Etyka

Etyka: Gr. Ethos – zwyczaj, obyczaj, „ojciec” etyki – Sokrates (469-399 p.n.e.)
dział filozofii, którego przedmiotem badania jest ludzkie działanie, badane w aspekcie dobra lub zła moralnego. Naczelnym zadaniem etyki jest wskazanie i uzasadnienie kryterium ludzkiego działania. Odpowiada na pytanie: CO I DLACZEGO JEST MORALNIE DOBRE? Odwołuje się do poznania rozumowego.
Etyka nie jest: Teologią moralności, która odwołuje się do Biblii i nauczania Kościoła. Socjologią moralności, która opisuje, co ludzie uważają za moralnie dobre (złe).
Etyka: Nauka filozoficzna, odwołuje się m.in. do antropologii filozoficznej. Nauka normatywna, bo określa normy zachowania. Nauka autonomiczna, bo wszyscy mamy doświadczenie poczucia dążenia do dobra i unikania zła. Ale także wspomaga przez inne nauki zajmujące się człowiekiem (psychologia, pedagogika itd.). Ryszard Wiśniewski: rola etyki przypomina szalonego krawca, który nie szyje na miarę, ale ma gotowe ubrania i nas przycina.

Spór o normę moralności: Eudajmonizm (kryterium odróżniającym dobro od zła jest ludzkie szczęście) Deontonomizm (kryterium odróżniającym dobro od zła jest nakaz)

Personalizm (kryterium odróżniającym dobro od zła jest godność drugiego człowieka)

Eudajmonizm
Hedonizm: Arystyp z Cyreny (435 – 366 p.n.e.)”żyć przyjemnie to ograniczyć się do przyjemności zmysłowej”, Epikur (341-271 p.n.e.) i Demokryt (470-360 p.n.e.) „nad przyjemność brzucha jest przyjemność ducha” „najwyższym rodzajem przyjemności jest niedoświadczanie bólu”(Epikur)
„nie o każdą przyjemność warto się starać, bo nie każda przyjemność czyni człowieka szczęśliwym ale tylko ta która wprowadza harmonie i pokój duszy”(Demokryt)
Eudajmonizm transcendentny: Platon (427-347 p.n.e.) szczęście rozumiane jako szczęście zgodne z naturą czyli szczęście wieczne ( nie tu a tam) postępuj na tym świecie tak abyś był szczęśliwy potem (niezależnie czy to będzie reinkarnacja czy coś tam innego, Idee Platońskie, niebo, itp)

Perfekcjonizm: Arystoteles (384-322 p.n.e.) „ szczęśliwy jest ten, kto dobrze żyje i komu dobrze się wiedzie, gdyż tak niemal określiliśmy szczęście jako pewnego rodzaju dobre życie i powodzenie” Dusza i ciało są ważne. Szczęście jest łączone ze sferą duchową i cielesną – dbać o swoje ciało jest moralnie dobre!
Boecjusz: stan doskonały na wskutek osiągnięcia wszelkich dóbr.
Stanisław Olejnik: posiadanie dobra najwyższego, w pełni zaspokajającego potrzeby i aspiracje człowieka
Władysław Tatarkiewicz: pełne i trwałe zadowolenia z całości życia
„szczęście jako pomyślność lub powodzenie”
„szczęście jako stan intensywnej radości”
„szczęście jako posiadanie największych dóbr dostępnych człowiekowi”
„szczęście jako zadowolenie z życia wziętego w całości”
Utylitaryzm: Jeremy Bentham (1748-1832) i John Stuart Mill (1806-1873) - to będzie moralnie dobre co doprowadzi do szczęścia jak największej grupy ludzi, to jest moralnie złe co prowadzi do nieszczęścia danej grupy ludzi.
Tadeusz Gadacz: dziś szczęście rozumiemy jako odniesiony sukces.
Sukces ma charakter powszechny. Wiemy, co za sukces uważać i jakie życie jest miernikiem sukcesu. Wstydzimy się nie dążyć do sukcesu albo przynajmniej przyznawać , że sukcesu nie cenimy. [...] sukces wyklucza porażkę, pomyłkę, doświadczenie słabości i cierpienia
„Geografia szczęścia” Eric Weiner „Twój styl” 2010 marzec

Deontonomizm
Heteronomiczny nakaz umiejscowiony jest poza człowiekiem – nakaz grupy społecznej, nakaz Boski . Krytyka deontonomizmu heteronomicznego: Nie uwzględnia podmiotowości człowieka. Powinność moralna jest związania zawsze z naciskiem. Ktoś wie ode mnie lepiej, co jest dla mnie dobre. Może grozić fanatyzmem. Problem zgodności z nakazem sumienia
Autonomiczny: I. Kant (1724-1804) nakaz jest w nas, nie pochodzi z zewnątrz „Postępuj tak, jak gdyby maksyma twojego postępowania przez twoją wolę miała się stać ogólnym prawem przyrody”. „Postępuj tak, byś człowieczeństwo tak w twojej osobie, jak też w osobie każdego innego uważał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka”

