Choroby cywilizacyjne w życiu człowieka

Niniejszy artykuł dotyczy chorób, które coraz częściej dotykają całe społeczeństwa. Chodzi tu o choroby cywilizacyjne zwane także chorobami XXI wieku.
W tym artykule mogą Państwo znaleźć moje refleksje dotyczące definicji, rodzajów chorób cywilizacyjnych a także refleksje dotyczące licznych zagrożeń w życiu człowieka spowodowanych tymi chorobami.

Chorobą cywilizacyjną nazywamy chorobę, która jest spowodowana rozwojem cywilizacji. Choroba ta ma zasięg globalny. Częstotliwość jej występowania zależy przede wszystkim od stopnia rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa. Do chorób cywilizacyjnych najczęściej zaliczamy: cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową, alkoholizm, narkomanię, uzależnienie od Internetu, anoreksję, bulimię, nerwicę, depresję, otyłość, zaburzenia psychiczne, wypalenie zawodowe, AIDS, i inne.

W ostatnich czasach choroba cywilizacyjna, która znacznie podwaja swój zasięg to cukrzyca. Cukrzyca należy do grup chorób metabolicznych, która charakteryzuje się hiperglikemią, czyli podwyższonym poziomem cukru we krwi. Cukrzyca wynika z defektu działania lub produkcji insuliny, która jest wydzielana przez komórki beta trzustki. Przewlekła hiperglikemia prowadzi do uszkodzenia i zaburzeń czynności różnych narządów. Narządami, które są szczególnie narażone na uszkodzenia są oczy, nerki, serce oraz naczynia krwionośne. W dzisiejszych czasach zaleca się leczenie wszystkich zaburzeń, które towarzyszą cukrzycy, a także podkreśla się kontrolę gospodarki węglowodanowej. Działania, które zmniejszają rozwój powikłań cukrzycy to: dążenie do normalizacji masy ciała, dbanie o właściwą dietę, zwiększenie aktywności fizycznej, a także leczenie zaburzeń lipidowych, leczenie nadciśnienia tętniczego, oraz innych chorób układu krążenia.

Kolejna choroba, która ma globalny zasięg to nadciśnienie tętnicze. Nadciśnienie tętnicze, zwane także chorobą nadciśnieniową, oznaczane jako HA i AH. Jest to choroba układu krążenia. Choroba ta charakteryzuje się okresowo lub stale podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi. Większość zachorowań na nadciśnienie tętnicze ma charakter pierwotny (około 90 % wszystkich przypadków), czyli bez znanej przyczyny somatycznej, którą można by było usunąć interwencją medyczną. Pierwotny charakter tej choroby jest spowodowany czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Pozostałe przypadki zachorowań na chorobę nadciśnieniową mają charakter wtórny. Są one najczęściej spowodowane chorobą innych narządów, na przykład chorobą nerek, chorobą gruczołów dokrewnych, chorobą mózgu.

Bardzo niebezpieczną chorobą cywilizacyjną, jest także choroba wieńcowa. Jest to choroba niedokrwienna serca. Jest ona następstwem przewlekłego stanu niewystarczającego zaopatrzenia komórek mięśnia sercowego w różne substancje odżywcze oraz w tlen. Inaczej mówiąc brak równowagi między zapotrzebowaniem a możliwością dostarczenia tlenu i substancji odżywczych do mięśnia sercowego, pomimo wykorzystania mechanizmów autoregulacyjnych, które zwiększają przepływ w/w substancji i tlenu przez mięsień sercowy. W konsekwencji tego działania powstaje niedotlenienie serca, zwane także niewydolnością wieńcową. Dalej może doprowadzić do dusznicy bolesnej, oraz do zawału mięśnia sercowego. Choroba niedokrwienna serca jest najczęstszą przyczyną śmierci w wielu państw zachodnich.

