Proces wychowawczy w internacie

Proces wychowania według Okonia, jest systemem czynności wychowawców i wychowanków umożliwiających wychowankom zmienianie się w porządnym kierunku, a więc kształtowanie i przekształcanie wiedzy o świecie, uczuć, przekonań i postaw społecznych, moralnych, estetycznych, kształtowanie woli i charakteru oraz wszechstronne rozwijanie osobowości. Sens procesu wychowawczego sprowadza się do tego, aby wychowanków pobudzić do indywidualnej lub zespołowej działalności, która umożliwi osiągnięcie założonych zmian w osobowości wychowanka.
Szczególne zadanie tkwi na wychowawcach w internacie, gdzie trafiają często już we wczesnym wieku szkolnym dzieci z dysfunkcją wzroku.
Wzrok ma ważne znaczenie dla człowieka, a szczególnie dla dziecka. Jest podstawowym czynnikiem wpływającym na jego rozwój. A przede wszystkim ma znaczenie w postrzeganiu rzeczywistości. W tym zakresie wzrok jest podstawowym źródłem uzyskiwania informacji.
Wzrok jest niezbędny do wykonywania różnych podstawowych czynności oraz orientowania się w bliższej i dalszej przestrzeni. A jest to niezbędny warunek samodzielnego poruszania się w domu, ale również w szkole, na ulicy. A w późniejszym wieku umożliwia samodzielne sprawowanie funkcji i zadań w życiu społecznym.
Internat jest miejscem, gdzie w sposób planowy odbywa się pełny proces wychowawczy. Jest to miejsce, które współdziałając ze szkołą rozwija w pełni osobowość wychowanka. Kluczowym zagadnieniem działalności internatu jest zapewnienie jego podopiecznym powodzenia w nauce szkolnej oraz wspomaganie ich rozwoju umysłowego.
Ponadto, ważnym zadaniem pracy wychowawców w internacie jest kształtowanie postaw i przekonań wychowanków, a więc dostarczanie wzorów do naśladownictwa i identyfikacji, umożliwianie podopiecznym samodzielne uczestniczenie w życiu społecznym. Zwraca się szczególną uwagę na kształtowanie pozytywnych cech w zachowaniu wychowanków, a więc:
zaangażowanie, gospodarność, użyteczność wykonywanych zadań, odpowiedzialność, opiekuńczość, samodzielność i dyscyplinę.
Kolejnym zadaniem procesu wychowawczego w internacie jest kształtowanie prawidłowej sprawności fizycznej i umysłowej, dbałość o zdrowie i higienę psychiczną wychowanków, rozwijanie procesów orientacyjno-poznawczych, intelektualnych, rozwijanie spostrzegawczości, pamięci, uwagi, zdolności koncentracji i myślenia. Przygotowanie wychowanków do życia społecznego i kulturalnego w integracji ze środowiskiem, uaktywnianie ich aspiracji i zapewnienie specjalistycznej pomocy.
W procesie wychowawczym w internacie istotnym jest dobór odpowiednich zasad pedagogicznych, które pozwalają wychowawcy uzyskać zamierzone cele, a u wychowanka pożądane zmiany w jego osobowości. Jest ona kształtowana i rozwijana pod wpływem codziennych oddziaływań związanych z wykonywaniem różnorakich czynności.
Jolanta Narewska w swoim poradniku prezentuje zasady wykorzystywane w swojej pracy tyflopedagogicznej. Zasada akceptacji i życzliwości w stosunku do wychowanka. Wychowawca powinien przyjąć postawę wobec trudności i problemów dziecka, stale okazywać mu pomoc. Zasada indywidualizacji w postępowaniu wychowawczym, należy zwrócić uwagę na konieczność indywidualnego podejścia do każdego z wychowanków. Zasada motywacji działania wychowanka nakłada na wychowawcę obowiązek zapewnienia pomocy wychowankowi. Stosując często nagrody, pochwały lub wyróżnienie. Każdy wychowawca winien pamiętać o dostosowaniu zadań do możliwości każdego dziecka. Zwrócić uwagę na konieczność stałego i systematycznego rozpoznawania potrzeb i możliwości wychowanka. Celem uzyskania satysfakcji z procesu wychowawczego jest uwzględnianie wszechstronnej aktywizacji wychowanka. Wykorzystanie różnych sytuacji inspirowanych w życiu codziennym. Podstawowym warunkiem w pracy opiekuńczo-wychowawczej jest atrakcyjność życia w grupie. Wychowawca jest głównym dostarczycielem atrakcji, musi inspirować i pobudzać wychowanków do wysuwania własnych pomysłów i propozycji. Ważne jest kształtowanie indywidualnej pozycji dziecka w grupie. Należy wzmocnić tę pozycję i dążyć do współdziałania w udzielaniu sobie wzajemnej pomocy. W procesie wychowawczym należy uwzględnić stopniowe zwiększanie trudności zadań skierowanych do wychowanków. Dotyczy ono objętości i jakości zadań jak i przystępności dla każdego wychowanka. By pożądane zadania były utrwalone przez podopiecznych należy je wzmacniać. Higiena osobista i bezpieczeństwo wychowanka w internacie jest nadrzędną zasadą w procesie wychowawczym. Nakazuje wychowawcom kształtować racjonalny stosunek i poczucie odpowiedzialności za zdrowie i bezpieczeństwo podopiecznych.
Ponieważ większość część czasu wychowanek spędza poza rodziną, niezmiernie ważnym elementem pracy jest współdziałanie internatu z domem rodzinnym. Rodzina stanowi naturalne środowisko wychowawcze dziecka i w nim powinno ono być otoczone szczególnym rodzajem opieki. A wychowawca-specjalista wspomaga naturalny proces wychowawczy w domu. Wśród ciekawych form współpracy z domem rodzinnym są prowadzone przez wychowawców rozmowy indywidualne w internacie, spotkania okolicznościowe, wizyty wychowawców w domu rodzinnym wychowanka, prowadzenie korespondencji, rozmowy telefoniczne, zapoznawanie rodziców z informacjami zamieszczonymi dziennikach obserwacji. Informowanie o postępach wychowanka w szkole i proponowanie indywidualnej lub grupowej terapii.
Środowisko internatu poprzez odpowiedni dobór treści i oddziaływań wychowawczych stanowi najważniejsze ogniwo procesu wychowawczego jednostki z uszkodzonym wzrokiem. Jednostki, które z trudem znalazłyby się w środowisku społecznym. Ale poprzez realizację celów rewalidacyjnych w internacie podopieczny staje się normalnym lub zbliżonym do normalnego stopnia rozwoju społecznego i przygotowanym w pełni do życia i wypełniania w nim ról społecznych i pracy zawodowej.

Literatura:
1. Okoń W. „Słownik pedagogiczny”. Warszawa. PWN. 2001.
2. Majewski T. „Tyflopsychologia rozwojowa”. Zeszyty Tyflologiczne.20. Warszawa. 2002.
3. Ploch L. „Podstawowe zadania internatu w dziedzinie rozwoju umysłowego i nauki szkolnej wychowanków upośledzonych umysłowo” w „Szkoła specjalna”. 1994 nr 4.
4. Pelc Z. „Miejsce i rola zajęć pozalekcyjnych w procesie rewalidacyjnym uczniów upośledzonych umysłowo” w „Szkoła specjalna” 1989 nr 3.
5. Narewska J. „Poradnik wychowawcy internatu dla dzieci z uszkodzonym analizatorem wzroku.” Kraków. 2005.