Komputer w szkole

K O M P U T E R
W
S Z K O L E

... dzieci w każdym wieku i z każdego środowiska
mogą zrobić znacznie więcej niż się powszechnie uważa.
Dajcie im tylko narzędzia i możliwości.

Seymour Papert


PRACA Z KOMPUTEREM

Technika stała się dzisiaj stałym elementem procesu kształcenia człowieka. Jeszcze do niedawna w gromadzeniu i przechowywaniu informacji niezastąpione były książki, lecz obecnie funkcję tę lepiej spełnia komputer, jako najbardziej skuteczny i efektywny środek nowoczesnej informatyki.
Komputer łączy w sobie wszystkie zalety ksiązki, którą można zapisać na dyskietce lub wielu książek (np. wielotomowej encyklopedii), które można zapisać na dysku. Jeżeli do tego dodamy jego ogromne możliwości obliczeniowe, a także możliwości przechowywania i przetwarzania informacji, w tym dźwięków, obrazów fotograficznych i ruchomych, jak również możliwości edytorskie, to zrozumiałe będzie, dlaczego komputer stał się niezbędny w procesie kształcenia.
Komputer obecnie to nie tylko popularne gry – o coraz większym stopniu zaawansowania technologicznego – lecz także programy naukowe, dydaktyczne, komunikacyjne, graficzne, narzędziowe czy multimedialne.
Obok tradycyjnych metod i środków dydaktycznych stosowanych w pracy z dziećmi, można z powodzeniem zastosować komputer do pracy z uczniami mającymi trudności w nauce. Jest przydatny w treningu czytania i pisania, usprawniania funkcji percepcyjno – motorycznych, sprawdzaniu poprawności zapisu, a także przy korygowaniu błędów.
Przemiany zachodzące we wszystkich dziedzinach życia wyznaczają nowe zadania szkole, która powinna wspierać i ukierunkowywać rozwój dziecka, zachowując właściwe proporcje między wiedzą a umiejętnościami.
Edukacja szkolna, szczególnie w początkowym okresie nauczania, powinna być nastawiona, w możliwie jak największym stopniu, na integrację poszczególnych dziedzin wiedzy, by ukazać całościowy obraz świata. Ta integracja wiedzy staje się coraz ważniejsza ze względu na wspomniany wcześniej rozwój technologii informacyjnej.
Wprowadzając do kształcenia zintegrowanego elementy informatyki, dodatkowo realizujemy następujące cele:
─ przygotowanie do korzystania ze środków techniki informacyjnej,
─ rozwijanie umiejętności posługiwania się sprzętem komputerowym,
─ kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem komputerowym,
─ rozwijanie zainteresowań techniką i wdrażanie do świadomego korzystania z niej,
─ wskazywanie użyteczności komputerów w nauce, pracy i zabawie.

Komputer w pracy z dziećmi mającymi trudności w nauce

Techniki komputerowe mogą pełnić w terapii trzy zasadnicze funkcje:
• poznawczo – kształcącą,
• emocjonalno – motywacyjną,
• interkomunikacyjną.
Komputer może także spełniać funkcje integracyjne. Dziecko, podejmując pracę z komputerem, poznaje jego tajniki, a także pokonuje bariery związane z nowym, nieznanym mu urządzeniem.
Komputerowe programy wpływają bezpośrednio na podnoszenie sprawności czytania i pisania. Odbywa się to w sposób naturalny, w trakcie manipulowania myszką i klawiaturą. Dziecko uczy się również sposobu funkcjonowania komputera oraz nowych pojęć z nim związanych. Usprawnia to koordynację wzrokowo – ruchową oraz zręczność manualną.
Komputer może być wykorzystywany w terapii pedagogicznej do:
• Kształtowania umiejętności percepcyjno – motorycznych:
─ rozwijanie zdolności oraz usprawnianie funkcji integracji percepcyjno – motorycznych (ćwiczenia myszką w różnych grach edukacyjnych, programach rysunkowych),
─ eliminowanie zaburzeń elementarnych funkcji percepcyjno – motorycznych.
• Kształtowania umiejętności percepcyjnych: słuchowych i wzrokowych:
─ kształtowanie i utrwalenie prawidłowej wymowy,
─ usuwanie zaburzeń głosu,
─ terapia w zakresie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu,
─ wspomaganie procesu usprawniania czytania,
─ kształtowanie umiejętności gramatycznych.
• Kształtowania umiejętności intelektualnych:
─ rozwijanie różnego typu uzdolnień,
─ eliminowanie zaburzeń w rozwoju intelektualnym,
─ zdobywanie wiedzy z danego obszaru,
─ usprawnianie różnych procesów uczenia się, dzięki specjalnym programom, np. wspomagającym naukę czytania różnymi metodami: sylabową, głoskową, całościową,
─ rozwijanie umiejętności rozumienia tekstów, rysunków, schematów.
• Działań o charakterze psychoterapeutycznym:
─ oddziaływanie uspokajające i aktywizujące dziecko do nauki,
─ zachęcanie do nauki, do rozszerzania swojej wiedzy,
─ rozwijanie właściwych postaw i przeciwdziałanie trudnościom w nauce,
─ ćwiczenia koncentracji uwagi.

