Poznajemy gwarę naszego regionu - tworzenie "Małego Słownika Gwary Góralskiej". Scenariusz zajęć z edukacji regionalnej

Scenariusz zajęć z edukacji regionalnej dla klasy II.

TEMAT: Poznajemy gwarę naszego regionu – tworzenie „Małego Słownika Gwary Góralskiej”.

Cele:
- wprowadzenie i wyjaśnienie słowa „Gwara:,
- zwrócenie uwagi na znaczenie gwary w naszej kulturze i tradycji,
- wzbogacenie słownictwa związanego z gwarą góralska,
- uwrażliwienie na piękno języka gwarowego,
- zwrócenie uwagi, gdzie i kiedy można posługiwać się gwarą,
- rozwijanie zdolności plastycznych, wyobraźni i pomysłowości,
- doskonalenie współpracy w grupie.

Metody: podająca (słowna), aktywizująca, praktycznego działania,

Formy pracy: praca w grupie, praca indywidualna, praca z tekstem,

Środki dydaktyczne: płyta z nagraniem „Sarna”, tekst piosenki, Encyklopedia PWN, Karty pracy, kredki i inne przybory do malowania.


PRZEBIEG ZAJĘĆ:

Wstęp

1. Przywitanie uczniów, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Wysłuchanie nagrania piosenki góralskiej „Sarna”. Dzieci siedzą na dywanie w kole i słuchają nagrania.
3. Rozmowa kierowana: Nauczyciel pyta dzieci czy znają ten utwór, czy zrozumiały wszystkie słowa? Dlaczego nie wszystkie słowa rozumieją? Zwrócenie uwagi dzieci na wymowę, czyli gwarę góralską. Dzieci próbują rozszyfrować tekst piosenki. Wyodrębnianie wyrazów różniących się od naszej wymowy.
4. Próba zdefiniowania słowa „Gwara” – chętne dzieci pojedynczo podają własne definicje tego słowa.

Część właściwa
1. Wyszukiwanie znaczenia słowa gwara w encyklopedii:
gwara – terytorialna odmiana języka narodowego; mowa wsi różniąca się cechami fonetycznymi, morfologicznymi, składniowymi i leksykalnymi od języka ogólnonarodowego.
2. Rozmowa kierowana. Nauczyciel pyta dzieci jak nazywa się gwara naszego regionu? – gwara góralska, czy ktoś z ich rodziny posługuje się gwarą? czy znają jakieś słowa gwarowe? Podkreśla rolę gwary w naszym życiu. Rola gwar jest ogromna. Trzeba ją zachowywać i kultywować. Należy jednak posługiwać się nią w odpowiednim miejscu, np. w szkole na lekcjach mówimy czystą polszczyzną, ale na podwórku, w domu, w czasie uroczystości rodzinnych czy środowiskowych możemy posługiwać się gwarą, ale należy robić to z szacunkiem. Nie powinniśmy wyśmiewać się z ludzi, którzy mówią gwarą, dziadków, babć, tylko rozmawiać z nim, dowiedzieć się co znaczy dane słowo.
3. Nauczyciel informuje dzieci, że na dzisiejszej lekcji opracujemy nasz własny „Mały Słownik Gwary Góralskiej”. Każde dziecko otrzyma jedną kartkę słownika, z wypisanym słowem, jego zadaniem będzie zilustrowanie danego słowa.
4. Indywidualna praca. Uczniowie wykonują ilustracje indywidualnie przy stolikach, nauczyciel kontroluje pracę, służy radą.
5. Prezentacja prac. Wszyscy wracają na dywan. Każde dziecko pojedynczo staje na środku i prezentuje swoja pracę, odczytuje słowo gwarowe, które miało zilustrować i jego znaczenie w języku polskim.
6. Zabawa ruchowa „Jedzie pociąg w góry i zabiera .......”. Nauczyciel jest lokomotywą. Wymawia formułę „Jedzie pociąg w góry i zabiera ..... np. derkę. Dzieci powtarzają formułę i podają swoje słowo w gwarze. Gdy wszyscy się doczepią pociąg przejeżdża dookoła sali, wszyscy śpiewając piosenkę „Jedzie pociąg z daleka”.

Zakończenie
1. Podsumowanie zajęć. Uczniowie odpowiadają na następujące pytania:
- co było najciekawsze na dzisiejszych zajęciach?
- co stanowiło trudność?
2. Wspólne zaśpiewanie piosenki góralskiej „Sarna”.


Oczekiwane efekty pracy uczniów:
- uczeń potrafi zdefiniować słowo „gwara”,
- uczeń potrafi podać kilka słów w gwarze regionalnej,
- uczeń wie gdzie i kiedy może posługiwać się gwarą,
- uczeń prawidłowo wykonuje polecenia,
- uczeń potrafi zilustrować wskazane słowa,
- uczeń potrafi współpracować w grupie.

Opracowała:
mgr Magdalena Płużek-Czudaj


ZAŁĄCZNIK 1.

Tekst piosenki:

„Sarna”
Hej przez zywieckie pola leci sarna
hej nózkami przebiyro, łeb zadarła
Jo byk tez tak przebiyrała
kiebyk takie nózki miała
hej jak ta sarna, jak ta sarna
Hej przez zywieckie pola leci zając
hej ogonkiem wesoło pomyrdając
Jo byk tez tak pomyrdała
kiebyk taki ogon miała
hej jak ten zając, jak ten zając
Jescek nie widzioł takiego lynia
jak ta dziewcyna co mo być moja
Drobnego chodu, dobrego rodu
robić się jej nie chce
zdechnie łod głodu


ZAŁĄCZNNIK 2.

Słowa do zilustrowania (każde słowo wraz z jego wyjaśnieniem powinno być zapisane na oddzielnej karcie).

- baca – główny pasterz owiec
- bagniątko – palma wielkanocna
- bajtel – chłopak
- chałpa - dom
- gacie – spodnie
- derka - koc
- dudki - pieniądze
- dziady – kolędnicy, przebierańcy w okresie Świąt Bożego Narodzenia
- jakla - bluzka damska
- kluki - nogi
- mycka, mycka - czapka, beret
- połaźnica – choinka świąteczna
- skibka - kromka
- skije – narty
- trzos – szeroki góralski pas ze skóry
- watra - ognisko
- zopaska – fartuszek