Gra dydaktyczna: "Średniowiecze contra renesans"

Wybrane zagadnienia z historii sztuki i jego realizacja w praktyce pedagogicznej.

„ Mecz Średniowiecze contra Renesans”

Gra dydaktyczna jako forma aktywizująca zapamiętywanie wiadomości a wykorzystanie zainteresowań uczniów.

Opracowanie niniejszej lekcji obejmującej podsumowanie zagadnień z historii sztuki epok średniowiecza i renesansu wyrosło na bazie doświadczeń pracy z dziećmi. Doświadczenie to pokazuje zaś, że osiągnięcie celów dydaktycznych można zrealizować przez wykorzystanie zainteresowań uczniów. Owe zainteresowania często odbiegają od działalności artystycznej czy twórczej a kierują się w stronę aktywności sportowej- co przejawiają szczególnie chłopcy. Wygenerowanie poprzez odpowiednią stymulację działalności plastycznej wśród „sportowców” nie stanowi problemu, chętnie oni uczestniczą w zajęciach manualnych, jednak kłopot pojawia się podczas przyswajania terminologii plastycznej. W rozwinięciu pracy zostanie więc zaprezentowane narzędzie, które uczyniło niemożliwe możliwym.
Najogólniej można powiedzieć, iż zainteresowanie to potrzeba podmiotu, który dąży do jej zaspokojenia. Pojęcie to jest złożone i często niejednoznacznie w psychologii definiowane. A.A. Smirnow określa zainteresowanie jako „specyficzne nastawienie poznawcze człowieka na zjawiska i rzeczywistość.”1 Podobnie termin jest definiowany przez Rubinsztejna: „ Jest to pewien kierunek uwagi, myśli i zamiarów, może zostać wywołany, przez wszystko co w jakiś sposób wiąże się z całą ogromną sferą uczuć ludzkich. Uaktywnia taką działalność człowieka, która jest zgodna z kierunkiem jego zainteresowań. Polski badacz Stefan Balej zainteresowania traktuje jako fakt, który polega na tym, że uwaga mimo woli zatrzymuje się na pewnych przedmiotach.2
Jak więc wykorzystać to specyficzne nastawienie poznawcze i emocjonalne na zajęciach plastycznych? Zanim odpowie się na to pytanie, należy zauważyć fazę rozwoju dziecka. Przyjmując za Steinerem, iż w wieku od 7 do 14 lat dziecko znajduje się w fazie autorytetu, nauczyciel ma być tą osobą za, którą dziecko może kroczyć. Uczeń powinien doznawać poczucia, że przez tego oto człowieka nauczy się lepiej pojmować świat, w którym opłaca się uczyć i pracować. Ten nie narzucony autorytet musi działać w ten sposób, aby młody człowiek mógł powiedzieć: „każdy może sobie wybrać bohatera, za którego przykładem budować będzie drogę na olimp”3 Dalej, jak zauważa Steiner w omawianym okresie rozwojowym, należy rozwijać pamięć. Młody człowiek musi uczyć się rzeczy, które dopiero później pojmie rozumem. Dziecko dopiero w kolejnych latach pojmuje logicznie, to co w latach wcześniejszych przyswoiło sobie pamięciowo. Nauczyciel powinien liczyć się z naturą rozwijającego się człowieka. Grzechem byłoby gdyby przedkładał zrozumienie nad pamięć, bowiem zrozumienie jest tą siłą duszy, które rozwija się wraz z rozwojem dojrzałości płciowej. Dopiero wówczas można na nią działać z zewnątrz.4

Lekcję podsumowującą dwie wybrane epoki, poprzedzały zajęcia teoretyczno-praktyczne. Podczas lekcji łączących teorię z praktyką uczniowie wykazują dużą aktywność i zaangażowanie. Dla poprawnego zrozumienia terminów pojawiających się na lekcji utrwalającej, należy zaprezentować poprzedzający ją cykl zajęć.