Komputerowe programy edukacyjne a terapia pedagogiczna
W zajęciach terapeutycznych z dziećmi dyslektycznymi duże znaczenie ma uczenie się polisensoryczne, czyli angażujące wiele zmysłów naraz: słuch, wzrok, dotyk i kinestezję. Dzięki temu dziecko jest w stanie wykorzystać te zmysły, które są jego mocna stroną, jednocześnie ćwicząc i rozwijając słabsze.
Zadaniem nauczyciela jest dobieranie oprogramowania odpowiedniego do wieku i możliwości uczniów. Obecnie powstaje coraz więcej programów komputerowych wspomagających terapie uczniów. Są to multimedialne elementarze do nauki czytania, pisania, liczenia, komputerowe dyktanda czy ćwiczenia ortograficzno – gramatyczne, programy odkrywające świat roślin, zwierząt, muzyki.
Mnóstwo barwnych ilustracji, ciekawostek, pełnych humoru tekstów, gier, kolorowanek, zabawnych animacji i dźwięków zapewnia dzieciom atrakcyjną zabawę połączoną z nauką.
Dużą wartość terapeutyczną mają programy graficzne i rysunkowe, które nie tylko wpływają na usprawnienie funkcji wzrokowo – ruchowej czy psychomotoryki dziecka, ale i wymagają ogromnej uwagi. Rysowanie za pomocą komputera wymaga zaangażowania psychicznego, grafika komputerowa stymuluje bowiem do twórczego myślenia.
Zajęcia z wykorzystaniem multimedialnych programów edukacyjnych stwarzają nowe warunki do rozwijania umiejętności uczniów w wielu zakresach, tj. uczenia się, myślenia, poszukiwania, porządkowania, wyrównywania braków, wykorzystywania informacji z różnych źródeł, działania, doskonalenia się, współpracy czy komunikowania się.
Programom dla dzieci w kształceniu zintegrowanym, oprócz poprawności merytorycznej, dydaktycznej, stawiane są dodatkowe wymagania:
─ prostota, naturalny i przyjazny sposób komunikacji,
─ zrozumiały i natychmiastowy sposób reakcji na wszelkie działania użytkownika,
─ praca z myszką, czyli wskazywanie i wybieranie opcji zamiast pisania na klawiaturze,
─ łączenie cech dobrej zabawy i wartościowego materiału dydaktycznego,
─ uczenie logicznego i twórczego myślenia,
─ wykorzystanie wyobrażeń znanych już użytkownikowi oraz minimalne wymogi wobec pamięci dziecka,
─ uczenie kojarzenia wspólnych cech elementów programu,
─ planowanie przyszłych posunięć ucznia,
─ wyrabianie poczucia estetyki,
─ stopniowanie trudności zadań, zgodnie z widocznymi postępami w nauce,
─ wynagradzanie dziecka dodatkowo za trafne rozwiązania krótką melodyjką lub ciekawym efektem dźwiękowym,
─ wprowadzenie różnorodności działań, aby nie spowodować znużenia i nie zniechęcić dziecka do dalszych działań,
─ umożliwienie przerwania i zakończenia pracy w dowolnym miejscu.

