwościami dając tym samym szanse rozwoju wszystkim wychowankom

CELE PROGRAMU


Głównym celem programu „PLASTUŚ” jest rozwijanie twórczej ekspresji plastycznej dziecka.

Cele szczegółowe to:
• rozwijanie sprawności manualnej i wrażliwości estetycznej,
• odkrywanie przez dzieci własnych możliwości twórczych,
• stwarzanie okazji do poznawania technik plastycznych nie stosowanych powszechnie,
• kształtowanie umiejętności tworzenia obrazów inspirowanych muzyką, literaturą,
• projektowanie kompozycji przestrzennych z różnorodnego materiału,
• stwarzanie swobodnej, akceptującej i twórczej atmosfery,
• rozwijanie dyspozycji psychicznych – samodzielności, wytrwałości, umiejętności planowania, dokonywania właściwych wyborów,
• poznanie dzieł sztuki malarskiej i rzeźby w muzeum, galerii oraz w najbliższym środowisku,
• zwiedzanie różnych wystaw i wypowiadanie się na temat oglądanych dzieł sztuki,
• odczuwanie radości, zadowolenia i satysfakcji z własnej twórczości i możliwości jej eksponowania dla szerszego grona widzów (organizowanie wystaw).


ZADANIA WYNIKAJĄCE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ:

• dziecko przejawia, w miarę swoich możliwości, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu;
• dziecko umie wypowiadać się w różnych technikach plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych
• dziecko wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą.


METODY PRACY

• PRACA WEDŁUG WZORU
Prace wg wzoru polegają, na odtwarzaniu przez dzieci gotowych wytworów wykonywanych zazwyczaj przez nauczyciela. Metoda te znajduje zastosowanie w zajęciach poświęconych majsterkowaniu z materiałów różnorodnych oraz konstruowaniu z papieru. Wzór, zasadnicza konstrukcja przedmiotu może być uzupełniony przez dziecko szczegółami drugorzędnymi zależnie od jego własnej pomysłowości i ochoty. W oparciu o tą metodę dzieci zdobywają umiejętności techniczne w operowaniu różnorodnym materiałem, zapoznają się za sposobem łączenia za pomoce kleju, gliny, patyków, wdrażają się do posługiwania klejem, nożyczkami, ćwiczą sprawność rąk oraz zaznajamiają się z elementami organizacji pracy.

• METODA ZADAŃ INSPIRUJĄCYCH
Koncentruje ona ekspresję twórczą dzieci na tematyce proponowanej przez nauczycielkę. W metodzie tej mieszczą się prace wg określonego wzoru. Metoda zadań inspirujących ma na celu poszerzenie repertuaru tematycznego jak i wzbogacenie formy, kolorystyki i kompozycji wytworów dzieci, nasuwając im problemy, które same muszą rozwiązać. Zajęcia na temat określony kształcą umiejętność obserwacji, rozwijają wyobraźnię dziecka pobudzają do myślenia, do wysiłku i przezwyciężenia trudności w dążeniu do z góry wyznaczonego celu.

• METODA SWOBODNEJ EKSPRESJI
Jest to podstawowa metoda pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym połączona z wykonaniem przez dziecko pracy plastycznej na dowolny temat. Stosując tą metodę mamy pewność, że praca dziecka sięga tylko o stopień wyżej ponad zasób doświadczeń, które sobie już przyswoiło. Dziecko wtedy jakby samo, nieświadomie reguluje stopień trudności zadań, które podejmuje.


KONSTRUKCJA PROGRAMU

Program składa się z trzech bloków tematycznych:

I. SPOTKANIE ZE SZTUKĄ.
II. DZIECKO TWÓRCĄ.
III. DZIECKO ORGANIZATOREM WYSTAW.

Poprzez realizację I – go bloku tematycznego dziecko będzie miało możliwości:
– bezpośredniego obcowania z dziełami sztuki na wystawach, w muzeach, galeriach i spotkań z ich autorami w przedszkolu i poza nim,
– oglądania albumów i reprodukcji zgromadzonych w miejscu specjalnie przeznaczonym do tego celu (kącik „Znani malarze i ich dzieła”).

Dzięki realizacji II bloku dzieci będą miały okazję twórczo wyrażać siebie przy użyciu niecodziennych technik i metod pracy.