1.Temat zajęć: Projektuję plan kościoła romańskiego.
Lekcja multimedialna.
Pojęcia:
-nawa główna
-nawa boczna
-transept
-absyda
-prezbiterium
Cele operacyjne:
-uczeń poznaje pojęcia architektury
-uczeń potrafi skopiować plan kościoła
stosując wiadomości w praktyce
2.Temat zajęć:Święta rodzina w płaskorzeźbie.Płaskorzeźba.
Pojęcia:
-płaskorzeźba
Cele operacyjne:
-uczeń poznaje w praktyce rodzaj rzeźby
3Temat zajęć:Rzeźba średniowiecza.„Biblia ubogich na portalu”- rysunek.
Pojęcia:
-fasada
-portal
-tympanon
-„biblia ubogich”
-memento mori
cele operacyjne:
- uczeń poznaje pojęcia o elementach architektury
- uczeń wie co było zadaniem rzeźby
- uczeń utrwala przesłanie filozoficzne epoki
- uczeń stosuje wiadomości w praktyce
4.Temat zajęć: Rozeta w katedrze sięgającej nieba.
Technika-kredka świecowa i tusz.
Pojęcia:
-rozeta
-witraż
cele operacyjne:
-uczeń poznaje nowe pojęcie
-uczeń wie czym jest witraż
-uczeń stosuje wiadomości w praktyce
5.Temat zajęć: Rozwiązywanie zadań; tekst kultury: ”Moda średniowiecza".
Pojęcia:
-gryzące kolory
-archeologia
Cele operacyjne:
- uczeń ćwiczy czytanie tekstu ze zrozumieniem
-uczeń podejmuje próbę rozwiązywania zadań
6.Temat zajęć: Moda wieków średnich-projekt stroju.
Cele operacyjne:
-uczeń korzystając z tekstu wykonuje projekt
- uczeń na podstawie tekstu potrafi wypełnić kartę pracy
- uczeń na bazie karty pracy potrafi wykonać rysunek
7.Temat zajęć: W całej Polsce straszy. Rzecz o zamkach średniowiecznych. Rysunek.
Pojęcia:
-zamek nizinny
-zamek wyżynny-orle gniazdo
-most zwodzony,
-fosa,
-baszta,
-mury obronne
8.Wprowadzenie do epoki renesansu. Projekt villi.
Pojęcia:
-odrodzenie
-renesans
-harmonia
-portyk
-Villa Rotonda
cele operacyjne:
- uczeń poznaje nowe pojęcia
- uczeń potrafi zastosować wiadomości w praktyce

9.Temat zajęć: Projekt arrasu z baśniowymi zwierzętami. Malowana tkanina.
Pojęcia:
-arras
-Zamek Królewski
-Zygmunt August
cele operacyjne:
- uczeń wie co to arras
- uczeń poznaje historię sprowadzenia tkanin
-uczeń stosuje wiadomości w praktyce
10.Temat zajęć: Projekt kamiennicy z attyką.
pojęcia:
-attyka
cele operacyjne:
-uczeń poznaje element architektury
-uczeń potrafi zastosować wiadomości w praktyce

11.Tworzę jak Leonardo da Vinci. Projekt niezwykłej maszyny.
Pojęcia:
Leonardo da Vinci
-uczeń poznaje czołowego artystę renesansu i zakres jego zainteresowań


Po cyklu zajęć następuje czas ich podsumowania. Stawiając przed sobą problem utrwalenia pojęć, terminów z zakresu historii sztuki nastąpiło poszukiwanie metody, narzędzia właściwego dla rodzaju grupy uczniów. W jaki sposób zadziałać na rozwinięcie sił pamięci? W jaki sposób przekroczyć awersje uczniów do przyswajania wiedzy? W jaki sposób nie stracić autorytetu? Te kluczowe pytania doprowadziły do wykorzystania zainteresowań uczniów, jako formy pracy. Stawiając sobie za cel usystematyzowanie wiadomości epok średniowiecza i renesansu w sposób przystępny dla dzieci powstaje gra dydaktyczna. Gra aktywizuje chłopców opornych w nauce poprzez specyficzne nastawienie poznawcze i emocjonalne wykorzystujące ich zainteresowania.

Opis działań.