Wykorzystanie komputera w nauce czytania

Programy komputerowe umożliwiają intensyfikację ćwiczeń na różnych poziomach umiejętności. W ostatnich latach obok tradycyjnych metod nauki czytania pojawiło się wiele nowych koncepcji nauki czytania, umownie zwanych metodami. Nowych – nie oznacza, że innych niż te, które istnieją od dawna.
Jedną z takich metod jest metoda komputerowa, polegająca na wykorzystaniu komputerowych programów edukacyjnych do nauki czytania. Obecnie dla większości dzieci kontakt z komputerem wydaje się czymś naturalnym. Dlatego należy w nauce czytania uwzględnić również komputer, który powinien mieć określony wpływ na przyspieszenie opanowania umiejętności czytania.
Nauka czytania z wykorzystaniem komputerowego oprogramowania multimedialnego w znacznym stopniu aktywizuje ucznia w procesie nabywania umiejętności czytania. Związane to jest z polisensorycznym działaniem na dziecko tego typu oprogramowania. Ta wielość bodźców powoduje uruchomienie wielorakich rodzajów aktywności, takich jak: aktywność spostrzeżeniowa, intelektualna, emocjonalna, manualna.
Ciągłe wykorzystanie tylko jednego kanału percepcyjnego powoduje spadek wrażliwości na ucznia na kolejne informacje lub sprawności. Dlatego też w jak największym stopniu należy stosować polisensoryczne nauczanie.
Wykorzystując komputer w nauczaniu, dzieci uczą się formułowania problemu i analizowania możliwości uzyskania jego optymalnego rozwiązania. Wypracowane przez dzieci konkluzje wyrabiają u nich nawyki myślenia twórczego i pojęciowego. Zatem realizowany jest cel procesu nauczania i uczenia się poprzez przyswajanie wiadomości, umiejętności i wartości oraz monitorowany jest proces dydaktyczno – wychowawczy.
Poprzez korzystanie ze sprzętu informatycznego, kształtowany jest nawyk do skoncentrowania się i dobrego zorganizowania swojej pracy. Wykorzystanie komputera w nauczaniu powinno zwiększyć efektywność działań pedagogicznych i zapewnić maksymalną indywidualizację pracy, bo przecież każde dziecko ma inną osobowość i pracuje w innym tempie. Taka forma pracy powinna zapewnić dziecku komfort psychiczny. Należy jednak pamiętać, że stopień trudności poszczególnych programów nie jest jednakowy, dlatego powinno się przyzwyczajać dziecko do obcowania z komputerem i rozpoczynać naukę od najprostszych programów dydaktycznych, skonstruowanych w formie gry.
Komputer nie denerwuje się pomimo kolejnych potknięć ucznia. Nie będzie się śmiał nawet z największego błędu oraz powtórzy wielokrotnie to samo zadanie, gdy zajdzie taka potrzeba, nie irytując się jak człowiek. To, że komputer nie wystawia oceny, powoduje, że dziecko może pracować bez stresu. Niebanalny staje się też aspekt wychowawczo – dydaktyczny, bo sam komputer jest wymagającym, konsekwentnym i nie przekupnym partnerem w terapii.

Walory terapeutyczne

Wprowadzenie komputera do pracy przełamuje wiele barier. Dzieci dłużej skupiają się na zadaniu, chętnie przystępują do rozwiązywania ćwiczeń, koncentrują swoją uwagę, aktywniej uczestniczą w zajęciach, wzrasta ich zaangażowanie i rozbudowana zostaje pozytywna motywacja.
Wiele programów pozwala na wybranie stopnia trudności oraz tempa pracy. W przypadku błędnego wykonania ćwiczenia, komputer cierpliwie pozwala na powtórne rozwiązanie zadania. Za sprawą atrakcyjnej formy (kolorowa grafika, animacje, oprawa dźwiękowa), różnorodności i pomysłowości zadań aplikacje te potrafią zaciekawić i zainteresować dziecko. Ponadto pobudzają sferę emocjonalno – motywacyjną, eliminując lęk przed czytaniem i pisaniem.
Dziecko w wielu wczesnoszkolnym potrzebuje wielu bodźców, tj. obrazów, dźwięków, które uatrakcyjniają pracę i przyciągają uwagę. Komputer daje możliwość manipulowania tymi obrazami, przekształcania ich z możliwością szybkiej korekty. Dzięki zabawom multimedialnym dziecko doskonali sprawność manualną, rozwija pamięć, spostrzegawczość, umiejętność logicznego i kreatywnego myślenia.
Element zabawy w programie sprawia, że zostaje bezwiednie wciągnięte do nauki czytania i pisania. Należy pamiętać, że zbyt częste lub długotrwałe stosowanie tego samego programu może wyrobić u uczniów pewien schemat postępowania, doprowadzić do automatycznego wykonywania zadań, ograniczając możliwości poznawcze i zdolność do twórczego myślenia. Wskazane jest traktowanie komputera jako jednego z wielu środków dydaktyczny

