Funkcje środków dydaktycznych

Środki dydaktyczne są nieodzownym elementem procesu nauczania ortografii w klasach I – III. Wspierają czynności nauczyciela oraz pomagają uczniom w lepszym zrozumieniu przekazywanych w ten sposób treści. Pełnią również "ważną rolę w rozwoju wyobraźni, myślenia, wpływają na lepsze i szybsze opanowanie wiadomości i umiejętności."
Istnieje wiele różnorodnych klasyfikacji funkcji środków dydaktycznych. Według Franciszka Bereźnickiego środki dydaktyczne pełnią wiele różnorodnych funkcji, takich jak:
1. funkcja motywacyjna – polega na wywołaniu pozytywnego nastawienia do omawianych treści nauczania poprzez wzbudzenie zaciekawienia, zainteresowania danym przedmiotem poznania,
2. funkcja poznawcza – polega na tym, ze dzięki zastosowaniu środków dydaktycznych uczący się poznaje bezpośrednio dany element rzeczywistości,
3. funkcja kształcąca – polega na rozwijaniu wszelkich zdolności poznawczych, takich jak: spostrzegawczość, pamięć, wyobraźnia, myślenie, oraz kształtowaniu odpowiednich sprawności i umiejętności,
4. funkcja dydaktyczna – sprowadza się do tego, że bardzo często środki dydaktyczne są głównym źródłem wiedzy dla uczniów, ułatwiają im zrozumienie, utrwalenie i sprawdzenie stopnia opanowania danych wiadomości,
5. funkcja wychowawcza – polega na pobudzaniu sfery emocjonalnej, na wywołaniu pewnych przeżyć i kształtowaniu określonych postaw u uczniów.
Powyższe funkcje środków dydaktycznych łączą się ze sobą i wzajemnie uzupełniają.
Według Wincentego Okonia środki dydaktyczne pełnią następujące funkcje:
1. ułatwiają i pogłębiają poznawanie rzeczywistości,
2. ułatwiają uczącym się poznawanie wiedzy o danej rzeczywistości,
3. pomagają w kształtowaniu postaw i emocjonalnego stosunku do rzeczywistości,
4. wspomagają rozwijanie działalności przekształcającej daną rzeczywistość.
"W tradycyjnej dydaktyce środki pełniły głównie funkcje upoglądowiającą." Obecnie środki dydaktyczne efektywnie wspomagają i współuczestniczą w procesie kształcenia, wspomagają realizację wszystkich jego ogniw, pełniąc następujące funkcje:
1. wprowadzającą i motywującą – której głównym celem jest organizowanie sytuacji problemowych, a co za tym idzie – przygotowanie uczniów do aktywnej pracy na zajęciach szkolnych,
2. źródłową i weryfikacyjną – środki dydaktyczne występują tu w postaci głównego źródła wiedzy, są materiałem do weryfikacji początkowych hipotez,
3. syntetyzującą i utrwalającą – środki dydaktyczne są tu traktowane jako pomoc w tworzeniu pewnych uogólnień, syntez i struktur wiedzy oraz utrwaleniu poznanego zakresu materiału,
4. zastosowawczą i wdrożeniową – chodzi tu o połączenie teorii z praktyką, pokazanie wzorów wykonania pewnych określonych czynności,
5. kontrolno – oceniającą.
Wszystkie, przedstawione powyżej, funkcje środków dydaktycznych mają jedną cechę wspólną. Mianowicie zwracają uwagę na możliwość stwarzania różnorodnych sytuacji dydaktycznych, w których uczeń rozwiąże określony problem z pomocą różnorodnych, dostępnych mu środków dydaktycznych.
"Im więcej funkcji pełnią środki dydaktyczne w procesie kształcenia, a zwłaszcza takich funkcji, jak pomoc w stwarzaniu sytuacji problemowych, w kształtowaniu życia uczuciowego, postaw i motywacji, w przekształcaniu rzeczywistości, tym ważniejsza jest ich rola w formowaniu całego człowieka. W tym przede wszystkim widzieć należy humanistyczny sens zastosowania techniki w procesie kształcenia."

Opracowała:
mgr Teresa Duda

Literatura:
1. F Bereźnicki, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Wyd. Impuls, Kraków, 2001.
2. W Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. Żak, Warszawa, 1996.