Normy moralne wg Karla Poppera (1902-1994) Jeśli miałbym dać prostą formułę lub receptę na rozróżnienie pomiędzy tym, co określam jako dopuszczalne plany reformy społecznej, a niedopuszczalnymi projektami utopii, to mógłbym powiedzieć tak: DZIAŁAJ RACZEJ NA RZECZ ELIMINACJI ZŁA KONKRETNEGO, NIŻ NA RZECZ REALIZACJI ABSTRAKCYJNEGO DOBRE. NIE ZDĄŻAJ DO ZAPEWNIENIA SZCZĘŚCIA ŚRODKAMI POLITYCZNYMI. ZDĄŻAJ RACZEJ DO ELIMINACJI KONKRETNYCH CIERPIEŃ. Ale nie próbuj realizować tych celów pośrednio, opracowując i wcielając w życie odległy ideał społeczeństwa, które byłoby całkowicie dobre... Nie pozwól, by twe marzenia o lepszym świecie odstręczały Cię od żądań ludzi (...)

Leszek Kołakowski Cywilizacja nasza byłaby zagrożona rozkładem, gdybyśmy się dali przekonać, że kryteria dobra i zła już to nie dają się w ogóle ustalić, już to, gorzej jeszcze, mogą być wydedukowane, wydedukowane z faktycznych zachowań ludzkich, z instynktów, albo z rzeczywistego przebiegu procesów historycznych.

Personalizm
Godność, o jakiej mówi się w personalizmie jest różna od: doskonałości moralnej, godnych okoliczności życia, godności pojętej jako dobre imię.
Godność osoby ludzkiej posiada następujące cechy: przyrodzoność, (człowiek przychodząc na świat automatycznie ma godność osoby ludzkiej), niezbywalność, (nie da się jej pozbyć, niezależnie od tego co by uczynił), nie-nabywalność, (jeśli ktoś nie przyszedł na świat jako człowiek(choćby nie wiadomo jak inteligentne zwierzę, maszyna) nigdy nie nabędzie godności osoby ludzkiej!) w Ameryce komputer został nazwany „człowiekiem roku”, powszechność, (wszyscy mają godność ludzką niezależnie od koloru skóry, upośledzenia, itp.)

Podstawowe inklinacje: do zachowania życia, (nie można uprawomocnić kary śmierci, eutanazji), do przekazania życia, (adopcja przez homoseksualistów, zapłodnienie in vitro są jak najbardziej dobre bo mówi o tym prawo do przekazania życia), do życia w wolności, społeczeństwie i prawdzie(Arystoteles „kto żyje poza społeczeństwem jest albo bestią albo bogiem”), coraz częściej mówi się o godności zwierząt. Prawa są bardzo podobne do praw człowieka. Albert Schweitzer (1875-1965) W 1953 otrzymał Pokojową Nagrodą Nobla za założenie szpitala na terenie obecnego Gabonu. Pisał: jestem życiem, który pragnie żyć, pośród życia, które pragnie żyć; Istotą dobra jest utrzymywać życie, sprzyjać życiu, pomagać życiu rozwinąć swe najwyższe wartości. Istotą zła jest: unicestwiać życie, szkodzić życiu, hamować rozwój życia. Głosił, że cześć dla życia wymaga od człowieka szacunku, wobec ludzi, zwierząt, a nawet roślin, zakazując ich bezmyślnego niszczenia. Podczas gdy pomagał w Afryce przeżyć ludziom, jego własne dzieci wychowywały się w Europie bez ojca (coś za coś)

Osoba ludzka w personalizmie Boecjusz: indywidualna substancja natury rozumnej. Byt rozumny i wolny, który w pełni odnajduje się w życiu społecznym. Arystoteles: jeżeli żyjesz poza społeczeństwem, to albo jesteś bestią albo bogiem
I. Kant: postępuj tak, byś człowieczeństwo tak w twojej osobie, jak też w osobie każdego innego uważał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka (traktuj innych, tak jak sam chciałbyś być traktowany)

Sumienie
synonimy: intuicja moralna, Sokratejski dajmonion, oczywistość serca, zmysł moralny, super ego, rozum praktyczny, to uzdolnienie do osądzania, co człowiek w danych okolicznościach powinien czynić, aby zachować porządek moralny; pojawia się w postaci samoświadomości człowieka.

