Programowanie i dokumentacja wycieczek szkolnych

Ze względu na charakter, technikę uprawiania i rodzaj przysposobienia turystycznego jak pisze E. Kaczor „...rozróżniamy wycieczki:
- nie wymagające specjalnego przygotowania turystycznego: koleją, autokarem lub statkiem;
- wymagające odpowiedniego przygotowania turystycznego i sprawności fizycznej (np. w zakresie turystyki kwalifikowanej) oraz umiejętności technicznych, właściwego poruszania się po terenie lub posługiwania się odpowiednim sprzętem. Chodzi tu zarówno o wycieczki piesze, narciarskie czy też kolarskie."
Wszystkie wycieczki szkolne, bez względu na ich charakter i czas trwania narzucają
konieczność przestrzegania w czasie wędrówki różnych zasad organizacyjnych
i porządkowych, odmiennego współdziałania członków grupy, dają możliwość
kształtowania różnych umiejętności technicznych itp. Istnieją jednak pewne zasady
organizowania, programowania i metodyki prowadzenia, które są wspólne dla różnych form wycieczkowania, można je nazwać zasadami ogólnymi i na nich zostanie położony główny akcent.
Według J. Wysocińskiego metodyka wycieczek szkolnych obejmuje „...trzy podstawowe części prac: przygotowanie wycieczki, realizacja wycieczki, zakończenie i podsumowanie wycieczki."
I. Okres przygotowawczy:
a) planowanie wycieczki
b) obsada kierownicza wycieczki i nabór uczestników
c) organizacja grupy wycieczkowej
d) programowanie wycieczki
e) opracowanie trasy
f) preliminarz wycieczki
g) planowanie i zamawianie usług turystycznych
h) prace przygotowawcze z młodzieżą
i) nadzór nad przygotowaniem ekwipunku i kwalifikacji uczestników
j) opracowanie dokumentacji wycieczki lub imprezy szkolnej.

a) planowanie wycieczki
Układając plan należy brać pod uwagę możliwość jego zrealizowania, ze względu na dostępność komunikacyjną i zagospodarowanie turystyczne terenów mniej uczęszczanych oraz nadmierną frekwencję na terenach i szlakach popularnych i związane z tym trudności w uzyskaniu usług.
b) obsada kierownictwa wycieczki i nabór uczestników
Kierownikiem wycieczki może być nauczyciel danej szkoły, który posiada uprawnienia kierownika wycieczek szkolnych. Należy pamiętać, że kierownictwo wycieczki musi być zatwierdzone przez władze szkoły.
Udział uczniów w wycieczkach dalszych jest całkowicie dobrowolny, przy czym szkoła musi uzyskać zgodę rodziców. Kierownik organizując wycieczki dalsze powinien zwołać zebranie rodziców, na którym wyjaśni sprawy organizacyjne, finansowe oraz przedstawi program wycieczki.
c) organizacja grupy wycieczkowej
W przypadku gdy organizujemy wycieczkę i sami przygotowujemy posiłki, konieczne jest podzielenie grupy na zespoły, które będą pełnić odpowiednie funkcje wymienne (co dzień inny zespół), np. zespół gospodarczy, sporządzający posiłki, zespół kulturalny, mający za zadanie przygotowanie programu ogniska czy wieczornicy.
W tak ułożonej grupie wycieczkowej można doprowadzić do zdrowej rywalizacji pomiędzy zespołami, a co za tym idzie, podnieść sprawność młodzieży.
d) programowanie wycieczki
Najważniejszym czynnikiem wpływającym na ułożenie programu, któremu powinny
być podporządkowane pozostałe, jest cel wycieczki. W zależności od niego układamy trasę, typujemy do zwiedzania, przygotowujemy materiały do omawiania. Poza celem program wycieczki zależny jest od:
- wieku i kwalifikacji turystycznej uczestników programu nauczania
- pory roku i warunków atmosferycznych terenu wycieczki
- możliwości finansowych szkoły i uczniów
- środków transportu."
Organizując wycieczki pragniemy osiągnąć trzy podstawowe cele: poznawczy, wychowawczy i rekreacyjny. Na wycieczkach młodzieży szkolnej eksponuje się cel
poznawczy i wychowawczy. Natomiast na długich wycieczkach mogą być należycie
realizowane wszystkie trzy cele.
