Jak żyć zdrowo?

„Jak żyć zdrowo?”

Zdrowie jest to życie ustroju w takich warunkach środowiska zewnętrznego, do których jest on przystosowany. Wyraża się ono w utrzymaniu równowagi między ustrojem a środowiskiem zewnętrznym. Możliwe jest to tylko wtedy, gdy na każdą zmianę środowiska ustrój jest zdolny reagować w odpowiedni sposób. Zbyt wielkie lub zbyt nagłe i gwałtowne zmiany środowiska zewnętrznego stwarzają warunki, do których ustrój nie jest przystosowany. Występują wówczas w nim zmiany, które prowadzą do zaburzeń czynności życiowych, a następnie do choroby. Utrzymanie zdrowia należy więc od aktualnie działających warunków środowiska zewnętrznego, a także od stanu ustroju, na który wpływają różnorodne czynniki w ciągu całego życia: higiena osobista, tryb życia, odżywianie.
Zdając sobie z tego sprawę coraz częściej słyszymy o potrzebie ochrony środowiska przyrodniczego i jego degradacji. W naszym codziennym słowniku pojawił się termin „ekologia”. Jest on odzewem na brak nawyków i naturalnych odruchów chroniących zdrowie, a także apelem skierowanym przeciwko bezmyślności i działaniom, które spowodowały degradację środowiska. Wszyscy ci, którzy mają kontakt z dziećmi i młodzieżą powinni zdawać sobie sprawę z tego, że są odpowiedzialni za kształtowanie właściwych postaw wobec przyrody. W konsekwencji zaś ponoszą odpowiedzialność za nasze środowisko w przyszłości. Wszyscy wiedzą, że jakość życia biologicznego zależy od czystości wód, gleby i powietrza.
Kolejnym, bardzo ważnym czynnikiem, wpływającym na zachowanie zdrowia jest racjonalne odżywianie się. W naszym klimacie umiarkowanym jemy prawie wszystko, ale zbyt racjonalnie, często tłusto i w dużych ilościach. Trudno o jakąś uniwersalną receptę na zdrowe odżywianie się. Chcąc przestrzegać zasad racjonalnego żywienia należy przede wszystkim pamiętać, aby w naszym pożywieniu nie brakowało głównych życiodajnych składników: białka, tłuszczy, węglowodanów, witamin, błonnika, wody i soli mineralnych. Zapotrzebowanie energetyczne jest uwarunkowane rozwojem tkanki mięśniowej oraz aktywnością fizyczną. W Instytucie Żywności i Żywienia opracowany normy zapotrzebowania energetycznego dla poszczególnych grup osób:
• dzieci 1 – 3 lat – 1300 kcal dziennie,
• dzieci 4 – 6 lat – 1700 kcal dziennie,
• dzieci 7 – 9 lat – 2100 kcal dziennie,
• chłopcy 13 – 15 lat – 3000 kcal dziennie,
• mężczyźni 16 – 20 lat – 3200 kcal dziennie,
• dziewczęta 13 – 15 lat – 2600 kcal dziennie,
• mężczyźni – praca bardzo ciężka – 4000 kcal dziennie.
Ogólnie można przyjąć, że wartość kaloryczna produktów zależy od zawartości tłuszczy i niektórych węglowodanów, takich jak: cukry i skrobia. W wielu grupach ludzi obserwuje się niekorzystne tendencje w spożyciu kalorii, które są wyrazem utrwalonych, nieprawidłowych zwyczajów żywieniowych. Dlatego już od najmłodszych lat należy uświadamiać i zmieniać przyzwyczajenia żywieniowe.
Dziecko w wieku przedszkolnym powinno otrzymywać 4 – 5 posiłków dziennie. Winny one zawierać: białko (niemowlęta 3 g, dzieci do 6 lat – 2 g), wapń (do 12 lat 800mg), tłuszcze (80 g), węglowodany, witaminy i sole mineralne. Najwięcej witamin i soli mineralnych znajduje się w świeżych owocach i warzywach. Zaleca się zjadanie 0,5 kg warzyw i owoców dziennie. Cukry w nich zawarte pokrywają całkowite zapotrzebowanie naszego organizmu.
