Dysgrafia

Dysgrafia - to zaburzenie w opanowaniu umiejętności poprawnego graficznie pisania.
Wg Kostrzewskiego „Dysgrafie należy rozpoznawać tylko wtedy, gdy umiejętność poprawnego graficznie pisania przez dziecko, mierzona w sposób obiektywny, jest istotnie niższa w stosunku do: 1) klasy, do której ono uczęszcza, 2) jego wieku życia, 3) jego globalnego wieku inteligencji (mierzonego trafnym i rzetelnym testem) oraz mimo zastosowania właściwych metod nauczania. Przy rozpoznawaniu dysgrafii należy wykluczyć: zaburzenia wzroku, porażenia i niedowłady kończyn górnych, upośledzenie umysłowe, brak motywacji do nauki szkolnej oraz niewłaściwe metody nauczania. Wymienione czynniki są częstą przyczyną zwykłych trudności w poprawnym graficznie pisaniu, a nie dysgrafii.

Jednakże przy tak sformułowanym podejściu do badania, diagnoza jest bardzo trudna gdyż nie ma trafnych i rzetelnych testów do badania umiejętności pisania. Na każdym etapie kształcenie należy pisać poprawnie i kształtnie, zgodnie z wymaganiami programu nauczania. Nie można ocenić czy uczeń jest opóźniony pod tym względem o rok czy więcej. Nie ma jednolitych wzorców pisania obowiązujących na poziomie określonej klasy, czy wieku dziecka, a tym bardziej jego inteligencji.

Na początku dzieci piszą litery zgodnie z kanonem wprowadzonym przez nauczyciela, ale już wtedy pismo dzieci jest bardzo zróżnicowane. Ogólny krój liter jest charakterystyczny tylko dla danego ucznia.
Pismo powinno odpowiadać pewnym kanonom ogólnym co do kształtu, proporcji i rozmieszczeniu liter w wyrazie i powinno być czytelne.
W niektórych przypadkach można określić, że np. uczeń wyższej klasy pisze jak pierwszoklasista. Na pewno należy określić pisze uczeń w sposób opisowy.
Na ogół w przypadkach dysgrafii pismo jest znacznie zniekształcone, mało albo zupełnie nieczytelnie i nie da się zakwalifikować do żadnego etapu kształcenia.
Sprawne pisanie wymaga sporych umiejętności manualnych, precyzji ruchów ręki i dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej. Zaburzenia w obrębie aparatu kinestetyczno-ruchowego, brak precyzyjnego kierowania impulsów z centralnego układu nerwowego do odpowiednich grup mięśni ręki powodują trudności w realizowaniu płynnych następujących po sobie ruchów pisarskich. Skutkiem tego są zniekształcenia graficznej strony pisma. Oprócz takich zaburzeń duży wpływ na jakość pisma ma stan emocjonalny piszącego np. trema lub pośpiech. W każdym razie osoba, która nie ma dużych zaburzeń kinestetyczno-ruchowych lub nie ma ich wcale może w korzystnych warunkach pisać starannie. Natomiast osoba ze znacznymi uszkodzeniami w tym zakresie nie jest w stanie panować nad jakością pisma w trakcie dłuższego pisania.
Pismo osób z dysgrafią jest mało lub zupełnie nieczytelne(często sama osoba pisząca nie jest w stanie odczytać swojego tekst) i charakteryzuje je: niedokładność w odtwarzaniu liter, ich połączeń, złe proporcje liter w wyrazie, nie zachowanie należytego odstępu między literami i wyrazami, brak równomiernego i jednolitego położenia pisma (pożądane jest proste lub lekko odchylone w prawo) oraz niepoprawne zagęszczenie liter. Nie poddane terapii zaburzenia graficzne mają tendencję do narastania wraz z wiekiem ucznia. W niektórych, skrajnych przypadkach pisanie przez osoby z dysgrafią mija się z celem, osoby te powinny używać komputera. W przypadku dysgrafii warto stosować inne niż standardowe formy pracy.
Zajęcia terapeutyczne dla dzieci z obniżoną sprawnością grafomotoryczną powinny mieć na celu:
o usprawnianie motoryki rąk
o usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej
o podnoszenie ogólnej sprawności ruchowej (motoryka duża)
o kształcenie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni
o kształcenie umiejętności regulowania napięcia mięśniowego
o rozwijanie precyzji i koordynacji ruchów poprzez ćwiczenia ruchowe palców, dłoni, nadgarstków (motoryka mała)
o ćwiczenia usprawniające manualnie.


Przykłady ćwiczeń usprawniających:
Ćwiczenia poprawiające trzymanie ołówka:
• lepienie kulek z plasteliny
• wydzieranie drobnych papierków, wyskubywanie nitek
• kruszenie i rozsypywanie soli, kaszy lub piasku na tacy drobnymi ruchami palców
• rysowanie w płaszczyźnie pionowej
• stosowanie plastikowych nasadek
Usprawnianie koordynacji całego ciała:
• ćwiczenia z zakresu kinezjologii edukacyjnej np.; rysowanie oburącz, kołyska, leniwa ósemka
• ćwiczenia ruchowe przy muzyce
• ćwiczenia ogólnorozwojowe
• Metoda Dobrego Startu – M. Bogdanowicz; ćwiczenia kończyn górnych (wymachy rąk, krążenie rąk), ćwiczenia dłoni (nawijanie kłębka, oklaski, chwytanie piłeczek), ćwiczenia palców (kiwanie palców, pocieranie palców o siebie, gra na pianinie, stukanie)
Ćwiczenia kształcące i regulujące napięcie mięśniowe rąk:
• zabawy dłońmi w wodzie
• malowanie palcami
• modelowanie, wycinanie, wydzieranie
• nawlekanie koralików, wyszywanie
• ćwiczenia grafomotoryczne według H. Tymichowej – M. Bogdanowicz
• zabawy ruchowo-słuchowo-wzrokowe;
• rysowane wierszyki W. Szuman
• zabawy paluszkowe W. Szuman
• rysowane wyliczanki M. Bogdanowicz
• dziurkacze, spinacze, różne piłeczki i kuleczki (toczenie, ściskanie)
Ćwiczenia ruchu ręki jak do pisania:
• kreślenie linii z zachowaniem kierunku ruchu: linie pionowe – od góry ku dołowi, linie poziome – od lewej ku prawej
• rysowanie okręgu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara
• rysowanie szlaczków
Ćwiczenia nadgarstków i dłoni:
• ruchy okrężne nadgarstka
• zginanie i prostowanie nadgarstka
• przywodzenie i odwodzenie dłoni
• zginanie i prostowanie palców
• dociskanie złożonych dłoni

Literatura:
1. Jedynka z ortografii? Rozpoznawanie dysleksji, dysortografii i dysgrafii w starszym wieku szkolnym Mickiewicz Janina
2. Pedagogika specjalna (red.) Dykcik Władysław
3. Skarbiec nauczyciela-terapeuty Franczyk Anna, Krajewska Katarzyna.