Kroczek do szkoły - słów kilka o dojrzałości szkolnej

Ewa Korzeniecka, Eliza Cybulko, Przedszkole Samorządowe nr 41 Integracyjne

Od pewnego czasu wiele kontrowersji i emocji budzi temat podjęcia przez dzieci 6-letnie obowiązku szkolnego. Wiadomo, iż przede wszystkim każdemu rodzicowi, ale także nauczycielom leży na sercu jak najłagodniejsze i bezstresowe przejście dziecka z przedszkola do szkoły; dlatego tak ważna w tej kwestii jest współpraca przedszkola ze szkołą. Nasza placówka, aby ułatwić dzieciom 6-letnim rozpoczęcie nauki w klasie 1-szej zorganizowała lekcje próbne- „szkołę na niby”. Dzięki temu nasi wychowankowie mogli poznać tajniki funkcjonowania szkoły, jak również w jaki sposób przyjazny dziecku opuścić przedszkole i zostać członkiem społeczności szkolnej. Ponieważ wśród rodziców istnieje wiele obaw dotyczących podjęcia przez ich pociechy nauki, spróbujemy przybliżyć zagadnienie dojrzałości szkolnej, uspokoić rodziców, że „nie taki diabeł straszny, jak się go maluje...”
Na początek kilka informacji, które być może pomogą zrozumieć wiele problemów i uspokoją niepotrzebne obawy.

Dojrzałość szkolna – to taki poziom rozwoju, którego osiągnięcie umożliwia dziecku sprostanie wymaganiom szkoły i skuteczne przyswajanie wiedzy w niej przekazywanej. Termin ten lepiej zastąpić określeniem „przygotowanie dziecka do nauki szkolnej”. Oba sformułowania w opracowaniach pedagogicznych i psychologicznych pojawiają się zamiennie. Nie jest to tylko problem psychologiczny. Wiąże się on też z organizacją szkolnictwa, treściami oraz metodami nauczania. Jest wynikiem działania różnorodnych czynników, wśród których czynniki środowiskowe, opieka wychowawcza nad rozwojem dziecka w wieku przedszkolnym są szczególnie ważne.

Kryteria dojrzałości szkolnej:
- zasób umysłowy – wiadomości o świecie, zasób słownictwa
- pamięć i uczenie się – zapamiętywanie słów, symboli, elementów graficznych
- poziom myślenia – ujmowanie związków przyczynowo – skutkowych, proste działania matematyczne, wypowiedź ustna – wyrażanie swoich myśli
- rozumienie symboli graficznych, analiza i synteza słuchowo – wzrokowa
- koncentracja uwagi i wytrwałość w doprowadzaniu pracy do końca
- koordynacja wzrokowo – ruchowa – szczególnie w wykonywaniu czynności manualnych (rysowanie, wycinanie, ubieranie się itp.)
- odpowiedni poziom grafomotoryki (trzymanie przyboru, rysowanie po śladzie itp.)
- współpraca z innymi w zadaniach grupowych
- rozumienie i podporządkowanie się poleceniom
- odpowiednie relacje społeczne
- emocje adekwatne do sytuacji
- rozwiązywanie trudności.

Dziecko powinno mieć możliwość rozwoju we wszystkich sferach (intelektualnej, emocjonalnej, społecznej, fizycznej). Muszą one być zintegrowane. Najważniejsze, aby rozwój emocjonalno – społeczny (uczucia, emocje, doświadczenia, przeżycia dziecka, relacje z rówieśnikami) był na odpowiednim poziomie. Muszą być zaspokajane potrzeby bezpieczeństwa, miłości i stabilizacji uczuciowej, akceptacji i uznania, związku i współdziałania z innymi.

Dziecko dojrzałe do nauki szkolnej potrafi:
- powiedzieć swoje imię i nazwisko, wiek, adres zamieszkania, opowiedzieć o pracy rodziców
- narysować postać człowieka z proporcjonalnymi do całości częściami ciała, właściwie rozmieszczonymi
- odpowiednio obchodzić się z przyborami do pisania, rysowania, mieści się w konturach obrazka, nazywa to, co narysowało
- ciąć nożyczkami w linii prostej i krzywej oraz lepić z plasteliny
- dobrać w pary przedmioty lub obrazki i klasyfikować je według określonej zasady
- łączyć zbiory według określonej cechy, np. wielkość, kolor
- wskazać różnicę w pozornie takich samych obrazkach
- rozpoznać dźwięki z otoczenia
- liczyć kolejno do 10, po przeliczeniu liczmanów powiedzieć ile ich jest
- koncentrować uwagę
- interesować się pracą i jej efektami
- być odporne na niepowodzenia
- wytrwale podejmować dłuższy wysiłek
- prawidłowo wymawiać wszystkie głoski
- nazwać głoskę na początku i na końcu wyrazu, różnicować wyrazy o podobnym brzmieniu
- podzielić zdanie na wyrazy, wyrazy na sylaby
- opowiedzieć treść obrazka posługując się mową zdaniową
- rozwiązać proste zagadki
- uważnie słuchać przez dłuższą chwilę opowiadania, bajki, muzyki
- wykonać proste ćwiczenia gimnastyczne i uczestniczyć w grupowych zabawach ruchowych
- wskazać lewą i prawą stronę swojego ciała
- doprowadzić do końca rozpoczętą zabawę, pracę, w trudniejszych sytuacjach zwrócić się o pomoc do osoby dorosłej
- zgodnie bawić się z rówieśnikami, współdziałać, czekać na swoją kolej
- podporządkować się słownym poleceniom
- wykonać podstawowe czynności samoobsługowe
- zachować odpowiednie tempo pracy.

