Indywidualny program nauczania na I etapie edukacji dostosowany do potrzeb i możliwości ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim

Podstawą do opracowania tego programu był
PROGRAM WCZESNOSZKOLNEJ ZINTEGROWANEJ
EDUKACJI XXI WIEKU DLA KLAS 1-3
( DKW-4014-267/99 )
oraz obserwacji ucznia i poznania jego możliwości.


KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA UCZNIA I STOPNIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

Upośledzenie w stopniu lekkim jest najłagodniejszą formą niedorozwoju umysłowego. Najbardziej zaburzone są procesy poznawcze czyli:
· spostrzeganie-wolne, niesprecyzowane, nie wyróżniające szczegółów
· uwaga-dobrze skoncentrowana na konkretach, krótka, słaba
· pamięć -mechaniczna, dowolna, mało logiczna
· mowa-rozwija się późno, często towarzyszą jej wady wymowy
· myślenie-przeważnie konkretna obrazowe, niesamodzielne, bezkrytyczne
· orientacja społeczna
Często również opóźniony jest rozwój ruchowy. Jednostki takie wykazują osłabioną kontrolę emocji, zdolność do okazywania uczuć wyższych. Mają utrudnione przystosowanie społeczne.



IMIĘ I NAZWISKO UCZNIA..............................................
DATA URODZENIA..........................................................
ADRES ZAMIESZKANIA................................................


Marcin rozpoczął naukę z rocznym opóźnieniem i nie uczęszczał do zerówki. Pochodzi z wieloletniej rodziny o trudnej sytuacji materialnej. Rozpoczynając naukę nie umiał niczego. Zachowywał się bardzo agresywnie, używał wulgarnych słów, krzyczał, rozrzucał wszystko wokoło. Nie chciał rozmawiać i wykonywać moich poleceń. Był mało samodzielny w czynnościach samoobsługowych. Jego uspołecznienie było całkowicie zaburzone. Pierwsze zajęcia z nim polegały na tym, że zwykle siedział na podłodze i bawił się zabawkami. Cokolwiek próbowałam z nim zrobić nie dawało to pozytywnych rezultatów. Trudno było go czymś zainteresować, zachęcić.
Program oparty jest na celach i treściach programowych określonych w Podstawie programowej kształcenia ogólnego. Zawiera także podjęte działania edukacyjne, przewidywane osiągnięcia ,propozycje ich osiągnięć oraz zestaw ćwiczeń do wykorzystania w pracy z dziećmi z tego typu zaburzeniami.
Treści kształcenia przedstawione są w formie kręgów tematycznych ,jako układ pojęć bez podziału na poszczególne lata edukacji, ale jako propozycja na pierwsze trzy lata nauki. Nauczyciel, który najlepiej zna możliwości swoich uczniów sam zdecyduje, jakie treści i w jakiej kolejności będą realizowane.
Ze względu na specyfikę zaburzeń w upośledzeniu umysłowym stopnia lekkiego układ treści ma charakter spiralny, czyli , że do poszczególnych cykli tematycznych powraca się, aby je pogłębić, zwiększyć ich zakres i stopniowo rozszerzać umiejętności. Powinny one powtarzać się wielokrotnie w ciągu pierwszego etapu kształcenia i na różnych edukacjach.





OGÓLNE CELE EDUKACYJNE

1. Korygowanie , usprawnianie i kompensowanie zaburzonych funkcji.
2. Rozwijanie umiejętności poznawczych, potrzebnych do należytej orientacji w otoczeniu.
3. Zdobywanie umiejętności czytania ,pisania, liczenia na miarę możliwości dziecka.
4. Kształtowanie wrażliwości przyrodniczej, literackiej ,plastycznej i muzycznej.
5. Rozwijanie nawyku dbania o sprawność fizyczną, zdrowie i higienę.
6. Rozwijanie umiejętności w zakresie samoobsługi.
7. Wyrównanie szans edukacyjnych poprzez prowadzenie ćwiczeń usprawniających.
8. Zachowanie zasady stopniowania trudności i indywidualizacji w procesie kształcenia.
9. Kształtowanie równowagi emocjonalnej i pozytywnej motywacji do pracy.
10. Rozwijanie zainteresowań, predyspozycji oraz naturalnej aktywności.
11. Umożliwienie zdobycia niezależności i zaradności życiowej.
12. Wdrożenie do uczestniczenia w różnych formach życia społecznego na równi z innymi członkami danej zbiorowości.
13. Kształcenie znajomości i umiejętności przestrzegania ogólnie przyjętych norm.


