Wybrane metody terapii dzieci z autyzmem

WYBRANE METODY TERAPII DZIECI AUTYSTYCZNYCH

1. Metoda Ruchu Rozwijającego- Weroniki Sherborne
2. Metoda Dobrego Startu- Marty Bogdanowicz
3. Metoda „ Holding”

1. Metoda Ruchu Rozwijającego- Weroniki Sherborne

Metoda W. Sherborne ze względu na swoją prostotę i naturalność jest metodą uniwersalną. Można ją stosować zarówno w pracy z dziećmi, jak i osobami dorosłymi, z osobami o różnych zaburzeniach rozwojowych, a także z osobami o prawidłowym rozwoju. Weronika Sherborne rozumie swoją metodę jako podejście pedagogiczne, umożliwiające doświadczenie ruchu i kontaktu fizycznego, a także emocjonalnego i społecznego. Ruch Rozwijający to program nastawiony przede wszystkim na rozwijanie przez odpowiednie ćwiczenia i zabawy ruchowe takich cech jak: poczucie bezpieczeństwa, wrażliwość, odpowiedzialność, umiejętność nawiązywania kontaktu z drugą osobą.
Nazwa metody – Ruch Rozwijający- odzwierciedla jej główne założenia, a mianowicie rozwijanie za pomocą ruchu świadomości własnego ciała i otaczającej nas przestrzeni, usprawnianie ruchowe, dzielenie przestrzeni z innymi osobami oraz nawiązywanie z nimi bliskiego kontaktu za pomocą ruchu i dotyku.
Weronika Sherborne oparła swoją metodę o założenia gimnastyki ekspresyjnej , często nazywaną gimnastykę artystyczną lub twórczą opracowanej przez Rudolfa Labana.
Do podstawowych zadań metody zaliczyć należy:
- kształtowanie poczucia tożsamości,
- rozwój obrazu siebie,
- rozwój umiejętności nawiązywania kontaktu,
- kształtowanie autuoorientacji i orientacji przestrzennej,
- usprawnianie ruchowe w zakresie możliwym do osiągnięcia przez dziecko,
- kształtowanie koordynacji wzrokowo- ruchowej,
- dostarczanie radosnych przeżyć związanych z aktywnością ruchową dziecka,
- rozwijanie pewności siebie i odwagi.
Założenia metody Ruchu rozwijającego opierają się na naturalnych potrzebach dziecka. Głównym założeniem terapii jest zdobycie przez dziecko:
- świadomości własnego ciała rozwijanej równolegle z usprawnianiem ruchowym
- świadomości przestrzeni i działania w niej
- świadomości przestrzeni i działania w niej
- dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi
- nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu
Prowadząc zajęcia metodą Weroniki Sherborne, warto pamiętać, że mają one pomóc dziecku w poznawaniu siebie, w zdobywaniu do siebie zaufania, w poznawaniu innych i nauczeniu się ufania im, a dalej poprzez to nabranie pewności siebie i wiary we własne możliwości- w nauczeniu się aktywnego i twórczego życia.
Osoba prowadząca zajęcia powinna pamiętać o ogólnych normach prowadzenia terapii. Oto kilka z nich:
- uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne
- nawiązanie kontaktu z każdym dzieckiem
- zajęcia powinny być dla dziecka przyjemne
- prowadzący bierze udział we wszystkich ćwiczeniach
- dziecko ma prawo do swojej decyzji
- nie krytykować dziecka
- unikanie sytuacji rywalizacji
- zaczynamy od ćwiczeń prostych- stopniowo je utrudniając
- stosowanie na przemian ćwiczeń dynamicznych i relaksacyjnych
- we wspólnych ćwiczeniach pamiętajmy, aby dziecko znalazło się także w pozycji dominującej ( zamiana ról).
Metoda ta ma swoje zastosowanie z dobrymi efektami w terapii psychologicznej, pedagogicznej, a także logoterapii min. takich zaburzeń jak jąkanie dziecięce, mutyzm selektywny. Również jest wykorzystywana w ośrodkach służby zdrowia i oświatowych, wczesnej interwencji i wspomagania rozwoju. Jej elementy zaczęto wykorzystywać w pracy z młodzieżą i dorosłymi, w przypadku np. autyzmu.
