Wpływ "Góry czytania" na doskonalenie czytania u dzieci w młodszym wieku szkolnym

„Lubić czytanie – to znaczy godziny nudów, które człowiek miewa w życiu, zamienić na godziny radości”
(Monteskiusz)

Czytanie to proces złożony, zależny od wielu czynników natury fizycznej, i psychologicznej. To czynność długotrwała, która podlega ciągłemu rozwojowi. Gotowość do czytania nie pojawia się nagle, lecz kształtuje się od początku życia człowieka. Właściwa stymulacja spostrzegania, wyobraźni, koncentracji, uwagi, myślenia oraz pamięci jest podstawą sukcesu nauki czytania. Opanowanie tych mechanizmów jest początkiem długiej drogi doskonalenia techniki czytania.
Czytanie odgrywa istotną rolę w życiu każdego człowieka, to pewne narzędzie sprawnego i szybkiego komunikowania się ludzi, dające możliwość zdobywania informacji oraz samokształcenia. Dzięki umiejętności czytania człowiek zdobywa wiedzę o otaczającym świecie.
Żyjemy w dobie informacji, w której nie tylko musimy przyswoić duże ilości wiedzy, ale także szybko ją aktualizować i dlatego jedną z najważniejszych sprawności, którą człowiek musi opanować jest właśnie umiejętność czytania.
Czytanie wszechstronnie rozwija:
1. Uczy myślenia,
2. Pobudza wyobraźnię,
3. Rozwija umiejętność wysławiania się,
4. Wyrabia cierpliwość.
Kształtowanie umiejętności sprawnego czytania przebiega na wielu płaszczyznach i obejmuje:
- czytanie ciche,
- czytanie głośne: jednostkowe, zbiorowe, z podziałem na role.
Poprawne czytanie to czytanie sprawne, czyli szybkie, dokładne, ze zrozumieniem. Ponadto czytanie głośne powinno być czyste, wyraźne, logicznie akcentowane, frazowane, estetyczne.
Nauka czytania oraz jego doskonalenie jest jednym z podstawowych zadań szkoły. Szczególnie ważny jest okres wczesnoszkolny, w którym dziecko zdobywa podstawy tej umiejętności.
Niestety, dominacja mediów elektronicznych, telemania, komputeromania, wideomania, komórkomania, powodują, że czytanie, kontakt z książką, staje się czynnością nieatrakcyjną. Młodzi ludzie niechętnie sięgają po książki, dzieci niechętnie doskonalą sztukę czytania. Książka nierzadko przegrywa z nośnikami elektronicznymi. Telewizja, komputer to przekaz w krótkim czasie, niewymagający, gotowy; wszystko jest podane: sceneria, mimika, głos. Nie trzeba wysilać wyobraźni, myślenia. Niczego nie musimy sobie wyobrażać czy dochodzić w drodze refleksji.
E. Malmguist pisze, że głównym celem w nauce czytania powinno być dążenie do tego, aby uczniowie polubili czytanie, żeby przyzwyczaili się do traktowania czytania jako czegoś ważnego, jako integralnej części ich przyszłego życia. W przeciwnym razie nauczyciel poniesie porażkę, nawet wtedy, gdy będzie uważał, że przyswoił dzieciom wszystkie elementy techniki czytania.
W swojej wieloletniej pracy z dziećmi zauważyłam, że czytanie jest dla większości uczniów przykrą koniecznością i nie mam tu na myśli tylko dzieci, które mają problemy z nauką. Zdarza się, że uczniowie, którym nauka nie sprawia większych problemów, niechętnie doskonalą czytanie. Rodzice nierzadko opowiadają jak trudno jest je zachęcić do nauki czytania. W celu rozwiązania tych problemów, staram się szukać coraz to nowych rozwiązań. Jednym z nich jest „Góra czytania”.