Subiektywna norma moralności
M. Heidegger (1889-1976) przyrównywał sumienie do „milczenia”, które jest pełne wymowy, chociaż nie wyraża go żadne „gadanie”. (w czasie II wojny światowej usunął z uniwersytetów wykładowców pochodzenia żydowskiego – był „współpracownikiem” Hitlera) Spokój sumienia, to najwyższy rodzaj szczęścia, jaki może być udziałem człowieka. Specyficzna kategoria, nie tylko ściśle filozoficzna gdyż E. Fromm powiedział: „tylko człowiek jest obdarzony sumieniem” , ”nie jesteśmy bezbronnymi ofiarami okoliczności”, „gdyby sumienie zawsze mówiło wystarczająco głośno i wyraźnie, tylko nieliczni zeszliby z moralnej drogi”, „nie zawsze chcemy słuchać głosu sumienia”

PRZEDMIOT, CEL I OKOLICZNOŚCI AKTU MORALNEGO

Przedmiot – wykonania czynność, bez uwzględnienia jej kwalifikacji moralnej (etyka konsekwencji)

Intencja – zamiar, z jakim podjęto dokonania czyny moralnego (etyka intencji)

Okoliczności – czyli kto, co, gdzie, jakimi środkami, w jaki sposób i kiedy coś zrobić (etyka sytuacji)
CZYLI BUŁKA MOŻE ETYCZNIE WYGLĄDAĆ ZUPEŁNIE INACZEJ -
INTELEKTUALIZM ETYCZNY
1. Życie moralne jest oparte całkowicie na rozumie i poznaniu
2. Wystarczy poznać dobro, by je czynić
3. Zło moralne wynika z błędów poznania, a nie z tego, że ktoś chce zła wiedząc, że jest złem.

CZYNIENIE ZŁA, OPIERA SIĘ NA FAŁSZYWYM UZNANIU CZEGOŚ ZA DOBRO. CZŁOWIEK CZYNI ZŁO, PONIEWAŻ ZŁUDNIE SPODZIEWA SIĘ UZYSKAĆ Z NIEGO DOBRO, OTRZYMAĆ BOGACTWO, WŁADZĘ, PRZYJEMNOŚĆ, A NIE ZDAJE SOBIE SPRAWY Z FAKTU, ŻE WINA, JAKĄ ŚCIĄGA NA SIEBIE [...], NIEWSPÓLMIERNIE PRZEWYŻSZA OWE DOMNIEMANE ZDOBYCZE

KŁAMSTWO:
Tołstoj: podanie fałszu za prawdę, (definicja za prosta, np. aktorzy, makijaż, ubiór, podziękowanie za prezent który się nie podoba)
Stoicy: mówienie rzeczy fałszywych w niegodziwej intencji
Hugo Grocjusz: wypowiedź fałszywa, naruszająca czyjeś prawo do prawdy
Arystoteles: wada polegająca na braku umiaru, który przysługuje prawdomówności; to przypisywanie sobie cech, których się nie posiada (lub zawyżanie ich stopnia), bądź odmawianie sobie cech, które się posiada (bądź zaniżanie ich stopnie). Tu kłamstwo jest ujęte z perspektywy podmiotu kłamiącego.
Izydora Dąmbska: kłamstwo nie jest ani zdaniem fałszywym, ani sądem fałszywym, ale jest pewną czynnością (techniką) wzbudzania błędnych przekonań w odbiorcy kłamstwa (może czasem w sobie samym), tak, że można kłamać nie tylko mówiąc ale nawet mówiąc półprawdę czy nawet milcząc.
Wojciech Chudy (1947-2007): kłamstwo to świadome podanie fałszu za prawdę lub prawdy relatywnie niepełnej w celu zrealizowania jakiejś wartości (indywidualnej lub społecznej), przy czym okłamywany nie zna prawdy, z zamiarem spowodowania czyjejś szkody.
Elementy bez których nie byłoby kłamstwa: Podmiot kłamiący, odbiorca kłamstwa, przedmiot kłamstwa, cel kłamstwa, intencja, z jaką się kłamie, nośnik kłamstwa, konflikt wartości.
Cechy kłamstwa: Prawda jest jasna i prosta, kłamstwo ciemne i pokrętne, ekonomia kłamstwa, aksjologiczna niejednoznaczność, skrytość, pokrętność, wielość twarzy, autodestrukcja, kaskadowość i holistyczna natura, jaskrawość zła, czasowość, charakter indywidualny lub społeczny.
Artur Schopenhauer : Kiedy podejrzewasz kogoś o kłamstwo, należy udać wiarę, wówczas będzie bezwstydnie kłamał jeszcze bardziej i zostanie zdemaskowany
Motywy kłamstwa: Arystoteles: wyrobiony charakter (wada), dla sławy, dla zysku, z namiętności, dla żądzy władzy, kłamię dla dobra okłamywanego ze strachu przed konsekwencjami prawdy, ze wstydu, dla zachowania twarzy by uniknąć nieprzyjemności.