Poprzez metodę Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne można zrealizować potrzeby człowieka takie jak:
o poczucie bezpieczeństwa
o relaksu
o akceptacji samego siebie
o kontaktu z innymi ludźmi
o poczucia własnej energii
o satysfakcji związanej z wysiłkiem fizycznym
o poznania własnego ciała
o odkrywania własnych możliwości
o zaufania do siebie i innych
o doznawania przyjemności, radości i zabawy
o więzi z grupą
o spontaniczności
o pewności siebie
Metoda Ruchu Rozwijającego jest prosta w zastosowaniu; nie wymaga specjalnych warunków lokalowych, a także specjalistycznego sprzętu.
Przykład kilku ćwiczeń- zabaw, które powinny znaleźć się w scenariuszu zajęć opartych na Metodzie Ruchu Rozwijającego. Skrótowe oznaczenia- symbole:
D- dorosły
DZ- dziecko
R- ruch
I Ćwiczenia rozwijające świadomość osoby:
1. FOTELIK
D: dorosły siedzi w rozkroku na podłodze, obejmując rękoma siedzące przed nim dziecko;
DZ: dziecko siedzi na podłodze przed dorosłym, odwrócone do niego plecami;
R: obejmowanie i kołysanie dziecka.
2. ISKIERKA
D i DZ: cała grupa siedzi w kole ( dzieci na przemian z dorosłymi), trzymając się za ręce;
R: prowadzący zajęcia „ puszcza dwie iskierki” w jednym kierunku przez lekkie uściśnięcie dłoni sąsiada , który z kolei ten gest przekazuje dalej. Ćwiczenia można urozmaicić „ puszczając iskierki” także w kierunku przeciwnym.
II Ćwiczenia kształtujące świadomość schematu ciała:
1. MOJE- TWOJE- LUSTRO
D: dorosły siedzi w rozkroku na podłodze, zwrócony przodem do siedzącego naprzeciw d dziecka;
DZ: dziecko siedzi przed dorosłym, pomiędzy jego nogami;
R: partnerzy ( na przemian) robią do siebie różne miny i naśladują się nawzajem, wykonując polecenia, np. „ Zrób groźną minę”, „ zrób śmieszną minę”, „ zrób wielkie oczy”, „ dotknij językiem nosa/ brody”, „ zwiń język w trąbkę”
2. PLAŻOWANIE
D i DZ: dorośli i dzieci leżą na brzuchach w kręgu tak, aby wszyscy się widzieli;
R: machanie nogami ( góra- dół), na przemian uginanie i prostowanie nóg w kolanach; podnoszenie i opuszczanie złączonych nóg, „ bicie braw” stopami ( jedna stopa uderza o drugą).
III Ćwiczenia kształtujące świadomość przestrzeni:
1. PRZECIĄGANIE SIĘ – JAK NAJWYŻEJ
D i DZ: dorośli i dzieci leżą na plecach „ w rozsypce” na podłodze;
R: sięganie rękoma i nogami „ do sufitu”, wyciąganie ich jak najwyżej, naśladowanie ruchem dłoni gestu wkręcania żarówki
2. BĄCZEK
D i DZ: wszyscy siedzą na podłodze z nogami ugiętymi w kolanach i lekko uniesionymi;
R: odpychając się rękoma, każdy próbuje samodzielnie obracać się w miejscu wokół własnej osi
IV Ćwiczenia oparte na relacji „ z” ( relacji opiekuńczej):
1. LEŻANKA
D: dorosły leży na plecach na podłodze;
DZ: dziecko leży brzuchem na brzuchu dorosłego, twarze partnerów zwrócone są ku sobie;
R: obejmowanie i kołysanie dziecka
2. MAŁPKA NA DRZEWIE
D: dorosły stoi z szeroko otwartymi ramionami i wyciągniętymi w stronę dziecka rękoma;
R: dziecko podbiega do dorosłego i „ wdrapuje się” na niego niczym małpka
V Ćwiczenia rozwijające relację „ przeciwko” ( relację mocy i energii):
1. TWIERDZA
D: grupa dorosłych stoi w zwartym kręgu, trzymając się pod ręce- tworzą „ twierdzę”
DZ: kilkoro dzieci siedzi wewnątrz „ twierdzy”;
R: na sygnał dany przez prowadzącego próbują wydostać się na zewnątrz kręgu
2. KTO KOGO?
D: dorosły stoi obok dziecka, opierając się biodrem o jego biodro;
DZ: dziecko stoi bokiem do dorosłego ( biodro w biodro);
R: partnerzy- nie odgrywając stóp od podłogi- „ mocują się ze sobą”: próbują przepchnąć się nawzajem.