Co to jest „Góra czytania” i jak funkcjonuje?
„Góra czytania” to sprawdzanie czytania zadawanego do domu w formie klasowego konkursu, trwającego nieustannie przez cały rok szkolny. Na dużym formacie papieru, np. pakowego, rysuję górę, którą dzielę poziomo na dwie lub trzy części. Najważniejszą częścią jest część najwyższa, czyli szczyt góry. Uczniowie, jak alpiniści, mają za zadanie zdobywać ten szczyt. Polega to na tym, że każde dziecko codziennie czyta głośno fragmenty uprzednio zadanego do domu tekstu. Poprawność czytania i stopień opanowania tekstu są następnie przeze mnie omawiane i oceniane na forum klasy. Od wyników analizy uzależniona jest pozycja ucznia na symbolicznej górze. Jeśli tekst jest przygotowany doskonale to w nagrodę uczeń wkleja swój numer na szczyt góry. Jeśli przygotował czytanie trochę gorzej to wkleja się niżej lub jeszcze raz przygotowuje ten tekst i czyta go ponownie następnego dnia. Częściej dzieci przygotowują się jeszcze raz do czytania niż wklejają na niższą część góry. Pod koniec miesiąca dokonywane jest podsumowanie, ile razy każdy z uczniów wkleił swój numer na szczycie góry i na tej podstawie dzieciom przypisywana jest odpowiednia liczba punktów.

Skąd uczniowie wiedzą, gdzie wkleić swój numer?
Szczegółowo omawiam ze swoimi dziećmi za co mogą, a za co nie mogą się wklejać na szczyt góry. Za każdym razem analizuję sposób czytania tekstu przez ucznia i uzasadniam swoją ocenę. Z czasem uczniowie aktywnie włączają się do analizowania czytania kolegów i coraz chętniej się o nim wypowiadają, co jednocześnie skutkuje skupieniem ich uwagi na czytaniu kolegów. W ten sposób wymuszam na nich uważne słuchanie, śledzenie czytanego tekstu, czytanie ciche. To jest także jedno z ćwiczeń w czytaniu, choć dzieci nie zdają sobie z tego sprawy. Uczniowie zachowują w tym czasie dyscyplinę tak potrzebną czytającemu, a i sami się nie nudzą, gdyż słuchają z zainteresowaniem chcąc zabrać głos w sprawie czytania kolegi. Wypowiadanie się na temat przygotowania kolegi do czytania to także ważne doświadczenie społeczne. Dziecko uczy się w ten sposób wyrażania własnego zdania i dyskusji w grupie oraz dokonywania rzetelnej oceny innych.
Każdego miesiąca podliczamy punkty i umieszczamy je w tabeli zbiorczej. Na każdy miesiąc przygotowuję nową górę. Na koniec roku szkolnego zbieram wyniki z tabeli i otrzymuję w ten sposób klasyfikację końcową. Najlepsi uczniowie uzyskują nagrody .
Z obserwacji uczniów oraz z rozmów z rodzicami wiem, że ta forma pracy przynosi duże efekty. Uczniowie chętnie sięgają w domu po podręcznik, by jak najlepiej przygotować czytanie. Nierzadko rodzice są zaskoczeni zmianą nastawienia swojego dziecka do nauki czytania i pytają o przyczynę tych zmian. Wiem, że ta forma pracy mobilizuje do pracy także tych słabszych uczniów. Moje koleżanki, które pracują z moją klasą, także niejednokrotnie są zaskoczone wpływem tej formy pracy na niektórych uczniów.

„Góra czytania” to zabawa, która samoistnie zachęca dzieci do doskonalenia czytania, skłania do pracy z podręcznikiem, do samodzielnych ćwiczeń w czytaniu. Uczniowie, chcąc znaleźć się jak najwięcej razy na szczycie góry, wytrwale do tego dążą. W ten sposób stają się „małymi alpinistami”.

Wykorzystana literatura:
Brzezińska A. Red. „Czytanie i pisanie nowy język dziecka”, Warszawa 1987
Dziurlikowska K. „Czy warto czytać w epoce Internetu?”, „Nowa Szkoła” 2001, nr 2
Janiszewska K. „Wspólne czytanie”, „Wychowawca” 2001 nr 4
Papuzińska J. „Czytanie domowe”, Warszawa 1975
Pomianek P. „Dlaczego warto czytać?”, www.tolle.pl (z dn. 30.09.2009)
Rudzińska Z. „Wybierzmy czytanie!”, „Życie Szkoły” 2007, nr 5