Wszystkie te wymagania dotyczące podjęcia obowiązku szkolnego w odniesieniu do każdego dziecka należy rozpatrywać indywidualnie, biorąc pod uwagę potrzeby i możliwości danego dziecka, gdyż każde posiada inne tempo rozwoju i przyswajania wiedzy. Szkoła jako nowe miejsce wprowadza dziecko w coraz liczniejsze kontakty społeczne, nowe, nieraz nieznane i trudne sytuacje. Każde doświadczenie wywołuje emocje wpływające na rozwój i psychikę dziecka. Bardzo ważne będzie więc wspieranie naszych pociech, gdyż nagłe przejście do środowiska szkolnego, spotkanie z krytyką, nowymi zadaniami może wywołać negatywne emocje. Niezrównoważone sukcesem i aprobatą mogą wpłynąć na zachwianie równowagi uczuciowej dziecka. Następstwem może być poczucie mniejszej wartości, brak wiary w siebie, niepewność, gniew, upór, zamknięcie w sobie, a nawet lęk czy agresja. Zaburzenia emocjonalne mogą rzutować w przyszłości na aktywność, naukę, kontakty społeczne. Sfera uczuć i emocji jest najdelikatniejsza, wymaga najwięcej uwagi ze strony rodziców i wychowawców; nie można kształcić jej poprzez planowane, programowe działania. Do każdego dziecka należy podejść indywidualnie. Największe znaczenie ma uwaga i czas poświęcony dziecku, rozmowa z nim, wspólne rozwiązywanie problemów, atmosfera akceptacji, ciepła i zrozumienia.
Tak więc, aby „łagodnie”, bez obaw i napięć, wprowadzić dziecko w świat szkoły trzeba zadbać o równomierny rozwój we wszystkich sferach, wówczas możemy mówić o dojrzałości dziecka, a pierwsze kroki w szkole będą łatwiejsze, dziecko polubi nowe środowisko, a „szkoła może okazać się, podobnie jak przedszkole, drugim domem – ciepłym, przyjaznym, bezpiecznym...”.

Znana dydaktyk Diane Loomans napisała o wychowaniu dziecka: „Gdybym mogła od nowa wychowywać swoje dziecko, zbudowałabym najpierw jego wiarę w siebie, by dopiero potem zbudować nasz dom. Częściej malowałabym z nim, niż groziła mu, gdyby coś zmalowało, a zamiast ustawicznie pouczać, uczyłabym je nie ustawać. Nie troszczyłabym się tak o jego spóźnienia, lecz starała się nie spóźniać z okazaniem mu troski. Nie dbałabym też o to, by zawsze widzieć lepiej, lecz lepiej wiedziała, kiedy o nie zadbać. Przestałabym bawić się w ważniaka i traktowała zabawę z nim poważnie. Przebieglibyśmy więcej pól i częściej spoglądali w gwiazdy. Nie gromiłabym go bezwzględnym spojrzeniem, lecz tuliła bez względu na wszystko. W żołędziach starałbym się widzieć dęby. Mniej byłabym dla niego twarda, by bardziej móc je utwierdzać.I tak, zamiast wykształcić w nim miłość do potęgi, przekonałabym je o potędze miłości...”.
Słowa te odzwierciedlają, że najważniejsze dla każdego rodzica jest jego dziecko i stara się zrobić wszystko, żeby przygotować je jak najlepiej do kolejnych etapów życia. Takim etapem jest rozpoczęcie nauki w szkole i głównie od dorosłych zależy, jak będzie ono wyglądało. Pozbądźmy się więc obaw i wspólnie z dziećmi „pójdźmy do szkoły”.

Dodatkowe informacje o dojrzałości szkolnej znajdują się:
www.6latki.men.gov.pl
www.reformaprogramowa.men.gov.pl

Literatura:
1. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego – załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 23 grudnia 2008r. (Dziennik Ustaw z dnia 15 stycznia 2009r. Nr 4, poz. 17).
2. M. Lelomek, Praca nauczyciela i ucznia w klasach 1-3, WSiP, Warszawa 1990.
3. M. Roszkowska – Przetacznik, Poznajemy osiągnięcia swoich uczniów, Kraków 2000.
4. W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
5. R. I. Arends, Uczymy się nauczać, WSiP, Warszawa 1994.
6. B. Wilgocka-Okoń, Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich, wyd. Żak 2003.