VI Ćwiczenia oparte na relacji „ razem” ( relacje partnerskie):
1. ROWEREK
D: dorosły leży na plecach na podłodze z nogami uniesionymi w górę i ugiętymi w kolanach;
DZ: dziecko leży tak jak jego partner, stopy opiera o stopy dorosłego;
R: dorosły razem z dzieckiem wykonuje nogami tzw. Rowerek ( ruchy koliste na zewnątrz i do wewnątrz).
2. KARUZELA
D i DZ: wszyscy stoją w kręgu, dzieci na przemian z dorosłymi;
R: dorośli chwytają się za ręce i przykucają, dzieci zaś siadają na ich splecionych dłoniach, chwytając ich za szyję. Dorośli podnoszą się, a następnie poruszają się w jedną stronę, unosząc dzieci na splecionych dłoniach. Potem zmieniają kierunek ruchu. Na koniec zatrzymują się i przykucają, aby dzieci mogły same ponownie wstać.

2.Metoda Dobrego Startu – Marty Bogdanowicz

Jest to metoda terapii psychomotorycznej, która opiera się na prawie E. Dupre, mówiącym o jedności psychiki i motoryki. Głównym celem jest usprawnianie i harmonizowanie współdziałania motoryki i psychiki poprzez korekcję i kompensacje zaburzonych funkcji.
Celem metody jest jednoczesne usprawnianie czynności analizatorów: słuchowego, wzrokowego, kinestetyczno- ruchowego, a także kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. W jej założeniach leży bowiem koordynowanie czynności słuchowo- wzrokowo- ruchowych i harmonizowanie wszystkich funkcji psychomotorycznych. Ćwiczenia te prowadzą do usprawniania uwagi, percepcji, pamięci, wyobraźni słuchowej i wzrokowej oraz motoryki i koordynacji wzrokowo- słuchowo- ruchowej, a więc integracji percepcyjno- motorycznej.
Zajęcia w Metodzie Dobrego Startu przebiegają zawsze według stałego schematu:
1. zajęcia wprowadzające
2. zajęcia właściwe:
a. ćwiczenia ruchowe
b. ćwiczenia ruchowo- słuchowe
c. ćwiczenia ruchowo- słuchowe- wzrokowe
3. zajęcia końcowe
1.Zajęcia wprowadzające
Celem tych zajęć jest skoncentrowanie uwagi dzieci na rozpoczynających się zajęciach i usprawnianie niektórych funkcji psychomotorycznych, głównie funkcji językowych, motoryki oraz orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
Kolejne fazy tych zajęć to:
- ćwiczenia orientacyjno- porządkowe,
- nauka piosenki,
- zabawa w „ zagadki językowe”.
Zajęcia zaczynamy od ćwiczeń orientacyjno- porządkowych, które służą koncentrowaniu uwagi i kształceniu orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni. Mogą mieć formę przywitania i zabawy ruchowej.
Następnie dzieci słuchają i uczą się nowej piosenki, odtwarzanej z magnetofonu lub wykonywanej przez nauczycielkę. Piosenka ta będzie towarzyszyła dalszym zajęciom. W rozmowie z nauczycielką jest omawiana treść piosenki, są wyjaśniane trudne słowa. Jest to więc sposobność do rozwijania mowy dziecka.
W zabawie w „ zagadki językowe” nauczycielka wykorzystuje tekst piosenki do rozwijania kompetencji językowej na dwóch poziomach:
- na poziomie epijęzykowym- jest to „ intuicyjne” wykonywanie zadań na materiale werbalnym na podstawie tzw. Wyczucia językowego;
- na poziomie metajęzykowym- jest to wykonywanie tych zadań z pełną świadomością intelektualną, a więc z udziałem tzw. Świadomości fonologicznej.