Kolejna choroba cywilizacyjna, która dotyka wielu ludzi to choroba reumatyczna. Choroba ta należy do grupy chorób, które charakteryzują się przewlekłymi zapalnymi zmianami w obrębie tkanki łącznej. Zmiany te najczęściej są spowodowane reakcją autoimmunologiczną. Choroba reumatyczna, czyli tzw. reumatyzm objawia się jako zmiany chorobowe w stawach oraz kościach, powodujące ból i ograniczenie ruchliwości stawów.
Przykładem chorób cywilizacyjnych, które dotykają przede wszystkim młodych ludzi są anoreksja i bulimia.
Pierwszy przypadek, który chciałam opisać to anoreksja. Inna nazwa tej choroby to jadłowstręt psychiczny. Jest to zaburzenie odżywiania się. Zaburzenie to polega na celowej utracie wagi oraz podtrzymywanej utracie wagi przez osobę chorą. Osoba cierpiąca na anoreksję ma zaburzony obraz własnego ciała. Często występują u niej objawy dysmorfofobii. Lęk osoby chorej przybiera postać uporczywej idei nadwartościowej co powoduje, że osoba ta wyznacza sobie bardzo niski limit wagi. Cechą charakterystyczną tej choroby jest fakt, że szybko ona wyniszcza organizm oraz pozostawia po sobie nieodwracalne zmiany w organizmie człowieka. Anoreksja gdy jest nie leczona prowadzi do śmierci. Choroba ta dotyczy przede wszystkim dziewcząt oraz kobiet w wieku od 10 do 13 lat oraz od 16 do 21 lat.
Przeciwieństwem anoreksji jest bulimia. Inaczej nazwana żarłocznością psychiczną. Jest to chorobliwe objadanie się. Jednakże należy odróżnić to schorzenie od zaburzeń związanych z objadaniem się. Osoby chore na bulimie najczęściej zdają sobie sprawę, że utraciły kontrolę nad własnym zachowaniem, które jest związane z odżywianie się. Pomimo to osoby te objadają się a w dalszej kolejności stosują sposoby kontroli wagi ciała, czyli na przykład wymioty. Choroba ta ma podłoże psychiczne. Najczęściej osoby chore na tą chorobę czują się często głodni, nawet tuż po spożyciu posiłku. Choroba ta dotyka przede wszystkim młodych kobiet, które nie akceptują wyglądu swojego ciała, nie akceptują swojej wagi, oraz nie czują się dobrze w swoim ciele. Możemy wymienić wiele przyczyn tej choroby. Są nimi: brak bliskiej osoby, liczne konflikty w rodzinie, brak samoakceptacji, brak akceptacji przez rówieśników, emocjonalne zaniedbywanie dziecka, które miało miejsce w dzieciństwie, a także uszkodzenie ośrodka mieszczącego się w mózgu. W porównaniu z anoreksją bulimia występuje od 4 do 6 razy częściej.

Kolejna choroba cywilizacyjna, na którą warto zwrócić uwagę to depresja kliniczna. Jest to zaburzenie psychiczne, należące do grupy chorób afektywnych. Najczęstsze objawy tej choroby to: objawy emocjonalne, objawy poznawcze, objawy motywacyjne, objawy somatyczne, myśli somatyczne. Do objawów emocjonalnych możemy zaliczyć takie objawy jak: obniżony nastrój, smutek, lęk, płacz, zniecierpliwienie, drażliwość, utrata radości życia, utrata licznych zainteresowań. Wśród objawów poznawczych wyróżniamy obniżoną samoocenę, negatywny obraz samego siebie, samookaleczenie, pesymizm. Objawy motywacyjne to: problemy z mobilizacją do realizacji różnych działań. Spowolnienie psychoruchowe, oraz trudności w podejmowaniu decyzji. Z kolei objawy somatyczne to: zaburzenie rytmów dobowych, czyli zaburzenie rytmu snu oraz czuwania, utrata apetytu lub wzmożony apetyt, osłabienie i zmęczenie organizmu, złe samopoczucie fizyczne.
Pisząc o depresji klinicznej, należy wspomnieć także o zaburzeniach nerwicowych, czyli nerwicy. Choroba ta należy do grupy zaburzeń, która charakteryzuje się różną symptomatką. Nerwica najczęściej definiowana jest jako zespół dysfunkcji narządów, zakłóceń procesów psychicznych, zaburzeń emocjonalnych o charakterze psychogennym, oraz patologicznych formach zachowania, które występują w tym samym czasie. Charakterystyczny w tej chorobie jest fakt, że chorzy zdają sobie sprawę z absurdalności swoich objawów, czyli na przykład natręctw, czy fobii, jednocześnie powtarzają te czynności.

