Mianownictwo i oznaczanie zębów - referat

Kierunek nauczania: technik dentystyczny
Przedmiot: modelarstwo

MIANOWNICTWO ZĘBÓW

Każdy ząb ludzki posiada swoją nazwę ze względu na umiejscowienie w łuku zębowym, w zgryzie, kształt i funkcję.

Człowiekowi w wieku rozwojowym wyrzynają się 52 zęby. Proces wyrzynania powtarza się dwukrotnie. Cykl pierwszy dotyczy zębów mlecznych, laktalnych, od łacińskiego słowa lacteus (mleczny). Są to zęby nietrwałe, jest ich dwadzieścia: dziesięć w szczęce i dziesięć w żuchwie.
Kolejny cykl dotyczy zębów stałych, które wyrastają po szóstym roku życia. Jest ich trzydzieści dwa: szesnaście w szczęce i szesnaście w żuchwie.

Zęby umieszczone są w wyrostkach zębodołowych w układzie symetrycznym po prawej i lewej stronie. Tak rozmieszczone zęby tworzą dwa łuki zębowe: jeden w szczęce i jeden w żuchwie, nazywamy je prościej górnym i dolnym.

Ze względu na umiejscowienie w łuku dzielimy zęby na prawe i lewe.

Ze względu na umiejscowienie w zgryzie dzielimy zęby na górne i dolne.

Ze względu na funkcję dzielimy zęby na: przednie i boczne. Zęby przednie pełnią funkcje odgryzania kęsów pokarmu, estetyczną i fonetyczną. Zęby boczne pełnią funkcje żucia i rozdrabniania – rozcierania kęsów pokarmu oraz estetyczną.
Ze względu na kształt dzielimy zęby na cztery grupy: siekacze, kły, przedtrzonowe i trzonowce.


SIEKACZE
Siekacze lub zęby sieczne, zwane również zębami czołowymi (bo są położone równolegle do powierzchni czoła) występują w liczbie ośmiu: cztery górne i cztery dolne. Każdy siekacz ma swoją nazwę.

Pierwszy siekacz górny zwany jest też siekaczem przyśrodkowym lub pierwszym zębem górnym.

Drugi siekacz górny to inaczej siekacz boczny lub ząb drugi górny.

Pierwszy siekacz dolny to ząb dolny przyśrodkowy lub ząb dolny pierwszy.

Drugi siekacz dolny to ząb dolny boczny lub drugi dolny.
Do każdej z nazw dodajemy oznaczenie: prawy lub lewy.


KŁY
Kły noszą miano zębów jednoguzkowych lub kątowych, bo są umieszczone na załamaniu łuków zębowych. Występują w liczbie czterech : dwa górne i dwa dolne.
Bywają również nazywane zębami trzecimi i mają swoje nazwy .

Kieł górny prawy lub ząb trzeci górny prawy.

Kieł górny lewy to ząb trzeci górny lewy.

Analogicznie nazywamy kły dolne: trzeci dolny prawy lub lewy.
Wraz z siekaczami kły tworzą grupę zębów przednich.


PRZEDTRZONOWCE
Zęby przedtrzonowe (przedtrzonowce) nazywane są też zębami dwuguzkowymi lub policzkowymi małymi. Występują w liczbie ośmiu: cztery górne i cztery dolne.

Pierwszy przedtrzonowiec górny to ząb czwarty górny.

Drugi przedtrzonowiec górny to ząb piąty górny.

Dolny pierwszy przedtrzonowiec to ząb czwarty dolny.

Drugi dolny przedtrzonowiec to ząb piąty dolny.
Do każdej z nazw dodajemy słowo: prawy lub lewy.


TRZONOWCE
Trzonowce, zęby trzonowe nazywane są też zębami wieloguzkowymi lub policzkowymi dużymi. Występują w liczbie dwunastu: sześć górnych i sześć dolnych.

Pierwszy trzonowiec górny to ząb szósty górny.

Drugi górny trzonowiec to ząb siódmy górny.

Analogicznie nazywamy trzonowce w żuchwie, używając oznaczenia dolny.
Zęby ósme noszą miano zębów mądrości i są to trzecie zęby trzonowe.
Trzonowce wraz z przedtrzonowcami tworzą grupę zębów bocznych.