2.Zajęcia właściwe
Zawierają one trzy rodzaje ćwiczeń:
1.Ćwiczenia ruchowe:
jest to zabawa ruchowa nawiązująca do treści piosenki, która ma charakter usprawniający i relaksacyjny. Dzieci ćwiczą w niej umiejętność utrzymania równowagi i sprawność ruchową całego ciała oraz usprawniają ruchy rąk. Program ćwiczeń ruchowych uwzględnia podstawową zasadę pedagogiki: przechodzenie od ćwiczeń łatwych do trudnych.
2.Ćwiczenia ruchowo- słuchowe:
w następnym etapie zajęć do ćwiczeń ruchowych jest dołączony element muzyczny ( słuchowy)- piosenka, wierszyk, wyliczanka. Podczas ćwiczeń ruchowo- słuchowych dzieci, śpiewając piosenkę odtwarzają jej rytm np. na bębenku, na woreczkach z grochem. Ze względu na udział elementu muzycznego i rytmicznego rozwijają percepcję słuchową, poczucie rytmu, pamięć sekwencyjną, zatem aktywizują czynność analizatora słuchowego. Ćwiczenia wykonywane z uwzględnieniem kierunków przestrzeni, połączone z nazywaniem stron ciała rozwijają koordynację słuchowo- ruchową, kształcą orientację w lewej i prawej stronie ciała i w przestrzeni oraz orientację czasowo- przestrzenną.
3.Ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe:
są zasadniczą częścią Metody Dobrego Startu i występują podczas każdego zajęcia. Ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe to uczenie się odtwarzania wzorów: figur geometrycznych lub liter w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki. Kolejne etapy tego ćwiczenia są następujące:
- demonstracja wzoru i sposobu wykonywania ćwiczenia
- uczenie się polisensoryczne
- reprodukowanie wzoru.
Ćwiczenia te kształcą pamięć wzrokową, gdy dzieci odtwarzają z pamięci wzory graficzne o trudniejszej strukturze. Rozwijają orientację przestrzenną ze względu na konieczność reprodukowania wzorów zorientowanych przestrzennie właściwie zlokalizowanych w przestrzeni, ich elementów w strukturze wzoru. Także ze względu na zachowanie określonego kierunku ruchu, przy kreśleniu wzoru i szlaczków i przy kreśleniu linii i okręgów utrwalają prawidłową orientację w przestrzeni.
3.Zajęcia końcowe
Na zakończenie stosujemy zajęcia wyciszające. Przeprowadzamy krótkie ćwiczenia relaksacyjne, np. „ ptaszki” otrzepują piórka, „ piłki” podskakują w takt piosenki, „ płatki śniegu” wirują w różne strony lub w pozycji leżącej proponujemy odpoczynek i delikatny masaż np. „ deszczyk” pada na dzieci czy też ćwiczenia oddechowe.
Zajęcia ta mają charakter ćwiczeń wokalno- rytmicznych lub- posługując się nazewnictwem stosowanym w Metodzie Dobrego Startu- ćwiczeń słuchowo- ruchowych.
Zajęcia końcowe dają odpoczynek, relaksują i rozładowują napięcie emocjonalne, powstałe na skutek zmęczenia serią intensywnych ćwiczeń, koniecznością dostosowania się do tempa pracy w grupie, do wymagań nauczyciela i wykonania zadania na odpowiednim poziomie.
Metoda Dobrego Startu była stosowana wyłącznie w pracy z dziećmi w normie intelektualnej. Wszechstronność oddziaływania tej metody, jej walory we wspomaganiu rozwoju psychoruchowego i korygowaniu zaburzeń rozwojowych oraz postulaty ze strony środowiska praktyków skłoniły do działania nad jej przystosowaniem do pracy z dziećmi o poważniejszych zaburzeniach rozwoju: dziećmi z upośledzeniem w stopniu głębokim i z dziećmi autystycznymi.