Kolejna choroba cywilizacyjna, którą pragnę opisać to otyłość. Otyłość, czyli patologiczne nagromadzanie tkanki tłuszczowej, które przekracza fizjologiczne potrzeby organizmu oraz możliwości adaptacyjne. Uważa się, że otyłość występuje jeśli tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 20 % masy ciała w przypadku u mężczyzn, oraz 25 % masy ciała w przypadku kobiet. Otyłość zwiększa ryzyko zachorowalności na różne choroby, na przykład choroby układu krążenia, bezdech senny, cukrzycę typu 2, niektóre typy nowotworów, zapalenie stawów i kości. Najczęstszą przyczyną otyłości jest przyjmowanie nadmiaru energii przez człowieka w stosunku do zużycia tej energii. Jednakże nie zawsze cukrzyca jest bezpośrednią konsekwencją przejadania się oraz braku aktywności fizycznej. Otyłość może być także powodowana przez zaburzenia pracy gruczołów wydzielania wewnętrznego, zażywanie niektórych leków, czy też uszkodzenie podwzgórza mózgu. Bardzo często otyłość jest warunkowana genetycznie oraz może mieć podłoże psychospołeczne i ekonomiczne.

Ostatnią ważną chorobą cywilizacyjną, o której pragną nadmienić w tym artykule jest AIDS. Choroba ta oznacza zespół nabytych niedoborów immunologicznych. AIDS jest schorzeniem układu immunologicznego wywołanego zakażeniem retrowirusem HIV. Choroba AIDS charakteryzuje się przede wszystkim niedoborami immunologicznymi typu komórkowego. W wyniku tych niedoborów dochodzi do rozwijania się licznych zakażeń, które są wywołane drobnoustrojami. Należy nadmienić, że w warunkach normalnych drobnoustroje te nie są patogenne. Najczęściej do zakażenia HIV dochodzi w wyniku zetknięcia się człowieka zdrowego z każdym płynem ustrojowym (czyli krew, nasienie, wydzielina pochwowa) człowieka chorego. Szczególnie niebezpieczny z wyżej wymienionych kontaktów jest kontakt z krwią chorego, ponieważ w niej stężenie czynnika zakaźnego jest największe. W obecnych czasach całkowite wyleczenie choroby AIDS jest nie możliwe. Podstawą terapii jest przede wszystkim leczenie antywirusowe, które jest skierowane przeciw wirusowi HIV.

Jest wiele innych chorób cywilizacyjnych. Ja jednak opisałam tylko te, które uważam za najistotniejsze w dzisiejszych czasach. Należy sobie uświadomić, ze choroby te mają zasięg globalny i jeśli nie będzie stosowana właściwa profilaktyka tych chorób to w niedługim czasie zachorowań na te choroby będzie jeszcze więcej, będą one miały charakter masowy.

Literatura:
1. Materiały prasowe przygotowane na podstawie Press Release: The World Healt Repart, WHO, Genewa, 4.10.2001;
2. Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Instytut Danone. Fundacja Promocji Zdrowego Żywienia, Warszawa 1998;
3. Andrzej Szczeklik (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Warszawa, 2011;
4. http://www.cywilizacyjne.choroby.biz/Anoreksja;
5. http://www.chorobycywilizacyjne.pl/;
6. http://publikacjemedyczne.com/;