Filozoficzne wyjaśnienia kłamstwa:
A. Schopenhauer (1788-1860)
J.P. Sartre (1905-1980)
N. Machiawelli (1469-1527)
A. Kępiński (1918-1972)
Arystoteles (384pne-322pne)
Schopenhauer: Jak ciało nasze w szaty, tak dusza nasza otulona jest w kłamstwa. Nasza mowa, nasze czyny, cała nasza istota są kłamliwe; i dopiero pod tą odsłoną można odgadnąć nasze prawdziwe myśli i uczucia, jak kształt pod maską
J.P. Sartre (1905-1980): Nie gra się po to, by zarabiać na życie, gra się po to, by kłamać, aby siebie okłamywać, aby być tym, czym się nie może być, gdyż ma się dość bycia tym, czym się jest. Gra się bohaterów, bo jest się podłym, świętym, bo jest się złym. Gra się, gdyż zwariowałoby się nie grając. To niezwykłe, jak można kłamać, przyznając sobie rację (Mdłości). N. Machiawelli (1469-1527): Człowiek jest z natury zły, państwo, to instytucja, które ma człowieka uczynić dobrym. Kępiński (1918-1972): By społeczeństwo funkcjonowało, człowiek musi się posługiwać kłamstwem. Arystoteles: Kłamstwo, to pomyłka, będąca efektem błędnego poznania i słabej woli.
Kłamstwo a intelektualizm etyczny: Dobrego człowieka cechuje to, że występki popełnia umyślnie (Platon, Hippiasz Mniejszy)
Lepsze jest kłamstwo świadome niż kłamstwo nieświadome; lepsze jest kłamstwo od omyłki (Chudy piszący o Platonie)

Stanowisko absolutnego zakazu kłamstwa:
Imanuel Kant: Akt kłamstwa czyni rozmowę z innym niezdolną do spowodowania czegoś dobrego
Sissela Bok (1934, córka laureatki pokojowej nagrody Nobla z 1982 roku, Alvy Myrdal): Kłamstwo niszczy zaufanie i osobista integralność. Dotyczy to również naszych codziennych bezmyślnych kłamstewek i tak zwanych kłamstw z dobrego serca.
Kiedy wolno skłamać: Kłamstwo obronne, w tym obrona prywatności; Kłamstwo chroniące drugiego człowieka, w tym obrona powierzonego sekretu, obrona przed szaleńcem; Sztuka jako „piękne kłamstwo”; Kłamstwo w polityce – kłamstwo dla dobra ogółu; Kłamstwo grzecznościowe; Kłamstwo mające na celu „czynienie świata znośnym”;

Kłamstwo żartobliwe.
Platon:
Kłamstwo jest dopuszczone w odniesieniu do wrogów i w odniesieniu do przyjaciół, gdy stali się niepoczytalni. Kłamstwem należy się posługiwać jak lekarstwem.
„Skłamałem, bo chciałem skłamać. To, że mogłem skłamać, jest istotne dla uchwycenia relacji miedzy człowiekiem a światem i oznacza, że mówienie prawdy nie jest koniecznością, ze jestem wolny od konieczności mówienia prawdy. Ta wolność jest wolnością względną, bo nie uchyla sytuacji wyboru miedzy prawda i kłamstwem. A co więcej: kłamstwo nie jest w stanie unicestwić prawdy (w sensie ontologicznym), kłamstwo zawiera prawdę, jest jej uznaniem i akceptacją.”

Odpowiedzialność za kłamstwo spoczywa na kłamiącym i sprowadza się do:
Prawidłowego rozpoznania wartości, zgody woli na postępowanie zgodne z rozpoznawanymi wartościami, takie ukształtowanie postawy, by człowiek był skłonny do wybierania raczej dobra niż zła.

Moralna ocena kłamstwa:
Każde kłamstwo realizuje pewną antywartość.
każde kłamstwo rozbija ludzką naturę.
są sytuacje, w których wręcz należy skłamać.
„Nie ulega wątpliwości, że im większe jest zamierzone dobro, tym mniejsza jest wina w kłamstwie” (Tomasz z Akwinu).
człowiek jest narażony na pokusę skłamania, ale nie jest na nie skazany.
Powinniśmy... pamietać, że nasze samousprawiedliwienia i nasze pojęcia o „dobrej sprawie”, co ma kłamstwo czcigodnym uczynić, są zawsze podejrzane, jeśli dobra sprawa jest po prostu naszym prywatnym interesem (Kołakowski).

Kara śmierci:
Filozoficzne pytania związane z karą śmierci.
Amnesty International o karze śmierci.
Filozofowie o karze śmierci.
pierwsze próby zniesienia kary śmierci.
Filozoficzne koncepcje kary.
kara śmierci a 1) spór o normę moralności; 2) etyku skutku i etyka intencji.
racje za wprowadzeniem kary śmierci.
racje przeciwko karze śmierci.
za co może grozic kara śmierci.
Filozoficzne pytania związane z karą śmierci: Jeżeli karać śmiercią, to dlaczego?