Analiza efektów dwuletniej pracy z dziećmi autystycznymi, zmodyfikowaną formą Metody Dobrego Startu, wykazała celowość tych zajęć. Pomimo obaw okazało się, że po spełnieniu szeregu warunków merytorycznych i organizacyjnych posługiwanie się tą metodą na zajęciach z dziećmi autystycznymi jest możliwe i potrzebne

3.Terapia „ Holding”

Terapia Holding została opracowana przez terapeutkę Martę Welch na podstawie jej własnych doświadczeń w pracy z dziećmi zaburzonymi emocjonalnie. Bez wątpienia, spośród wszystkich metod, ta właśnie budzi najwięcej kontrowersji wśród specjalistów i rodziców. Zakłada ona, że przyczyną autyzmu jest nieukształtowanie lub wczesne zerwanie więzi matki z dzieckiem. Nie bierze pod uwagę innych przyczyn, na przykład możliwości uszkodzeń organicznych. Obecnie stosowanie tej terapii zaleca się również w pracy z dziećmi niedostosowanymi społecznie, a także z tymi, których rozwój jest prawidłowy. Uważa się, że umożliwia ona bogatszy i bardziej harmonijny rozwój ich osobowości.. Metoda Holding (ang. Hold - trzymać) polega na wymuszaniu przez matkę bliskiego kontaktu fizycznego z własnym dzieckiem, a jej celem ma być zbudowanie lub odbudowanie zaburzonej więzi emocjonalnej między nimi. Właśnie owa przemoc fizyczna matki wobec dziecka jest najczęściej poddawana krytyce.
Metodę można podzielić na 3 fazy, a jej przebieg jest ściśle określony i powinien rozpocząć się w momencie, kiedy zachowanie dziecka świadczy o występowaniu u niego silnego lęku.
1. Konfrontacja : matka trzyma dziecko na kolanach « twarzą w twarz », dziecko powinno obejmować ją w pasie nogami, a rękami pod ramionami. Zadaniem matki jest przytrzymanie rąk dziecka przez przyciskanie ich do tułowia i uniemożliwienie mu ucieczki. Matka musi nawiązać i utrzymać z dzieckiem stały kontakt wzrokowy, w tym celu trzyma jego głowę i nakłania go do patrzenia w oczy. Może być wspomagana przez ojca lub inną bliską osobę, która siedząc z tyłu przytrzymuje ręce dziecka na jej plecach. Jest to dla niej istotne wsparcie psychiczne. Początkowo ta faza może ograniczać się do łagodnych pieszczot i przytulania, stopniowo jednak rośnie napięcie, dziecko protestuje i chce się wyzwolić.
2. Odrzucenie : dziecko autystyczne najczęściej stawia silny opór, nie chce kontaktu fizycznego ani wzrokowego. Wyrywa się, płacze, krzyczy, może kopać, drapać i pluć. Niektóre dzieci wymiotują i moczą się. Matka jest zmuszona do użycia siły i okazania swojej przewagi fizycznej. Zachęcana przez terapeutę daje upust swoim emocjom, może płakać i krzyczeć na równi z dzieckiem. Uważa się, że ta demonstracja przewagi fizycznej przez matkę powoduje, iż dziecko może poczuć się bezpiecznie i pod koniec tej fazy wycisza się i uspokaja.
3. Rozwiązanie : opór dziecka został przełamany i nie wzbrania się już ono przed kontaktem fizycznym z matką. Należy wziąć tu uwagę istotne znaczenie mechanizmów biochemicznych. W czasie walki matki z dzieckiem (faza 2) uwalniana jest adrenalina i noradrenalina, w fazie 3 uwalniane są endorfiny, które obniżają poziom lęku dziecka i wspomagają nawiązanie kontaktu z matką. Pełny kontakt matki z dzieckiem trwa około 30 minut.

4.Ćwiczenia edukacyjne dla dzieci autystycznych

Celem tych ćwiczeń jest pomoc w nauczaniu dzieci z autyzmem i podobnymi przypadkami w domu, szkole, w także w środowisku społecznym. Oto kilka przykładów
ćwiczeń:
I Naśladowanie: jest podstawą uczenia się i rozwoju, dlatego rozwój umiejętności naśladowania jest istotnym składnikiem rozwoju każdego dziecka.
- Przewidywanie naśladowanych dźwięków.
Naśladowanie dźwięków, 0-1 lat
Mowa czynna, artykulacja, 0-1 lat
Cel: Doskonalenie naśladowania dźwięków.