Trzeci blok programowy obejmuje organizowanie na terenie przedszkola „Galerii małego artysty” gdzie prezentowane będą prace dzieci, wernisaży prac dzieci organizowanych poza placówką, uczestnictwo dzieci w konkursach międzyprzedszkolnych i poza placówką, współudział dzieci w organizowaniu wystaw i konkursów.


UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU

Program „PLASTUŚ” realizowany będzie na zajęciach z całą grupą, w małych zespołach, jak też indywidualnie w zależności od potrzeb, zainteresowań i uzdolnień dzieci.
Zajęcia odbywać się będą w sali, w ogrodzie przedszkolnym, w plenerze.
W celu rozwijania zainteresowań sztuką ludowa i współczesną będą organizowane wycieczki na wystawy, wernisaże do muzeum i galerii, spotkania z twórcami. Realizacja programu odbywać się będzie także przy współudziale rodziców, poprzez włączenie ich w bogacenie kącików plastycznych, bazy w pomoce, narzędzia i materiały do zajęć plastyczno – konstrukcyjnych, jak również czynny udział w organizowanych spotkaniach integracyjnych, kiermaszach i wernisażach.
Prowadzone zajęcia będą przebiegały w atmosferze zachęty i życzliwości, zgodnie z możliwościami i zdolnościami dzieci. Będą dostosowane do codziennego toku pracy, treści programowych i planu pracy przedszkola. Ważną rolę odgrywać będzie ekspozycja prac „Galeria małego artysty”. Estetycznie oprawione prace, opatrzone w metryczkę z imieniem i nazwiskiem dziecka, tematem pracy, techniką i datą będą cieszyć oko rodziców i samych wykonawców.
Struktura zajęcia plastycznego.
1. Wprowadzenie – wywołanie zainteresowania i nastroju emocjonalnego:
- podanie tematu, instrukcji wykonania,
- zwrócenie uwagi na przygotowane narzędzia, materiały,
- zgłaszanie przez dzieci planów, projektów prac.
2. Praca dzieci
- obserwacja działań dzieci,
- nawiązanie kontaktu słownego,
- pomoc dzieciom słabiej radzącym sobie z tematem.

3. Zakończenie zajęć
- porządkowanie stanowiska pracy,
- odkładanie materiałów i narzędzi na wyznaczone miejsce,
- mycie rąk,
- ocena prac, przygotowanie wystawy.
Opis wybranych technik plastycznych, które będą wykorzystywane podczas realizacji programu:

TECHNIKI RYSUNKOWE
Rysowanie kredką świecową. Jest techniką łatwą i atrakcyjną, bardziej odpowiednią dla dziecka w młodszym wieku przedszkolnym niż rysowanie kredkami drewnianymi. Rysunek kredką świecową może mieć charakter linearny lub malarski. Rysunek o charakterze linearnym dziecko wykonuje kredką w takim kolorze, aby rysowane przez nie linie kontrastowały z tłem rysunku (tło jasne kredka ciemna, tło ciemne kredka jasna). Rysunek o charakterze malarskim dziecko osiągnie tworząc plamy barwne przez przesuwanie kredki całą jej długością po powierzchni arkusza lub przez skupienie i zagęszczenie kresek o dowolnej fakturze.
Rysowanie kredkami drewnianymi. Jest bardziej odpowiednią techniką w drugiej fazie wieku przedszkolnego, kiedy dziecko przygotowuje się do nauki pisania. W trakcie rysowania takimi kredkami rozmaitych kombinacji linii, konturów dowolnych figur lub przedmiotów i postaci dziecko zdobywa sprawności manualne. Uczy się prawidłowo trzymać kredkę i precyzyjnie się nią posługiwać. W tym celu należy zwracać uwagę, aby dziecko trzymało kredkę w taki sposób w jaki się trzyma narzędzie do pisania.
Rysowanie węglem. Pozwala dziecku uzyskać rozmaite efekty rysunkowo – fakturowe np. może ono wykonać rysunek linearny o ostrej, mocnej kresce lub rysunek bardziej malarski z przewagą miękkich plam o mniej lub bardzie intensywnym walorze. Dziecko w wieku przedszkolnym należy zachęcać do rysowania na dużych arkuszach papieru. Technika ta pozwala na prowadzenie linii z całym rozmachem ręki w różnych kierunkach i zestawiania kresek i plam w silnych kontrastach z tłem rysunku. Rysowanie świecą Potrzebny wzór malujemy świecą, a następnie całą powierzchnię kartki malujemy farbą.