Czy kara śmierci przyczynia się do naprawienia zła pewnym dobrem czy jeszcze większym złem?
Amnesty International: 137 krajów zniosło karę śmierci w prawie lub w praktyce; 60 krajów utrzymuje i stosuje karę śmierci, najczęściej w stosunku do skazanych za morderstwo; Oficjalnie wiadomo o co najmniej 1252 osobach, które zostały stracone w 24 krajach w 2007 roku. Prawdziwe dane są z pewnością wyższe; 88% wszystkich egzekucji miało miejsce w 2007 roku tylko w następujących krajach: Chinach, Iranie, Arabii Saudyjskiej, Pakistanie i USA.
Filozofowie o karze śmierci: Platon: nie ma lepszego sposobu na ukrócenie ludzi pozbawionych wstydu i poczucia sprawiedliwości, jak obłożyć ich wyrokiem śmierci.
Tomasz z Akwinu (XIII) analizował racje za i przeciw karze śmierci, ale bez oporów widział w karze śmierci środek wymierzania sprawiedliwości wobec tych, którzy przez swoje wykroczenia okazują się szkodliwymi dla dobra ogółu.
Joseph de Maistre (1753-1821): Zabierzcie światu ten niepojęty czynnik, a w jednej chwili ład ustąpi miejsca chaosowi, trony upadną, a społeczeństwo zniknie.
Georg Hegel (1770-1831): czyn bezprawnie odpokutowany przez sprawcę, drogą sprawiedliwej kary zostaje unieważniony.
Pierwsze próby zniesienia kary śmierci:
Leopold II Toskański (Habsburski) - w kodeksie karnym nazywanym Leopoldinum
Józef II w kodeksie karnym nazywanym Józefinum (1787).

Koncepcje kary:
Retrybucyjna - kara to odpłata za popełnione zło;
Prewencyjna – kara służy odstraszeniu potencjalnych złoczyńców;
Restytucyjna – karze się, by jednostki przywrócić społeczeństwu;
Utylitarystyczna – karze się, by społeczeństwo uchroni przed jednostkami szkodliwymi

Retrybucyjna koncepcja kary:
Kto z zimną krwią topi bezbronne dziecko, albo utopienie go zleca, ten sam pozbawia się prawa do życia.”
Hegel: czyn bezprawny odpokutowany drogą sprawiedliwej kary zostaje unieważniony. Kara służy sprawiedliwości, sprawiedliwość zaś niczemu nie służy.
Wacław Makowski (1926,współtwórca przedwojennego kodeksu karnego): Istotą kary jest, że musi ona być konsekwencją czynu przestępczego, zawierającego w sobie cechy potępienia dla jego sprawcy i zaspokojenia.

Prewencyjna koncepcja kary: Kara [śmierci] powoduje, że wiemy, gdzie leży granica tolerancji dla najcięższych zbrodni. Każda kara jest złem. Ale czasem konieczne jest takie właśnie zło, żeby móc chronić dobro.

Restytucyjna koncepcja kary: Z człowiekiem występującym przeciwko dobru innych powinno się postępować tak, by dalej nie niszczył dobra innych, by w miarę możliwości naprawił to, co zniszczył, ale postępowanie wobec niego powinno być nastawione na jego moralne dobro, powinno wypływać z zasady nie zadawania cierpień i z zasady poszanowania godności ludzkiej

Za co można (ewentualnie) orzekać karę śmierci: Przestępstwa gospodarcze; szpiegostwo; sabotaż; zabójstwo; ludobójstwo.
Katechizm Kościoła Katolickiego: 2264:Jest zatem uprawnione domaganie się przestrzegania własnego prawa do życia. Kto broni swojego życia, nie jest winny zabójstwa, nawet jeśli jest zmuszony zadać swemu napastnikowi śmiertelny cios.
2265: Uprawniona obrona może być nie tylko prawem, ale poważnym obowiązkiem tego, kto jest odpowiedzialny za życie drugiej osoby, za wspólne dobro rodziny lub państwa.
2266: Ochrona wspólnego dobra społeczeństwa domaga się unieszkodliwienia napastnika. Z tej racji tradycyjne nauczanie Kościoła uznało za uzasadnione prawo i obowiązek prawowitej władzy publicznej do wymierzania kar odpowiednich do ciężaru przestępstwa, nie wykluczając kary śmierci w przypadkach najwyższej wagi.