Zadanie: Wydanie dźwięku związanego z ruchem.
Pomoce: -
Procedura: Usiądź w fotelu z dzieckiem na kolanach. Podrzuć je na kolanach 4 razy powtarzając „ Bum”. Później przechyl je w kierunku podłogi i z powrotem, mówiąc „ Uch”. Po powtórzeniu początku czynności wiele razy, opóźniaj huśtanie go ku dołowi. Sprawdź, czy próbuje wydawać dźwięki zbliżone do „ Uch” żeby zmusić cię do huśtania go w dół. Pokaż dziecku, że ma wydać dźwięk, wcześniej samemu to robiąc i dotykając jego ust. Jeśli nie odpowiada natychmiast, kontynuuj działanie, przerywając je od czasu do czasu, aby poczekać na dźwięk dziecka. Czekaj tylko kilka sekund, następnie sam wydaj dźwięk po wcześniejszym dotknięciu jego ust, aby wskazać, że powinien także odezwać się.
II Percepcja: problemy z nią są różne u poszczególnych dzieci autystycznych, mogą one np. nie zwracać uwagi na hałas w pobliżu, lecz np. reagować na odległe odgłosy ruchu ulicznego.
- Sortowanie według kształtu
Percepcja wzrokowa, 3-4 lata
Czynności poznawcze, dopasowywanie, 3-4 lata
Cel: Doskonalenie koncentracji uwagi i umiejętności dopasowywania kształtów.
Zadanie: Sortowanie według trzech różnych kształtów.
Pomoce: Kolorowy papier lub karton.
Procedura: Wytnij kilka prostych trójkątów, kwadratów i kółek. Upewnij się, czy każdy kształt jest tej samej wielkości i koloru. Ułóż przed dzieckiem po jednej figurze każdego kształtu. Podawaj dziecku pojedynczo kolejne figury i staraj się spowodować, aby układało je na właściwych stosach. Jeśli dziecko próbuje położyć figurę na niewłaściwym miejscu, zatrzymaj je i naprowadź jego rękę na właściwe. Jeśli jest zakłopotane, prowadź jego rękę z figurą od stosu do stosu, aby mogło porównywać kształt swojej figury z leżącymi na stosach i mów za każdym razem „ Nie pasuje”, albo „ Pasuje”. Nazywaj każdy kształt, który podajesz dziecku. Początkowo nie będzie ono rozumiało nazw, ale z czasem nauczy się odbierać różnice w ich brzmieniu.
III Motoryka duża: systematyczne ćwiczenia z zakresu motoryki dużej mogą również hamować nadpobudliwość niektórych dzieci autystycznych.
- Toczenie piłki
Motoryka duża, ramiona, 1-2 lata
Koordynacja wzrokowo-ruchowa, samokontrola, 1-2 lata
Percepcja wzrokowa, 1-2 lata
Cel: Podążanie wzrokiem za przedmiotem i toczenie go ręką do celu.
Zadanie: Chwytanie toczącej się piłki i odpychanie jej z powrotem bez pomocy.
Pomoce: Siądź na podłodze w odległości 1 metra od dziecka. Powiedz „ Patrz” i powoli potocz piłkę w jego stronę. Jeśli dziecko wykona ruch w celu chwycenia piłki, wskaż gestem, aby popchnęło ją do ciebie. Gdy opanuje chwytanie piłki toczonej w jego kierunku, rozpocznij ćwiczenia z toczeniem w różnych kierunkach w stosunku do niego, aby musiało śledzić jej ruch i chwytać.
IV Motoryka mała: odnosi się głównie do czynności związanych z użyciem palców i dłoni.
- Ćwiczenie palców
Motoryka mała, manipulowanie, 2-3 lata
Naśladowanie, motoryka, 2-3 lata
Motoryka mała, koordynacja czynności obu rąk, 2-3 lata
Cel: Doskonalenie czynności palców.
Zadanie: Samodzielne wykonanie palcami kilku prostych ruchów.
Pomoce: -
Procedura: Pokaż dziecku kilka prostych ruchów palcami i spraw, by cię naśladowało ( np. dotykaj kciukiem lewej ręki kolejnych palców kolejnych palców prawej). Pokaż, że ma naśladować twoje ruchy. Jeśli zaczyna naśladować, pomóż mu wykonywać ruchy we właściwy sposób i pochwal je.