TECHNIKI MALARSKIE
Malowanie pędzlem. W przedszkolu dziecko powinno zapoznać się z pędzlami o różnych wielkościach, rodzajach i umieć się nimi posługiwać. Ze względu na wiek i umiejętności dziecka najbardziej odpowiednie do malowania są duże arkusze papieru. Dziecko rysuje na nich szerokimi ruchami całej ręki. W trakcie malowania należy zwracać uwagę na prawidłowe trzymanie pędzla.
Malowanie słomką. Słomkę z jednej strony zatykamy modeliną. Maczając w farbie rozcieńczonej wodą pokrywamy obrazek punktami. Dmuchanie plamy Dziecko rozlewa kilka kolorowych plam tuszu na kartkę. Następnie za pomocą słomki, dmucha na rozlany tusz, spiesząc się, aby nie wysechł.
Rysowanie grzebieniem na podkładzie z farby i mąki (malowanie ciastem). „Kolorowe ciasto” rozsmarowujemy na kartce, następnie zeskrobujemy ciasto grzebieniem lub przygotowaną tekturą, tworząc na nim wzory i obrazki.
Mokre w mokrym. Kartkę papieru zwilżamy wodą i malujemy na niej potrzebne kształty farbami. Po wyschnięciu możemy rysunek obrysować konturem. Odciski dłoni Wylej na talerz trochę farby. Umocz w farbie dłoń, potem przyciśnij do kartki.
Odbijanki ze sznurka. Sznurek moczymy w farbie przyciskamy kartką.
Frottage (frotaż). Prosta technika polegająca na malowaniu ciekawej i zróżnicowanej faktury (np. liście) farbami i odciskaniu jej na kartce. Odbijanie na papierze gazą, tiulem, koronką Zamalowujemy kartkę papieru i odbijamy dowolnym materiałem wzory.
Wydrapywanka. Wydrapywanie kształtu rysunku (tło może być pomalowane dwoma lub trzema kolorami). Wydrapywanka na czarnym tle. Całą kartkę papieru dzieci rysują miejsce przy miejscu kredką świecową, nakładając kredkę na kredkę. Całość malujemy czarnym tuszem lub farbą. Po wyschnięciu dzieci wydrapuję dowolne kształty.
Grafika. Wykonanie płytki graficznej (matrycy), utworzenie na niej potrzebnego wzoru za pomocą rylca, pomalowanie go tuszem, farbą i odbicie na kartce.
Technika wikolowej tkaniny. Do wykonania pracy plastycznej w tej technice potrzebne są: tektura, biała tkanina, klej wikol, woda, farby plakatowe ( tempery ). Przygotowujemy tkaninę wymiarem trochę większą niż tektura. Tkaninę zanurzamy w roztworze wody i kleju wikolu ( 0,5 kleju, 0,5 wody). Następnie mokrą tkaninę układamy na tekturze starając się uformować ją tak, żeby powstały ciekawe efekty fakturowe. Na tak przygotowanym podłożu można już malować farbami. Formowanie tkaniny może być inspirowane tematem, który chcemy malować. Po wyschnięciu klej utwardza tkaninę i powstaje trwała praca plastyczna o ciekawej fakturze.

FORMOWANIE I KONSTRUOWANIE
Lepienie i formowanie z gliny lub masy solnej. Dziecko w przedszkolu powinno lepić formy z kawałków gliny lub masy solnej nie mniejszych od wielkości dużej pomarańczy. Dziecko intuicyjnie dobrze wyczuwa bryłę, zarówno gdy lepi i rzeźbi z całego kawałka jak i wtedy, gdy drobne części łączy w większą bryłę.
Lepienie i formowanie z plasteliny. Dzieci w dowolny sposób ugniatają plastelinę.
Malowanie plasteliną. Dany wzór malujemy plasteliną, nakładając ją palcami. Plastelina powinna być miękka, aby dobrze się nakładała.
Masa papierowa. Rozdrobnione kawałki papieru moczymy w przygotowanym kleju. Dzieci tworzą ulepianki wg własnych pomysłów.
Układanie materiałów przyrodniczych na podłożu z plasteliny lub masy solnej. Przygotowujemy sobie podłoże z plasteliny lub masy solnej i na tym podłożu układamy różnorodny materiał przyrodniczy, możemy także układać kawałki gazet, drobnych przedmiotów dekoracyjnych.