Nauczyciel- sędzia dzieli klasę na grupę chłopców – graczy i dziewczynek- widownię, kibiców. Rozpoczynają się wielkie, finałowe rozgrywki o mistrzostwo w piłce nożnej. Chłopcy wybierają kluby sportowe, które chcą prezentować. Wybór padł np. na FC Barcelona i Manchester United. Spośród graczy wybrani zostają trenerzy klubów ich zadaniem jest narysowanie na tablicy boiska i rozmieszczenie graficzne graczy na boisku za pomocą odpowiedniego koloru kredy (zgodnego z barwami klubowymi). Następuje przetransponowanie drużyn klubowych na epoki poprzez rzut monetą. Orzeł- średniowiecze, reszka-renesans. Teraz gracze walczą o to, kto pierwszy przy piłce. Nauczyciel stawia pytanie: odnajdź motyw orła w epoce średniowiecza. Fc Barcelona pierwsza kojaży: Orle gniazdo. ”Barsa” zdobywa pierwszeństwo ruchu na boisku. (Kibice drużyn mogą podpowiadać, naprowadzać graczy na właściwe odpowiedzi, w powyższym przypadku np. zamki, góra, wyżynny.) Pierwszy zawodnik przy piłce podaje termin plastyczny: portal- trener zapisuje go na tablicy nad graczem. Manchester (renesans) musi odnaleźć termin ze swojej epoki z zakresu architektury. Jeśli to zrobi zdobywa gola. Pada odpowiedź :Villa Rotonda. Byli blisko podali jednak przykład architektury, a nie jej element. Sędzia orzeka o faulu. Mają możliwość rzutu wolnego. Pada odpowiedź: attyka. Jest! Zdobyli pierwszego gola. Teraz oni pierwsi podają termin: Zamek Królewski, Fc Barcelona od razu w kontrze: Zamek w Malborku. Jest 1:1. Znów czerwoni przy piłce: Leonaro da Vinci. Żółtym podpowiadają kibice: tworzyli dla Boga. „Barca” strzela gola: artysta anonimowy. Jest 2:1.Piłka po stronie żółtych: memento morii, czerwoni: nic co ludzkie nie jest mi obce.
Rozgrywki mogą toczyć się do wyczerpania sił graczy, lub do ostatniego gwizdka –dzwonka.
Gra została stworzona i opracowana w odpowiedzi na potrzeby, zainteresowania uczniów. Impulsem jej powstania była rozmowa z dziećmi, które jawnie deklarowały niechęć do przyswajania wiedzy teoretycznej na zajęciach plastycznych. Na pytanie nauczyciela: jak rozwiązać ten problem? Uczeń doszedł do wniosku- nie można by jakoś ciekawiej! Narysować na przykład boisko.....
Tak więc w powyższym opracowaniu nastąpiła transgresja autorstwa. Jego przekroczenie polega na tym, iż rzeczywistymi autorami, a już z pewnością inspiratorami gry są uczniowie. Należy zaznaczyć, że gra ma charakter otwarty, poszczególne grupy mogą modyfikować jej zasady, tym samym pewnie i ulepszać. Żywy dialog z uczniem, niejednokrotnie wpływa na jakość prowadzonych zajęć. Doświadczenie niejednokrotnie pokazuje, że forma podania materiału wpływa na sposób i jakość przyswajania go przez uczniów.
Nie zawsze wobec czynnika akceleracji nauczyciel musi pozostać bezradny. Przyspieszenie rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży potraktowane jako atut, służyć będzie jakości lekcji oraz pozwoli zrealizować funkcję instrumentalną sztuki. Sztuka również służy celom edukacyjnym, tu zapamiętywaniu i utrwalaniu wiadomości z zakresu historii sztuki w korelacji z historią czy wiedzą o kulturze. Wartość edukacji zaś w paradygmacie kultury XXI wieku zdaje się być istotna.


Bibliografia

1.http://www.cotojest.info/zainteresowanie_146.html

2.http://www.literka.pl/article11153.html

3.R.Steiner, O wychowaniu dziecka z punktu widzenia wiedzy duchowe, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, Łódź 1998 s.27.

4.Tamże,s.27