Inne proponowane ruchy palcami:
a. kręcenie kciukiem przy zgiętych pozostałych palcach,
b. ruszanie wszystkimi palcami, przy dłoni skierowanej do góry,
c. ruszanie kolejno każdym palcem, przy dłoni skierowanej do dołu.
Powtarzaj ćwiczenie z użyciem innych prostych ruchów palcami, aby dziecko uczyło się ruszać nimi razem i pojedynczo
V Koordynacja wzrokowo- ruchowa: brak koordynacji czynności jest jednym z podstawowych problemów dzieci autystycznych. Nawet jeśli dziecko ma dobrze rozwiniętą motorykę małą, jego możliwości koordynacji wzrokowo- ruchowej mogą być na niższym poziomie z powodu problemów z percepcją.
- Piramida z kółek
Koordynacja wzrokowo- ruchowa, samokontrola, 1-2 lata
Motoryka mała, manipulowanie, 1-2 lata
Cel: Doskonalenie koordynacji wzrokowo- ruchowej oraz motoryki małej.
Zadanie: Samodzielne umieszczenie czterech kółek na paliku.
Pomoce: Zabawka w postaci prostej piramidy z kółek.
Procedura: Ustaw palik naprzeciw dziecka i pokaz mu kółka. Powiedz „ Popatrz” i pokaż mu, jak nakładać kółko na palik. Zdejmij je i ponownie nałóż, gdy upewnisz się, że dziecko cię obserwuje. Podaj dziecku drugie kółko i powiedz „ Nałóż je”. W razie potrzeby poprowadź jego rękę. Powtarzaj ćwiczenie, aż do umieszczenia czterech kółek. Chwal dziecko po nałożeniu każdego kółka i nagródź je po skompletowaniu piramidy. Upewnij się, że dziecko cały czas widzi wszystkie kółka, i wie, ile czynności ma wykonać.
VI Czynności poznawcze: włączamy rozumienie mowy i niewerbalne działanie poznawcze do tej samej kategorii, ponieważ wiele dzieci autystycznych ma te funkcje nierównomiernie rozwinięte.
- Umiejętność rozpoznawania zwierząt
Czynności poznawcze, rozumienie mowy, 2-3 lata
Cel: Rozpoznawanie nazw zwierząt.
Zadanie: Podawanie odpowiedniego pluszowego zwierzątka na polecenie „ Daj ( psa)”.
Pomoce: Trzy pluszowe zwierzątka lub ich obrazki ( np. pies, kot i tygrys).
Procedura: Pokazuj dziecku po jednym pluszowym zwierzątku. Nazywaj każde z nich wiele razy w trakcie podawania go dziecku. Pozwól mu pobawić się nim kilka minut, ciągle powtarzając nazwę, a następnie poproś „ Daj psa”. Jeżeli dziecko zrobi to, powtórz ćwiczenie z innymi zwierzętami. Gdy wielokrotnie osłucha się z nazwami, połóż przed nim wszystkie zwierzęta i powiedz „ Daj psa”. Jeśli sięgnie po niewłaściwe, skieruj jego rękę na to, o które prosisz, jednocześnie wiele razy powtarzając nazwę. Gdy dziecko nauczy się samodzielnie podawać właściwe zwierzątko, stopniowo zacznij ćwiczyć z innymi zwierzętami. Jednorazowo dodawaj tylko jedno zwierzątko i zawsze miej na stole zestaw trzech.
VII Komunikacja- mowa czynna: ćwiczenia te służą do rozwijania mowy czynnej dzieci autystycznych. Celami tych ćwiczeń są: początkowa artykulacja, wypowiadanie pojedynczych słów, krótkie frazy, odpowiedzi, opisy działań i zdarzeń, zadawanie pytań, rozmowa.
- Dopełniacze
Mowa czynna, wyrażenia, 2-3 lata
Czynności poznawcze, rozumienie mowy, 1-2 lata
Czynności społeczne, współdziałanie, 1-2 lata
Cel: Doskonalenie wypowiedzi i nauka używania dopełniacza.