CELE SZCZEGÓŁOWE

1. Kształtowanie umiejętności umożliwiających zdobywanie wiedzy, takich jak: słuchanie, pisanie, czytanie, rachowanie, obserwowanie, odtwarzanie i tworzenie:
- uwrażliwienie dzieci na uważne słuchanie wypowiedzi innych osób;
- uczenie poprawnej wymowy i wyrażanie swoich myśli w formie zdania
- bogacenie biernego i czynnego słownictwa
- rozwianie percepcji słuchowej, percepcji słuchowo-wzrokowej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej
- usprawnianie małej motoryki
- rozwijanie prostych aktywności matematycznych
2. Kształtowanie prawidłowej postawy społeczno-etycznej i umiejętności wchodzenia w interakcje społeczne:
- kształtowanie właściwych zachowań wobec ludzi
- rozwijanie poczucia przynależności do społeczności szkolnej, lokalnej, regionalnej i do Ojczyzny
- uwrażliwianie na poszanowanie języka ojczystego, symboli i tradycji narodowych
- przygotowanie do uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym
- wdrażanie do rozwiązywania problemów pojawiających się w życiu codziennym
- rozwijanie potrzeby komunikowania się i współpracy.
3. Uwrażliwienie na piękno środowiska przyrodniczego i kulturowego
- kształtowanie właściwego stosunku do świata roślin i zwierzą
- uwrażliwienie na piękno kultury
- wdrażanie do obsługi prostych urządzeń technicznych
- rozwijanie aktywności muzycznej wyrażającej się w śpiewie, zabawach muzyczno-ruchowych, słuchanie różnej muzyki
- poznanie różnych technik plastycznych
4. Uświadomienie konieczności dbania o zdrowie, higienę i bezpieczeństwo
- wdrażanie do troski o zdrowie fizyczne i psychiczne
- rozwijanie sprawności fizycznej
- wyrabianie podstawowych nawyków higienicznych i żywieniowych
- dostarczanie wiedzy na temat własnego ciała, jego możliwości i ograniczeń
- uwrażliwianie na bezpieczeństwo i wyrabianie umiejętności unikania zagrożeń


TREŚCI NAUCZANIA

1. Edukacja polonistyczna

Słuchanie i mówienie
- ćwiczenia dźwiękonaśladowcze
- ćwiczenia oddechowe
- poprawne nazywanie rzeczy, czynności, zjawisk
- słucha poleceń, wypowiedzi nauczyciela i innych osób
- słucha tekstu czytanego i odtwarzanego z nagrań
- swobodne i spontaniczne wypowiadanie się
- próby stawiania pytań i formułowania odpowiedzi
- wspólne omawianie obrazków, historyjek, próby nadawania im tytułów
- wspólne układanie zdań opisujących przedmioty lub zjawiska
- nauka krótkich wierszy
Pisanie i czytanie
- poprawne i pisanie znaków litero podobnych
- próby pisania po śladzie i odwzorowywania liter, krótkich wyrazów
- uzupełnianie luk w wyrazach
- podział wyrazów na sylaby
- poprawne zapisywanie imienia, nazwiska, adresu
- analiza i synteza wzrokowo-słuchowa wyrazów
- liczenie liter
- całościowe rozpoznawanie czytanie wyrazów pisanych i drukowanych
- dobieranie podpisów do poznanych przedmiotów i odczytywanie ich
- rozpoznawanie zdań w mowie i piśmie