Wymagających dużo wysiłku ze strony młodzieży na wycieczkach pieszych, wodnych, narciarskich, kolarskich należy co godzinę zarządzić krótkie przerwy wypoczynkowe.
e) opracowanie trasy wycieczki
Opracowując szczegółową trasę wycieczki należy wziąć pod uwagę:
- założenia programowe
- wiek, kwalifikacje i kondycję uczestników
- środki transportu
- noclegi i wyżywienie
- warunki atmosferyczne oraz porę roku.
Opracowane są pewne trasy turystyczne, np. Szlakiem Orlich gniazd. Szlakiem Polskiego Renesansu, Szlakiem Kopernika, Szlakiem Zamków Piastowskich, Szlakiem Tysiąclecia, o których szczegółowe dane zawarte są w przewodnikach i informatorach.
Pragnąc opracować trasę indywidualnie, niezbędne jest korzystanie z przewodników i map. Ważnym czynnikiem wpływającym na ułożenie trasy jest środek transportu jakim dysponujemy.
f) preliminarz wycieczki
Mając ułożony program wycieczki, opracowaną trasę, znając liczbę uczestników i liczbę dni wędrówki przystępujemy do sporządzania preliminarza.
Preliminarz - kosztorys powinien się bilansować, a więc wpływy muszą pokrywać przewidziane wydatki.
Szczegółowy preliminarz wycieczki opracowuje jej kierownik, a zatwierdza dyrektor szkoły, oraz instytucje i organizacje uczestniczące w jej kosztach.
g) planowanie i zamawianie usług turystycznych
Najprościej, ale nie najtaniej, jest zlecić zamówienie i organizację usług przedsiębiorstwu turystycznemu. W przypadku organizowania wycieczki przez szkołę kierownik wycieczki ma obowiązek szczegółowo rozplanować oraz zamówić usługi na trasie.
Kierownik wycieczki, gdy zamierza korzystać z usług przewodnika, powinien się
wcześniej skontaktować z najbliższym oddziałem PTTK, gdzie zawsze uzyska
szczegółowe informacje. Zarówno przewodnikowi, jak i przodownikowi należy zapewnić wszystkie świadczenia.
Jeśli program wycieczki przewiduje zwiedzanie obiektów zamkniętych (muzea, obiekty zabytkowe, obiekty przemysłowe itp.) bądź wizytę w teatrze,
kinie lub zobaczenie widowiska regionalnego, należy wcześniej zatroszczyć się
o odpowiednie zezwolenia i bilety wstępu.
W przypadku, gdy wycieczka nie może się odbyć lub zmuszeni jesteśmy do zmiany
programu czy zmniejszenia liczby uczestników należy natychmiast wysłać pisma
odwołujące rezerwację do wszystkich obiektów i instytucji, w której uprzednio złożyliśmy zamówienia na usługi, z prośbą o zwrot ewentualnej zaliczki.
h) prace przygotowawcze z uczestnikami wycieczki
Na jednym z pierwszych zebrań organizacyjnych powinno się wspólnie z uczniami
i przy współudziale kadry wycieczki przeanalizować i omówić w formie dyskusji program wycieczki. Aby uczniowie wynieśli jak najwięcej korzyści z wycieczki, powinno się jak najszerzej omówić z nimi problematykę z jaką spotkają
się na trasie wycieczki. Dobrą formą pracy w okresie przygotowawczym, zwłaszcza dla klas starszych jest podział odcinków trasy do opracowania pomiędzy poszczególnych uczniów. Na jednym z następnych zebrań organizacyjnych
uczniowie mogą zreferować pozostałym uczestnikom wycieczki opracowane przez siebie zagadnienia, np. opis trasy, informacje o zabytkach. Poza tym kierownik wycieczki powinien wejść w kontakt z nauczycielami geografii, biologii, historii, z polonistą itd. i nakłonić ich, aby w czasie lekcji w miarę możliwości poruszali problemy związane z terenem przyszłej wycieczki.
i) nadzór nad przygotowaniem ekwipunku i kwalifikacji uczestników
Wycieczki dalsze i wycieczki kwalifikowane wymagają od uczestników odpowiedniego ekwipunku oraz umiejętności posługiwania się nim.
j) opracowanie dokumentacji wycieczki lub imprezy szkolnej
Do podstawowych obowiązków kierownika wycieczki szkolnej należy szczegółowe
opracowanie dokumentacji wycieczki i przedłożenie jej dyrektorowi szkoły w celu zaakceptowania. W skład dokumentów wycieczki lub imprezy szkolnej wchodzą:
1. Karta wycieczki
2. Harmonogram wycieczki / imprezy
3. Lista uczestników wycieczki
4.Oświadczenie rodziców