Zadanie: Identyfikacja przedmiotów poprzez osobę, do której należą.
Pomoce: Łatwo rozpoznawalne przedmioty należące do członków rodziny ( np. buty taty, sukienka mamy, lalka siostry, samochód dziecka).
Procedura: Usiądź z dzieckiem przy stole i umieść przed nim cztery przedmioty. Powiedz „ But taty” lub „ Sukienka mamy”. Podkreślaj nazwę i wyraz w dopełniaczu. Poinformuj dziecko, do kogo każdy przedmiot należy, skłoń je do podawania przedmiotów na polecenie. Powiedz „ Daj mi buty taty”. Powtarzaj ćwiczenie, aż dziecko będzie w stanie podawać ci cztery przedmioty, określane imieniem właściciela. Gdy będzie umiało spełniać słowne polecenia, powtórz ćwiczenie i spytaj je „ Czyj but?”. Gdy waha się, podpowiedz mu pierwszy dźwięk. Nagradzaj dziecko po każdej próbie identyfikacji osoby, do której należy przedmiot.
VIII Samodzielność: ćwiczenia dotyczą umiejętności niezbędne do samodzielnego funkcjonowania w otoczeniu. Są to głównie: jedzenie, toaleta, mycie się i ubieranie.
- Opłukiwanie się
Samodzielność, mycie się, 2-3 lata
Motoryka mała, manipulowanie, 2-3 lata
Cel: Samodzielne mycie się.
Zadanie: Spłukanie piany mydlanej wilgotną myjką.
Pomoce: Myjka, mydło.
Procedura: Podczas kąpieli dziecka, namydlij jego ramiona, tak aby widziało ono duży fragment namydlonej skóry. Skieruj uwagę dziecka na pianę mydlaną. Włóż myjkę w jego rękę i poprowadź do zamoczenia myjki. Powiedz „ Opłucz rękę” i pomóż dziecku usunąć pianę. Powtarzaj to samo z różnymi częściami ciała przy każdej kąpieli. Gdy poczujesz, że dziecko zaczyna chwytać ruchy, stopniowo ograniczaj swoją pomoc. Gdy cała piana zostanie spłukana, powiedz „ Wszystko zrobione”. Następnie pokaż dziecku, jak wycisnąć i powiesić myjkę. Prawidłowo umieścić rękę dziecka na myjce i pomóż mu wycisnąć wodę. Jest to ważna część ćwiczenia, ponieważ wzmacnia rękę i zamyka ciąg czynności.
IX Uspołecznianie: zachowania społeczne obejmują wdrożenia zachowań pozytywnych i prospołecznych oraz ograniczenie problemów z zachowaniem i cech autystycznych.
- Odbieranie telefonu
Zachowanie społeczne, współdziałanie, 5-6 lat
Mowa czynna, dialog, 5-6 lat
Cel: Poprawa umiejętności współdziałania.
Zadanie: Samodzielne i poprawne odpowiadanie na telefon.
Pomoce: Telefon- zabawka.
Procedura: Zanim pozwolisz dziecku na odbieranie prawdziwego telefonu, wielokrotnie powtórz to ćwiczenie używając telefonu- zabawki. Na początku, naucz dziecko, jak podnosić słuchawkę i powiedzieć „ Halo”. Pomocne może okazać się przyklejanie obrazków ust i ucha na słuchawce. Gdy opanuje podnoszenie właściwe trzymanie słuchawki i mówienie „Halo”, naucz je mówić „ Proszę poczekać chwilkę” i wołać do telefonu właściwego członka rodziny. Gdy dziecko opanuje już wszystkie etapy procedury, zacznij ćwiczenia z prawdziwym telefonem. Umów się z rodziną lub znajomymi na telefon o określonej godzinie. Ustal też, co dzwoniąca osoba powinna powiedzieć do dziecka, aby nie było zaskoczone i zmieszane. Powtarzaj to wiele razy, a gdy stanie się pewniejsze, umawiaj się z dzwoniącymi, aby różnicowali swoje życzenia, co umożliwi dziecku nauczenie się reakcji na różne sytuacje. Gdy poczuje się pewnie, pozwól mu odbierać telefon kiedykolwiek zechce, ale bądź blisko niego na wypadek trudności.