Przykładowy scenariusz zajęć z elementami informatyki w kształceniu zintegrowanym dla klasy I

Kształcenie informatyczne / Uruchomienie Notatnika z ikony
Posługiwanie się klawiaturą
Spotkanie (liczba odbytych zajęć) 10
Ośrodek tematyczny / Kropla wody
Umiejętności uczniów / Potrafią samodzielnie napisać tekst, posługują się poznanymi klawiszami
Karty pracy (dodatkowe karty pracy - do wypełnienia przez uczniów)
Ćwiczenia na płycie CD-ROM (podany numer ćwiczenia)
Ćwiczenia dodatkowe (uzupełnianie ćwiczeń na CD)

Przebieg zajęć
1. Nauka na pamięć krótkiej wyliczanki.
Klawiatura ma klawisze,
Gdy przyciśniesz, zaraz pisze.
Pisze zdania, listy, wiersze.
Kto zaczyna pisać pierwszy ?
Raz, dwa, trzy,
Pierwszy piszesz TY!
2. Wyszukiwanie liter na klawiaturze
3. Przypomnienie nazwy edytora tekstu, który dzieci poznają – Notatnik, demonstracja programu ikony.
4. Samodzielne uruchomienie programu z ikony.
5. Przypomnienie wyliczanki. Wykorzystanie jej w przypadku dwóch lub większej liczby uczniów przy stanowisku.
6. Ćwiczenia w pisaniu:
─ Odczytanie tekstu przez nauczyciela.
─ Przypomnienie sposobu pisania wielkiej litery. Wskazanie przez nauczyciela na planszy oraz odszukanie na klawiaturze przez dzieci położenia klawisza Shift.
─ Przypomnienie sposobu przechodzenia do następnego wiersza. Wskazanie przez nauczyciela na planszy oraz odszukanie na klawiaturze przez dzieci położenia klawisza Enter.
─ Przypomnienie zasad wstawiania spacji.
7*. Praca z uczniem zdolnym
Dla uczniów, którzy wykazują umiejętność szybkiej pracy w edytorze tekstu zostały przygotowane dodatkowe ćwiczenia w podręczniku, lub kartach pracy.
8. Uzupełnianie krzyżówki

1. Widać na nim efekt pracy komputera.
2. Jej zadanie to klikanie.
3. Prosty edytor tekstu.
4. Ma klawisze, na niej piszesz.


KARTA OBSERWACJI ZAJĘĆ

NAZWISKO i IMIĘ........................................ NR ...........

Elementy obserwacji: Poziom osiągnięć:

Doskonały Dobry Przeciętny Słaby Niezadowalający

*Posługiwanie się sprzętem komputerowym
*Obsługa systemu Windows
*Stosowanie skrótów klawiszowych
*Praca w programie graficznym Paint
*Praca w edytorze tekstu Notatnik
*Przygotowanie do zajęć

BIBLIOGRAFIA

W. ANDRUKOWICZ, Edukacja integralna – Techniki medialne, wyd. Impuls, 2001
M. BERNATEK, Życie Szkoły – O programach Klik uczy..., WSiP, nr 8/2003
R. J. GRUBA, Życie Szkoły – Wykorzystanie komputera w nauce czytania, WSiP, nr 5/2004
T. KŁOSIŃSKA, Życie Szkoły – Edukacyjne programy multimedialne w kształceniu wczesnoszkolnym, WSiP. nr 3/2006
J. SZAFRAN, Życie Szkoły – Pomaga nam komputer, WSiP, nr 7/2005.