Bioetyka: B. Chyrowicz, O sytuacjach bez wyjścia w etyce. Kraków 2008.
R. Fenigsen, Eutanazja: śmierć z wyboru? Poznań 1997
B. Mepham, Bioetyka. Warszawa 2008..
M. Nowacka, Etyka a transplantacje. Warszawa 2003.
T. Pietrzykowski, Spór o eutanazję. Katowice 2007.
K. Szewczyk, Bioetyka. Medycyna na granicach życia. Warszawa 2009.

Dziś określa się bioetykę jako wyspecjalizowaną część filozoficznej etyki szczegółowej, która ustala oceny i normy moralne w związku z ingerencją w życie ludzkie w granicznych sytuacjach jego powstawania, trwania lub śmierci.

Powstanie bioetyki: w wyniku potrzeby publicznej debaty na początku lat 60-tych nad dostępnością nowych, bardzo kosztownych technik dializy dla uboższej części społeczeństwa.
W wyniku doświadczeń II wojny, kiedy to wykorzystywano rozwój medycyny do eksperymentów medycznych na rasach innych niż biała i ludziach pochodzących z niższych warstw społecznych.
Dylemat: Potocznie: trudny wybór pomiędzy dwoma alternatywnymi możliwościami. Obie opcje wyboru mają charakter atrakcyjny. Coś więcej niż problem (ten można np. odłożyć na później). Nie jest sytuacją, gdzie łatwo można wskazać strategię jej rozwiązania, to sytuacja bez wyjścia, patowa. Dylematy moralne są nasycone dramatem: broniąc jednej wartości, przekreślam drugą; powstają wtedy, gdy zdaję sobie sprawę, że nie da się uratować wszystkiego, a płacona cena jest wysoka. Sposoby uprawiania bioetyki: pryncypializm (J. F. Childress); kazuistyka; feministyczna etyka opiekuńczości; bioetyka kulturowa; etyka troski ograniczanej sprawiedliwością (K. Szewczyk).
J. F. Childress, Zasady etyki medycznej, Warszawa 1996.: autonomii; działanie autonomiczne to takie, które jest podjęte przez każdego, kto działa ze zrozumieniem i bez wpływu czynników zewnętrznych. Nieszkodzenia: nie powinno się wyrządzać zła ani krzywdy, która jest złem. Dobroczynności - powinno się: zapobiegać złu lub krzywdzie, eliminować zło lub krzywdę, powiększać dobro. Sprawiedliwości. Każda z powyższych zasad zachowuje absolutną wartość, dopóki nie wejdzie w konflikt z inną.

Inna wersja pryncypializmu: Zasada równi pochyłej ; Zasada mniejszego zła: wybieramy dobro, które stoi wyżej; Zasada koniecznego zła: nie istnieje wyższa aksjologicznie całość od indywidualnej osoby i świadomy wybór tego rodzaju zachowania godzącego w osobę jest zawsze wyborem zła moralnego.; Zasada podwójnego skutku: zły skutek nie jest wprost zamierzony, lecz jedynie dopuszczony jako ewentualne następstwo czynu dobrego.
Wolno spełnić czynność, z której wynika podwójny skutek: dobry i zły, o ile są spełniona następujące warunki: sama czynność jest dobra lub obojętna, a przynajmniej nie jest zakazana, aby przeszkodzić spełnieniu złego skutku; np. obrona własna; skutek dobry nie wynika za pośrednictwem skutku złego, ale równocześnie z nim, albo wcześniej od niego; skutek zły, chociaż przewidziany, nie jest jednak zamierzony, ale tolerowany, dopuszczony przez sprawcę; zachodzi odpowiednio ważna przyczyna, proporcjonalnie wielka w porównaniu ze złym skutkiem.

Feministyczna etyka opiekuńczości: Dotychczasowi etycy, w większości mężczyźni, mówili „głosem sprawiedliwości”, a należy mówić „głosem opieki”, skierowanym ku konkretnej jednostce w konkretnej sytuacji;
Sprzeciw wobec paternalizmu w opiece zdrowotnej: pracownik służby zdrowia ma się identyfikować z pacjentem, „wchodzić w jego buty”;
W podejmowaniu decyzji moralnych uwzględnienie sieci związków, w które wchodzi każdy z nas.

Zalety: rehabilitacja uczucia i obowiązków moralnych
Wady: marginalizacja osób znajdujących się poza systemem relacji; brak filozoficznego uzasadnienia tego stanowiska.

Bioetyka kulturowa: U jej podstaw leżą 3 tezy mocno zakorzenione w naszej kulturze:
1) człowiek jest zdolny do rozwoju, a zarazem podatny na cierpienie i kruchość
2) społeczeństwo jest moralnie dobre
3) grecki prometeizm i zgoda na pewną nieredukowalną sumę cierpień.
Inne wyróżniki kultury zachodniej: Medykalizacja życia; strach przed śmiercią; pogłębiające się osamotnienie ludzi; konfrontacja dwóch modeli uprawiania medycyny: walka o pacjenta i model opiekuńczy.