Chcąc aby dziecko jadło racjonalnie i zdrowo, ważne jest, by od najwcześniejszych lat przezwyciężać uprzedzenia do niektórych pokarmów i potraw. Warto tu nadmienić, że dziecko w tym zakresie jest bardziej wrażliwe niż człowiek dorosły: czyste „grymasy”, niechęć do jedzenia nie wynikają z braku apetytu lub uporu dziecka, ale nadmiaru wrażeń smakowych. Dlatego nie należy zmuszać go do spożywania pokarmów, których nie lubi, gdyż nabierze ono niechęci do jedzenia. Drugim czynnikiem przezwyciężającym ową niechęć to nie nakładanie na talerz zbyt dużej porcji jedzenia. Po trzecie należy pozwolić dziecku na dokładkę tej samej potrawy, mimo że innej nawet nie spróbuje (pod warunkiem, że potrawa jest wartościowa). Nie powinno dzielić się potraw na „lepsze” i „gorsze” (jeśli zjesz mięso, dostaniesz deser). Po piąte, celem pobudzenia łaknienia, można włączyć dziecko do przygotowania posiłków. Po szóste: pokarmy podawać w sposób estetyczny, w ładnych, kolorowych naczyniach. Po siódme: włączać dzieci do pracy fizycznej, nieprzekraczającej ich możliwości. Po ósme: informować dzieci o pochodzeniu i znaczeniu spożywanych produktów dla ich rozwoju. W tym celu skutecznymi środkami są: filmy, przeźrocza, wiersze, opowiadania, historyjki obrazkowe, audycje telewizyjne i radiowe.
Potrzebę fizjologiczną organizmu ludzkiego jest wszelki ruch, a jego brak prowadzi do nieprawidłowej przemiany materii, chorób serca, narządów ruchu, nadciśnienia. Stąd właśnie wynika potrzeba uprawiania sportu, turystyki i codziennych spacerów. Z pełną odpowiedzialnością można postawić znak równości między ruchem, a lekiem. Zadaniem nauczycieli jest to, aby nauczyć dzieci takiego stylu życia, w których ruch będzie potrzebą, przyjemnością i najlepszym sposobem na zdrowie. Ważnym czynnikiem w wyzwalaniu aktywności fizycznej dzieci w wieku przedszkolnym są zabawy i gry ruchowe, wynikające z założeń programowych. Przyczyniają się one do wzmocnienia i rozwoju fizycznego dziecka, rozwijają jego umiejętności ruchowe i prowadzą do tworzenia trwałych nawyków ruchowych. Wprowadzają radosny nastrój i dobre samopoczucie, dają dziecku możliwość zaspokojenia naturalnej potrzeby ruchu. Różnorodność zabaw i gier pozwala prowadzić je w ciągu całego roku, nie tylko w pomieszczeniach przedszkolnych, ale przede wszystkim na otwartej przestrzeni, wykorzystując wpływ słońca, wody i świeżego powietrza. Zajęcia te uodporniają organizm i czynią go mniej podatnym na choroby.

Na zakończenie kilka przykładów praktycznego kształtowania postaw prozdrowotnych, realizujących założenia programowe:
- zorganizowanie kącika dla rodziców, celem zachęcenia do współpracy z przedszkolem (ulotki o zasadach zdrowego odżywiania, propagujących higieniczny tryb życia, zapobieganiu chorobom, itp.),
- zorganizowanie spotkań z lekarzami różnych specjalizacji (pediatra, logopeda, stomatolog, itp.),
- zajęcia na temat zdrowego odżywiania się, w połączeniu z praktycznym wykonywaniem „zdrowych deserów”,
- zabawy wdrażające dzieci do codziennego mycia całego ciała, zębów, dbania o czystość rąk i swojego ubrania, utrzymywania ładu i czystości w sali.