2. Edukacja środowiskowa

Rodzina i dom w życiu dziecka
- rodzina: struktura, organizacja życia
- opieka nad młodszym rodzeństwem;
- tradycje rodzin
- formy spędzania wolnego czasu
- okazywanie miłości, przyjaźni, szacunku i zaufania
- wygląd domów w mojej miejscowości
- zwierzęta hodowane w domu i opieka nad nimi
W klasie i szkole
- wygląd i utrzymanie porządkowe
- prawidłowa postawa w ławce
- bezpieczne zachowanie się w klasie i w szkol
- pomieszczenia szkolne;
- zawody ludzi pracujących w szkol
- zasady bezpiecznego poruszania się na drogach
- nazwa i adres szkoły;
- niebezpieczeństwa zabaw w pobliżu jezdni.
Nasza miejscowość
- zakłady użyteczności publicznej (Ośrodek Zdrowia, Poczta, Straż Pożarna)
- rodzaje pobliskich sklepów
- podstawowe znaki drogowe
Przyroda w moim otoczeniu
- zmiany zachodzące w przyrodzie
- zwierzęta i rośliny lasów
- drzewa i krzewy owocowe;
- rośliny warzywne;
- zwierzęta żyjące w sadzie
- największa rzeka Polski
- rodzaje zbóż
Ja – moje ciało i zdrowie
- higiena ciała
- części ciała i ich rola
- przybory do higieny osobistej
- potrzeby organizmu
- czynniki i sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu
- sporty w różnych porach roku
- korzystanie z urządzeń sanitarnych w miejscach publicznych;
- wpływ higieny na stan zdrowia.

3. Edukacja matematyczna

Zbiory
- porównywanie liczebności zbiorów poprzez łączenie w pary
- klasyfikowanie przedmiotów według ich cech (koloru, kształtu, wielkości)
Liczby i ich własności
- odczytywanie i zapisywanie liczb w zakresie 20
- doliczanie i odliczanie do i od 10
- liczenie do 20
Problemy matematyczne w życiu codziennym
- określanie kierunków i położenia osób oraz przedmiotów w przestrzeni i na płaszczyźnie (przed, za, nad, pod, z przodu, z tyłu, z prawej, z lewej strony itp.)
- rozpoznawanie monet: złoty i grosz praktyczne korzystanie z kalendarza (nazwy i ilość dni tygodnia, ich kolejność)
Figury geometryczne
- mierzenie długości różnymi sposobami;
- rozpoznawanie, rysowanie, wyróżnianie w otoczeniu figur geometrycznych (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt);
- układanie wzorów i ornamentów z poznanych figur geometrycznych;
- rysowanie figur geometrycznych odręcznie, po kratkach i z użyciem linijki

4. Edukacja techniczna

- zasady przygotowania miejsca do pracy i porządkowania go po zakończeniu pracy
- dobieranie materiałów i narzędzi do pracy
- lepienie, konstruowanie, wycinanie, wydzieranie, modelowanie, odwzorowywanie i tworzenie kompozycji dekoracyjnych
- projektowanie i wykonanie płaskich i przestrzennych form użytkowych np:
kwiaty, ozdoby choinkowe

5. Edukacja plastyczna

- dobieranie barw rysowanych przedmiotów zgodnie z rzeczywistości
- rozpoznawanie i nazywanie podstawowych kolorów
- obrysowywanie, kolorowanie, rysowanie, malowanie, stemplowanie danych wzorów i tworzenie własnych kompozycji
- malowanie różnokolorowych plam i wypełnianie je kolorem

6. Edukacja muzyczna

- śpiewanie na sylabach fragmentów piosenek
- śpiewanie piosenek dla dzieci
- proste układy ruchowe do znanych piosenek
- tworzenie własnych melodii do znanych, prostych wierszyków
- naśladowanie głosem różnych dźwięków
- wyklaskiwanie rytmu
- rytmiczne marsze przy muzyce
- słuchanie różnego rodzaju muzyki instrumentalno -wokalnej
- Edukacja motoryczna i zdrowotna
- bieg po prostej i slalomem z omijaniem przeszkód
- zabawy bieżne z użyciem piłek
- rzuty rożnymi przedmiotami na odległość i do celu
- wieloskoki, przeskoki, skoki z pokonywaniem naturalnych przeszkód
- wspinanie się na niskie przeszkody
- przechodzenie pod i nad przeszkodą
- tory przeszkód z elementami pełzania i czworakowania
- zabawy rytmiczne i taneczne
- mini-gry zespołowe
- przyjmowanie podstawowych pozycji
- zabawy i gry rekreacyjne na świeżym powietrzu.


PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Poziom rozwoju intelektualnego dziecka lekko upośledzonego umysłowo uczącego się w klasach I-III odpowiada poziomowi rozwoju umysłowego dziecka 4-5 letniego w normie intelektualnej. Dlatego też, aby osiągnąć zamierzone cele metody, formy pracy muszą być dostosowane do indywidualnych możliwości dziecka. Stosowane metody, formy pracy i poszczególne ćwiczenia związane będą z myśleniem dziecka na poziomie konkretno-obrazowym.
Właściwa realizacja celów edukacyjnych powinna również uwzględniać słabe i mocne strony dziecka, podnoszenie poczucia własnej wartości, motywowanie do nauki, rozwijania poczucia, że ono również potrafi.
Poszczególne umiejętności będą rozwijane i utrwalane poprzez następujące działania:
1. Działania praktyczne związane z manipulowaniem, konstruowaniem, wyklejaniem, nawlekaniem, rysowaniem, wycinaniem, naśladowaniem, wydzieraniem, stemplowaniem.
2. Obserwowanie zmian zachodzących w najbliższym otoczeniu.
3. Zabawy tematyczne związane z odgrywaniem ról.
4. Gry symulacyjne, elementy dramy, proste formy inscenizacji.
5. Próby tańca, śpiewu, wypowiedzi muzycznych i plastycznych, zawody sportowe, zabawy i gry rekreacyjne (głównie na świeżym powietrzu)
6. Pokaz okazów naturalnych, modeli, ilustracji
7. Opis i pogadankę tematycznie związane z konkretem, z lekcją i zastosowanymi pomocami dydaktycznymi.
8. Wycieczki przyrodnicze, do miejsc użyteczności publicznej.
9. Ćwiczenia matematyzujące sytuacje wynikające z życia codziennego ucznia.
10. Ćwiczenia zwiększające ogólną sprawność ruchową uczniów w zakresie dużej i małej motoryki, koordynacji ruchowej.
11. Ćwiczenia usprawniające i integrujące procesy percepcyjno-motoryczne, koncentrację uwagi, pamięć, myślenie, mowę.
12. Ustalanie regulaminów, zasad, norm postępowania i zachowania.
13. Konkursy, inscenizacje
14. Wycieczki, wyjścia do kina.
Nauczyciel jest organizatorem sytuacji, twórcą pomysłów, problemów do rozwiązania przedstawionych dziecku. Rolą nauczyciela jest pokazanie jak najskuteczniejszej drogi do osiągnięcia przez dziecko zadowolenia z nauki szkolnej. Musi on także pamiętać, że każde dziecko ma prawo :
a. szczególnego, jednostkowego traktowania,
b. osiągania wyników na miarę swoich możliwości,
c. dysponowanie czasem, tempem pracy według swoich możliwości intelektualnych i emocjonalnych,
d. odnoszenie sukcesu na miarę swoich możliwości,
Zadaniem nauczyciela jest obserwowanie i wspomaganie rozwoju każdego z uczniów. Wiąże się z tym różnicowanie nauczania w zależności od indywidualnego rozwoju poznawczego i emocjonalnego oraz tempa nabywania umiejętności praktycznych.


PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW

Rozwój poznawczy
1. Dziecko a środowisko społeczne
- zna dane osobiste, adres domowy,
- przestrzega zasad życia szkolnego,
- nazywa swoja miejscowość,
- zachowuje normy współżycia i współdziałania w grupie podczas zabawy, wysiłku fizycznego i pracy zespołowej,
- utrzymuje ład i porządek w miejscu działania i zabawy,
- respektuje zasady zabierania głosu, korzystania ze środków dydaktycznych.
2. Dziecko a środowisko przyrodnicze
- rozpoznaje i opisuje przyrodę otoczenia,
- zna roślinność i zwierzęta w swoim otoczeniu i regionie,
- opisuje najważniejsze cechy czterech pór roku,
- rozpoznaje i nazywa podstawowe zjawiska atmosfery
- przestrzega podstawowych zasad bezpiecznego poruszania się po drogach publicznych
- zna różne zawody i nazywa czynności związane z wykorzystywaniem danego zawodu,
- dba o zdrowie i higienę osobistą,
- zna sposoby odżywiania i odpoczynku.
3. Dziecko – jego ciało, zdrowie i rozwój
- dba o zdrowie i higienę osobistą,
- zna sposoby racjonalnego odżywiania się i odpoczynku,
- potrafi zachować- prawidłowa postawę przy pracy,
- znaczenie aktywności ruchowej.
4. Słuchanie i wypowiedzi
- wypowiada się swobodnie i samorzutnie,
- opowiada o wrażeniach i własnych doświadczeniach,
- deklamuje wiersze,
- uważnie słucha wypowiedzi innych,
- potrafi pytać i odpowiadać ,
- słucha baśni, opowiadań, legend,
- wygłasza kwestie w zabawach i grach dramowych,
- wypowiada się zrozumiale i poprawnie,
5. Czytanie i praca z tekstem
- czyta głośno sylaby, wyrazy, zdania,
- układa pytania do przeczytanego tekstu, wyróżnia bohaterów,
6. Pisanie, umiejętności językowe i ortografia
- pisze proste wyrazy,
- przepisuje tekst ,
- stosuje elementarne zasady pisowni,
7. Dziecko a codzienne problemy matematyczne
- określa położenie przedmiotu,
- rozróżnia zmiany położenia w lustrzanym odbiciu,
- przelicza przedmioty przez dotykanie, przesuwanie, wskazywanie i w myśl,
- porównuje liczebność zbiorów przez łączenie w pary,
- przelicza przedmioty po 2,3,5,
- pisze i czyta liczby w miarę możliwości,
- wykonuje dodawanie i odejmowanie w dostępnym zakresie,
- rozpoznaje wartości monet i banknotów,
- mierzy różnymi sposobami odległości,
- rozwiązuje proste problemy matematyczne życiu codziennym,
- rozpoznaje, rysuje, wyróżnia w otoczeniu figury geometryczne: koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt,
- układa wzory i ornamenty z poznanych figur geometrycznych,
- rysuje figury geometryczne z użyciem przyborów.
8. Dziecko a sztuka, technika i muzyka
- potrafi posługiwać się przyborami, narzędziami,
- umie rozpoznać i nazwać materiały najczęściej stosowane w pracy szkolnej (papier, drewno, tkanina)
- wykonuje prace plastyczne wykorzystując różne techniki i materiały,
- umie zastosować w pracy plastycznej wiadomości na temat wielkości, kształtu, barwy,
- rozpoznaje piosenki ,
- potrafi śpiewać w grupie i solo,
- lubi spontanicznie rysować, malować, muzyk
- zajmuje pozycję wyjściową do ćwiczeń,
- naśladuje gesty, ruchy, wzory (graficzne, melodyczne, choreograficzne),
- stosuje się do reguł i zasad gier sportowych,
- uczestniczy w zespołowych grach sportowych.
9. Rozwój społeczny i emocjonalny
- nawiązuję kontakt z kolegami, nauczycielem,
- respektuje zasady współżycia w grupie,
- wypełnia obowiązki wynikające z roli ucznia, jest otwarty, pogody, ciekawy, samodzielnie zadaje pytania,
- kontroluje swoje emocje, zachowuje się w sposób adekwatny do sytuacji,
- potrafi współdziałać w grupie.

OCENIANIE ZACHOWANIA I OSIĄGNIĘĆ UCZNIA
Ocenianie ucznia niepełnosprawnego intelektualnie uwzględniać będzie jego aktualny poziom rozwoju psychofizycznego – możliwości i ograniczenia umysłowe i ruchowe.
W związku z powyższym wystawiając oceny proponuje się wziąć pod uwagę:
1. wysiłek, który uczeń wkłada w opanowanie wiadomości i umiejętności;
2. poziom motywacji do pracy;
3. zaangażowanie w opanowanie materiału programowego;
4. samodzielność w wykonywaniu działań.
Taki system oceniania wymaga od nauczyciela autentycznego zainteresowania uczniem i określenia szczegółowych kryteriów oceny, które będą znane i uczniowi, i nauczycielowi. Uczniowi dostarcza to informacji o jego konkretnej pracy w kontekście wcześniejszych osiągnięć i zachęca do podejmowania dalszych wysiłków, nauczycielowi zaś daje możliwość projektowania przyszłości edukacyjnej ucznia.


BIBLIOGRAFIA
1. G.Tkaczyk,T.Serafin-Poradnik metodyczny dla nauczycieli kształcących uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim w szkołach ogólnokształcących i integracyjnych.
2. M. Grzegorzewska, Pedagogika specjalna, Warszawa 1957.
3. J. Mróz, Wyrównywanie zaburzeń rozwojowych u dzieci, Płock 1997.
4. A. Mikrut, J. Wyczesany, Elementy metodyki nauczania początkowego dzieci upośledzonych umysłowo, Kraków 2000.
5. Program nauczania Szkoły Podstawowej Specjalnej dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim – program MEN DKW-4014-308/99.