Konsekwencje uprawiania medycyny w takim modelu:
-Wzmacnia się lęk przed śmiercią;
-rozbudza się nadzieję na technologiczną nieśmiertelność, co powoduje wzrost osamotnienia i poczucia winy;
-nastawienie roszczeniowe lekceważące rachunek ekonomiczny;
-Etyka ściśle związana z dziedzictwem kulturowym Europy;
-Walka z medykalizacją ;
-stosunek lekarz- pacjent jest szczególnym, w sensie partykularnym, przypadkiem umowy o charakterze przymierza łączącego wszystkich ludzi;
-drugi to ktoś słaby, podatny na cierpienie i ból;
-człowiek, to ucieleśniony duch;
-pacjent wymagający opieki jest mistrzem inicjującym dialog moralny;
-pełna troski obecność przy chorym;
-troska o pacjenta jest limitowana sprawiedliwością, a troski ograniczonej sprawiedliwością (K. Szewczyk)

Eutanazja: Eugenika - koncepcja rozwoju ludzkości przez odpowiedni dobór i selekcję „pozytywnych” cech dziedzicznych, jakimi charakteryzują się „zdrowe” i „silne” osoby (I poł. XX wieku); rozwój medycyny w latach 70-tych; prawo pacjenta do odmowy leczenia; rachunek ekonomiczny; „testament życia” ; dekryminalizacja eutanazji.

Historia wprowadzania eutanazji: Australia, Terytorium Północne, 1995 (obow. 2 lata); Holandia 2001; Belgia 2002; Stan Oregon.
Terminy związane z eutanazją: Wspomagane samobójstwo (pacjent sam podejmuje decyzję i wprowadza ją w czyn oraz korzysta z pomocy lekarza); kryptonazja; uporczywa terapia; zabójstwo z litości.
Rodzaje eutanazji: Bierna (przez zaniechanie lub zaprzestanie działania) i czynna (pośrednia, przez podanie np. środka przeciwbólowego i bezpośrednia, przez podanie środka powodującego śmierć); dobrowolna, niedobrowolna (pacjent się nie zgadza), przymusowa (nikt się pacjenta o zgodę nie pyta). Dyskusje dotyczą przypadku eutanazji czynnej bezpośredniej dobrowolnej.
Sytuacja prawna eutanazji w Polsce: Zabójstwo z litości: kto zabija człowieka „na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego” podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat”. W wyjątkowych sytuacjach sąd może odstąpić od wykonania kary.; Brak jednoznaczności co do osób małoletnich i o jakiego rodzaju cierpienia tu chodzi.; Gdy chory świadomie odmawia zgody na dalsze leczenie, lekarz nie ponosi odpowiedzialności karnej za to zakończenie (ponosiłby odpowiedzialność za jej kontynuowanie wbrew woli pacjenta).; Kodeks Etyki Lekarskiej: lekarz nie ma obowiązku prowadzenia uporczywej terapii ani stosowania środków nadzwyczajnych wobec pacjentów znajdujących się w stanie krytycznym.; Polskie prawo nie ma żadnych uregulowań dotyczących dopuszczalności (lub zakazu) tzw. testamentów życia.; Pomoc w samobójstwie jest zakazana, tu się nie przewiduje nadzwyczajnego złagodzenia kary.
prof. Marek Wichrowski, etyk z Akademii Medycznej w Warszawie: Jest kilka procent pacjentów, którzy cierpią w sposób niewyobrażalny. Nie warto nawet epatować opisami. W Holandii dyskusja na temat eutanazji rozpoczęła się od książki Jana van der Berga, który opisał kilka przypadków ekstremalnych cierpień. Można nie potępiać kogoś, kto motywowany współczuciem pomógł drugiej osobie, ale nie należy czynić z tego normy prawnej. Na początku lat 90. sam dość mocno optowałem za ruchem proeutanatycznym, po czym zacząłem czytać teksty na temat Holandii i ten poligon doświadczalny powiedział mi, że jest to coś groźnego. Nie uważam, aby wszystkie czyny eutanatyczne były złe moralnie, ale nie można wprowadzać do systemu prawnego przepisu pozwalającego lekarzowi zabijać pacjenta. To grozi równią pochyłą i kłopotami - przestrzega prof. Wichrowski. Podaje dwa przykłady: służba zdrowia przyzwyczajona, że można zabijać na żądanie, zaczyna poszerzać krąg osób, które mogą podlegać eutanazji. Systematycznie zmniejsza się granica wieku, w jakim dziecko może podjąć decyzję o końcu własnego życia. Otuchą nie napawają też procesy pielęgniarek, które odebrały życie staruszkom bez ich wiedzy i zgody, choć motywacje tych kobiet były szlachetne.