OZNACZANIE ZĘBÓW


Oznaczanie zębów to inaczej umowny sposób nazywania poszczególnych zębów. Każdy ząb posiada dość długą nazwę lub kilka nazw, stąd konieczność zastosowania w praktyce zawodowej umownych symboli- znaków ułatwiających szybką komunikację.
System taki sprawdza się przy wykonywaniu czynności zawodowych, np. przy wypełnianiu dokumentacji medycznej, w kontakcie lekarza dentysty z technikiem dentystycznym.

W historii stomatologii stosowano różne sposoby oznaczania zębów.


SYSTEM ZSIGMONDY’EGO
Jednym z historycznych sposobów był system wprowadzony przez wiedeńskiego lekarza dentystę Zsigmondy’ego. Podzielił on łuki zębowe na cztery części, tzw. kwadranty za pomocą dwóch kresek: pionowej i poziomej. Zęby w każdym kwadrancie począwszy od pierwszego siekacza do trzeciego trzonowca, tak w szczęce, jak i w żuchwie oznaczył cyframi arabskimi od 1 do 8.
Cyfry nad poziomą kreską oznaczały zęby górne, a pod poziomą kreską zęby dolne. Cyfry wpisane na lewo od linii pionowej oznaczały zęby prawe, a na prawo od linii pionowej oznaczały zęby lewe.
Zęby mleczne oznaczył Zsigmondy tak samo stosując liczby rzymskie od jeden do pięć.
W ten sposób oznaczano zęby stałe lub mleczne poprzez wpisanie odpowiedniej liczby w odpowiednio ustawionym kącie prostym.


SYSTEM HADERUPA
Inny sposób zaproponował w 1887r. duński lekarz Haderup. Podobnie jak Zsigmondy oznaczył zęby stałe cyframi arabskimi od 1 do 8, a mleczne arabskimi liczbami poprzedzonymi literą l- łac. lacteus.
Zamiast znaczka kąta prostego zastosował znak plus dla zębów górnych, a minus dla zębów dolnych.
Dla oznaczenia zębów prawych stosował plus lub minus z prawej strony cyfry, a dla zębów lewych z lewej strony.

System Haderupa zmodyfikowano zastępując literkę „l” znakiem 0- zero.


POPRAWKA ALLERHANDA
Po czym polski uczony Allerhand zaproponował oznaczenie zębów mlecznych cyframi rzymskimi i ten sposób został ogólnie przyjęty od roku 1932.


SYSTEM VIOHLA
Inny sposób zaproponował Berlińczyk Viohl. Opracował on system dwucyfrowy, który obecnie zalecany jest do stosowania przez Światową Organizację Zdrowia jako łatwy w mowie i w piśmie oraz w zapisie elektronicznym. Zamiast dotychczas stosowanych znaków dla poszczególnych kwadrantów zaproponował cyfry od 1 do 4, a dla zębów mlecznych od 5 do 8. Viohl porównał obydwa łuki zębowe z tarczą zegara podzielona na cztery kwadranty: górny lewy oznaczony cyfrą 1- u człowieka jest to prawa strona łuku zębowego, prawy kwadrant górny cyfrą dwa, prawy dolny cyfra trzy, lewy dolny cyfra cztery. W sposobie tym pierwsza cyfra oznacza kwadrant, a druga cyfra- ząb.
W tym systemie każda cyfra wymawiana jest oddzielnie, a nie jak liczba dwucyfrowa.

Pomimo powszechnego stosowania tego systemu oraz zaleceń i rekomendacji WHO, w Polsce nadal często stosowany jest system Haderupa z poprawką Allerhanda (cyfry arabskie i rzymskie ze znakiem plus lub minus po prawej lub lewej stronie).

W niektórych krajach stosuje się tzw. SYSTEM AMERYKAŃSKI. Jest to system oznaczania zębów cyframi od 1 do 32, począwszy od trzeciego prawego górnego trzonowca- numer 1, a skończywszy na trzecim prawym dolnym trzonowcu- numer 32. Mleczne zęby oznacza się literami od A do T. Przy zastosowaniu tego systemu, podobnie jak przy zastosowaniu systemu Viohla zbędne są kreski poziome i pionowe oraz znaki plus i minus.

Literatura:
A. Krocin- Modelarstwo i rysunek w protetyce stomatologicznej
J. Kulas- Modelowanie koron zębów
Rickne C. Scheid- Anatomia stomatologiczna Woelfela