Zmiany stanu skupienia wody. Scenariusz lekcji z przyrody

Czas zajęć: 1 godzina lekcyjna (klasa IV)
Miejsce: klasa
Forma pracy: zespołowa, indywidualna
Metody: podające (oparte na obserwacji) i aktywizujące (oparte na działaniu):
pogadanka, metoda ćwiczeniowa, obserwacje
Środki dydaktyczne: podręcznik i ćwiczenia do przyrody, naczynia z wodą, palnik, kostki lodu, termometr
Cele szczegółowe (operacyjne)
• Uczeń wie: jak nazywają się poszczególne stany skupienia, w których znajduje się woda, jak nazywają się procesy przechodzenia z jednego stanu skupienia w drugi
• Uczeń rozumie: że ta sama substancja może występować w różnych stanach skupienia i może mieć różne właściwości fizyczne
• Uczeń potrafi: obserwować i wyciągać wnioski, znajdować przykłady omawianych na lekcji procesów w życiu codziennym, wykonać prosty schemat obrazujący zmiany stanu skupienia

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca
Przypomnienie, że woda jest substancją występującą powszechnie w przyrodzie. Bez wody nie ma życia na Ziemi.

Faza realizująca

Doświadczenie 1
Nauczyciel przygotowuje naczynie z wodą. Przelewa wodę do naczyń o różnym kształcie. Rozlewa wodę na powierzchnię stołu.
1. Jak wygląda woda?
2. Jaki kształt przyjmuje woda?
3. Co się stanie, gdy ja wylejemy? Gdy wlejemy do naczynia o innym kształcie?
Wniosek: Woda w naczyniu znajduje się w stanie ciekłym.

Doświadczenie 2
Nauczyciel podgrzewa naczynie z woda na palniku. Uczniowie obserwują bąbelki, proces parowania, a potem wrzenia. Nauczyciel dokonuje pomiaru temperatury ( 100°C)
1. Jak zachowuje się woda po podgrzaniu?
2. Jak wygląda para wodna? Jaki ma kształt?
3. W jakiej temperaturze woda zaczyna zamieniać się w parę wodną?
4. Ile czasu potrzeba, aby cała woda wyparowała? Od czego zależy ten czas?
5. Gdzie w życiu codziennym obserwujemy ten proces?
Wniosek: Po podgrzaniu do temperatury 100°C woda przechodzi w stan gazowy. Powstaje para wodna.

Doświadczenie 3
Nauczyciel wkłada małe naczynko z wodą do naczynia wypełnionego lodem. Po zamarznięciu mierzy temperaturę.
1. Co stało się z wodą?
2. Jakie właściwości ma lód? Jaki kształt przybiera? Jaką ma temperaturę?
3. Gdzie w życiu codziennym obserwujemy ten proces?
Wniosek: Woda po oziębieniu do temperatury 0°C przechodzi w stan stały. Powstaje lód.

Wprowadzenie pojęć: parowanie, wrzenie, krzepnięcie, zamarzanie
Czy możliwe są procesy odwrotne?

Doświadczenie 4
Nauczyciel doprowadza wodę do wrzenia i podstawia chłodny talerzyk, na którym skrapla się para wodna.
1. Co stało się z parą wodną?
2. Jak zmienił się jej stan skupienia?
3. Gdzie w życiu codziennym obserwujemy ten proces?
4. Wniosek: Para wodna po oziębieniu zmienia stan skupienia na ciekły.

Doświadczenie 5
Uczniowie otrzymują po kawałku lodu i obserwują, co się z nim dzieje w temperaturze pokojowej.
1. Co stało się z lodem?
2. Jak zmienił się jego stan skupienia?
3. Gdzie w życiu codziennym obserwujemy ten proces?
Wniosek: Lód w temperaturze dodatniej zmienia stan skupienia na ciekły.
Wprowadzenie pojęć: topnienie, skraplanie

Doświadczenie 6
Samodzielna obserwacja lodu.
1. Wstawienie zakręconej butelki z wodą do zamrażalnika – czy objętość lodu jest większa czy mniejsza niż wody, z której powstał?
2. Pływanie kostki lodu w naczyniu z wodą („góra lodowa” – jaka część jest zanurzona?)

Faza podsumowująca:

Narysowanie schematu przechodzenia z jednego stanu skupienia w drugi.

Wykonanie ćwiczeń w zeszycie ćwiczeń na podstawie podręcznika