Transplantacje- Odróżnia się następujące rodzaje transplantacji:- Autotransplantacje, allotransplantacje, ksenotransplantacje ; -ex mortuo, ex vivo .
Problemy etyczne:
- Traktowanie ludzkich zwłok;
-określenie momentu śmierci;
-handel ludzkimi organami;
-granice transplantacji;
-przeszczepy jako forma reinkarnacji;
-podejmowanie decyzji za osoby niepełnosprawne umysłowo i nieletnie; -zabijanie zwierząt wyższych w celu pozyskania ich organów.
Z jednych ludzkich zwłok można pobrać: - dwie nerki, serce, wątrobę, trzustkę, płuca, a więc uratować 6 osób, ponadto dwie następne mogą rozpocząć dializę(razem – uratować 8 osób!); -rogówkę i jądra w przypadku mężczyzn, dzięki czemu można komuś poprawić jakość życia;
-fragment jelita, szpik kostny, tchawica, skóra, mięśnie, nerwy, usta, dłonie wraz z przedramieniem;
-Ludzkie zwłoki są także używane do testowania bezpieczeństwa poduszek samochodowych, a zwłoki dzieci do testowania bezpieczeństwa fotelików samochodowych.
Sytuacja prawna w Polsce: nie wymaga się zgody rodziny na pobranie organu, ale zawsze o tą zgodę zespół transplantacyjny pyta. Ustawa z 30.08. 1991 o zakładach opieki zdrowotnej, art. 24, us.1, “Dopuszcza się pobranie ze zwłok narządów lub tkanek dla celów leczniczych, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu”.

Ksenotransplantacje:
- silniejsza reakcja odrzuceniowa ;
-groźba zakażenia biorcy chorobą odzwierzęcą;
-dawcy filogenetyczni bliscy – szympans i pawian;
-dawcy filogenetyczni odlegli – świni;
-potrzeby transplantologii doprowadzą do opracowania metod hodowli genetycznie;
-przystosowanych zwierząt jako żywych pojemników przechowywania organów i tkanek do przeszczepów.

Od jakiego momentu mamy do czynienia z osobą ludzką?
Moment połączenia komórki jajowej z plemnikiem (wtedy określa się kod genetyczny) - zygota i noworodek są tymi samymi, bytami, choć nie takimi samymi;
Osiągnięcie takiego stadium rozwoju, w którym nie będzie już mogły powstać bliźniaki jednojajowe (do 14 dni);
Pojawienie się zaczątków układu nerwowego (6-26 tydzień);
Zdolność do samodzielnego ruchu (13-20 tydzień);
Możliwość życia poza organizmem matki (w Polsce 25-27 tydzień);

Moment narodzin.
Wielka Brytania, Komisja Dobrostanu Zwierząt Gospodarskich, Pięć Wolności: -Wolność od głodu i pragnienia; -Wolność od dyskomfortu (odpowiednie schronienie);
-Wolność od bólu, ran i chorób;
-Wolność wyrażania naturalnego zachowania; -Wolność od stresu i strachu.
Nie ulega wątpliwości:
- od niepamiętnych czasów człowiek traktował zwierzęta instrumentalnie;
-w 1988 w USA opatenowano onkomysz z Harward, stworzona jako model ludzkiej choroby nowotworowej;
-Zwierzęta podtrzymują populacje ludzi na terenach, gdzie człowiek nie utrzymałby się z upraw ziemi; -Zwierząt nie traktuje się okrutnie, skraca się życie zranionym i nieuleczalnie chorym; -Niektóre zwierzęta skorzystały na kontakcie z człowiekiem; -Większość osiągnięć medycyny, począwszy od XIX w. została osiągnięta bezpośrednio lub pośrednio dzięki badaniom na zwierzętach. Relacja człowiek – zwierzę: 1. Podejście kartezjańskie - zwierzę, to maszyna bez duszy;

2. Podejście tradycyjne – zwierzęta stoją bytowo niżej niż człowiek, dlatego, człowiek ma prawo do ich zabijania; tu: Schweitzer – nie niszcz bezmyślnie innego życia; zwierzę przyjacielem człowieka;

3. Peter Singer – mówi o równym traktowaniu interesów, ludzi i zwierząt, a nie praw;
Nie ma istotnej różnicy bytowej pomiędzy zwierzętami i ludźmi, a więc człowiek nie ma prawa do ich zabijania, co najwyżej może korzystać z ich produktów (jaja, mleko, wełna) nie zabijając ich;
Jednakowo traktujmy zdolność do cierpienia wszystkich istot; Jeśli jakaś istota cierpi, to nie ma moralnego powodu, by nie brać tego powodu pod uwagę. Nieważne, kim jest ta istota: zasada równości wymaga, by jej cierpienie było traktowane jak każde inne, o ile oczywiście dają się one ze sobą porównać.