TECHNIKI WYCINANKOWE
Wymagają od dziecka umiejętności posługiwania się nożyczkami i wycinania formy zamierzonej wprost z papieru kolorowego bez uprzedniego narysowania kształtu tej formy.
Wydzieranka. Powstaje przez wydzieranie formy wprost z papieru bezpośrednio palcami. Ten sposób postępowania pozwala dziecku uzyskać formy różnobarwne o niesprecyzowanym konturze.
Wycinanka z materiału. Wycięte formy bezpośrednio z materiału dziecko układa na tekturze tworząc określoną kompozycję po czym je nakleja. Cięcie i składanie Pociętą na części widokówkę, obrazek czy zdjęcie z kolorowej gazety układamy w ciekawe kompozycje i przyklejamy na wyznaczoną powierzchnię.
Formowanie ze sznurka. Z pociętego na różne kawałki sznurka formujemy postacie ludzkie lub inne, możemy także wyciąć koła i okręcać je sznurkiem.

TECHNIKI COLLAGE (KOLAŻ) I DRUKOWANIE STEMPLEM
Dziecko dobiera różne materiały i zestawia ze sobą wg własnej koncepcji, tworzy z nich kompozycje (odpadów tkanin, skór, falistej tektury, papierów, gazet, ścinków tekstylnych), łącząc je nieraz z rysunkiem lub malunkiem. Do drukowania można użyć stempla z ziemniaka, zmiętego papieru, szmatki, zagiętej tekturki, kłębka waty, korka.

TECHNIKA KALKOGRAFU
Na przygotowany przez dzieci rysunek i naklejone elementy (mogą być wycięte z tapety), nałożona zostaje kalka maszynowa stroną kalkującą do góry. Wszystko to zostaje przeprasowane gorącym żelazkiem (przez osobę dorosłą).


HARMONOGRAM DZIAŁAŃ

I. SPOTKANIE ZE SZTUKĄ.
1. „Na wystawie w muzeum” - oglądanie wystawy malarstwa, monet, broni.

2. „Z wizytą w galerii” - oglądanie dzieł współczesnych twórców.

3. „Spotkania z ciekawymi ludźmi”
• spotkanie z malarzem
• spotkanie z grafikiem
• spotkanie z rzeźbiarzem

4. „W pracowni malarza” - film dokumentalny.

5. „Znani malarze i ich dzieła” - utworzenie kącika dzieł sztuki



II. DZIECKO TWÓRCĄ.

ETAPY DZIAŁAŃ PRZEWIDZIANE NA POSZCZEGÓLNE MIESIĄCE


III. DZIECKO ORGANIZATOREM WYSTAW.
1. Dziecko uczestnikiem wystaw.
• dziecko rozumie pojęcie „wystawa”,
• dziecko uczestniczy w wycieczce do muzeum, galerii sztuki,
• dziecko rozpoznaje i nazywa różne formy eksponowania prac plastycznych: w ramach, antyramach, pas partu, na stelażu, sztalugach.
2. Dziecko organizatorem wystawy.
• dziecko bierze udział w organizowaniu wystaw na terenie przedszkola, eksponującej prace dzieci z zakresu różnorodnej tematyki „Galeria małego artysty”,
• dziecko bierze udział w przygotowaniu prac na wernisaże poza placówką (estetyczne oprawianie prace, naklejanie metryczki z imieniem i nazwiskiem dziecka, tematem pracy, techniką i datą)
3. Dziecko uczestnikiem przeglądów i konkursów plastycznych.
• Dziecko chętnie bierze udział w tworzeniu prac na konkursy i przeglądy plastyczne organizowane na terenie placówki jak i poza nią.


EWALUACJA PROGRAMU
Celem badań ewaluacyjnych jest ocena wpływu kontaktów z malarstwem i sztuką na rozwój zainteresowań i zdolności twórczych dzieci oraz odbiór programu przez rodziców. Chciałabym uzyskać odpowiedź na następujące pytania:

– Czy zaplanowane działania przyniosły zamierzone efekty?
– Czy dzięki opracowanym tematom dzieci wzbogaciły swoją wiedzę i rozwinęły umiejętności?
– Jaka jest opinia rodziców o walorach i przydatności programu dla dzieci?

Odpowiedzi na powyższe pytania uzyskam dzięki opracowanym kartom obserwacji i wywiadom zebranym w trakcie rocznej pracy z programem „PLASTUŚ”.

Opracowane karty ewaluacji stanowią załącznik do przedstawionego programu edukacyjnego.