Kinezjologia Edukacyjna - wybrane ćwiczenia

KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA

Charakterystyka ćwiczeń

Gimnastyka mózgu jest pierwszą częścią metody „Siedem wymiarów inteligencji”. Dennisonowie wyróżnili następujące wymiary: lateralizacji, motywacji, stabilności, koncentracji, ruchów czaszkowych, odruchu oddechu i regulatorów ciała. W skład tej reedukacji tych wymiarów wchodzą proste ćwiczenia psychoruchowe i procedury równoważenia. Równoważenie to sekwencja ćwiczeń wspierających naturalny proces uczenia się. Równoważenie ukierunkowane jest na konkretny cel, który dziecko równoważone chce osiągnąć. Odbywa się ona w pięciu etapach:
1. Jako ćwiczenia przygotowawcze.
2. Wyznaczanie celu.
3. Wykonanie czynności związanej z celem.
4. Reedukacja.
5. Ćwiczenia końcowe.
Kluczem do zintegrowanego uczenia się jest zdolność sprawnego przechodzenia z wysokiego na niski bieg.
Wysoki bieg charakteryzuje się tym, że daną czynność wykonujemy sprawnie, łatwo, potrafimy poruszać się i jednocześnie myśleć, wykonujemy niektóre czynności automatycznie, czujemy się bezpieczni.
Na niskim biegu jest się wtedy, gdy dana czynność sprawia trudność, gdy występuje proces uczenia się, kiedy włącza się świadomość, aby wykonać dany ruch oraz w środowisku zagrożonym, przy poczuciu braku bezpieczeństwa.
Człowiek powinien mieć zdolność przechodzenia z jednego biegu na drugi. Jeżeli występuje stres, to sprawne przechodzenie jest zakłócone i człowiek funkcjonuje na niskim biegu. To czy osoba równoważona jest na niskim, czy na wysokim biegu sprawdza się przy pomocy neurofizjologicznego testu mięśniowego lub w drodze obserwacji.
Dennison podzielił swoje ćwiczenia na trzy grupy, które mają za zadanie pobudzać i integrować różne struktury mózgu, a tym samym aktywizować stare połączenia neuronalne i tworzyć nowe.
Pierwsza grupa to ćwiczenia na przekraczanie linii środka utworzonej przez prawą i lewą część ciała i mózgu, ponieważ badania wykazały, iż każda z półkul mózgowych działa i przetwarza bodźce odmienne i dopiero wzajemne porozumienie daje całościowy obraz.
Ogólnie półkulom mózgowym przypisuje się następujące funkcje:
Półkula lewa odpowiedzialna jest za:
- analizę,
- język,
- analizę liniową, sekwencję (krok po kroku),
- różnicowanie,
- liczby,
- organizację, planowanie,
- litery, zdania,
- ukierunkowanie na przyszłość,
- syntaktykę, semantykę.
Półkula prawa kontroluje:
- syntezę,
- uczucia, doświadczenia,
- wgląd, całościowy ogląd,
- podobieństwa,
- obraz, intuicję,
- spontaniczność,
- rytm, płynność,
- ukierunkowanie na chwilę obecną,
- obraz, emocje, znaczenie.
Prawa półkula mózgowa nazywana jest artystyczną, a lewa – logiczną. Każda półkula mózgowa rozwija się i przetwarza informację w specyficzny dla niej sposób.
Ćwiczenia z tej grupy stymulują i tworzą nowe połączenia pomiędzy prawą i lewą półkulą oraz wzmacnia ciało modzelowate. Udrożnienie dróg nerwowych na tym poziomie, lub utworzenie nowych połączeń synaptycznych, objawia się w udoskonaleniu i przyswajaniu materiału na poziomie analitycznym i syntetycznym, lepszej komunikacji z otoczeniem poprzez lepszą umiejętność werbalizacji swoich myśli, a u dzieci młodszych - w polepszeniu czytania, głoskowania, pisania i lepszej koordynacji całego ciała.
Drugą grupę stanowią ćwiczenia rozciągające i wydłużające mięśnie, które mają za zadanie zminimalizować wpływ stresu, a tym samym poprawić koncentrację i myślenie abstrakcyjne. Ćwiczenia z tej grupy rozciągają mięśnie ciała, a zwłaszcza mięśnie łydek i dolnej części kręgosłupa. W ten sposób wysyłają sygnały do mózgu o tym, że człowiek znajduje się w spokojnym, bezpiecznym stanie i jest gotowy do pracy poznawczej.
Ta grupa ćwiczeń pomaga więc w: uczeniu się, lepszym zapamiętywaniu, skoncentrowaniu, myśleniu abstrakcyjnym. Są wskazane dla dzieci z trudnościami w uczeniu się, stale napiętych, przeżywających stres.
Następna grupa to ćwiczenia stabilizujące, wpływające na uzyskanie wewnętrznego spokoju i wyciszenia. Stymulują one układ limbiczny, który kieruje naszymi emocjami, a układ ten poprzez liczne połączenia z innymi, wyższymi strukturami mózgu stabilizuje i rytmizuje procesy nerwowe. Celem tych ćwiczeń jest zmniejszenie produkcji adrenaliny, co prowadzi do uspokojenia i wyciszenia, a tym samym angażowane są ośrodki leżące w innej części mózgu.
Ostatnia grupa to ćwiczenia energetyzujące, które polegają na dostarczaniu organizmowi wody. Sprawia ona, że cząsteczki soli rozpadają się na jony, które mają zdolność przewodzenia impulsu nerwowego. Ćwiczenia te regulują odpowiedni rozkład energii w ciele, a tym samym wyciszenie lub zwiększenie motywacji do osiągnięcia celu.

Możliwość zastosowania ćwiczeń w praktyce nauczyciela:

Ćwiczenia z kinezjologii edukacyjnej mogą być wykorzystywane do pracy w nauczaniu zintegrowanym. Można je zastosować jako:
1 ĆWICZENIA INDYWIDUALNE
- Wspomagające rozwój psychomotoryczny dziecka
- Stymulujące rozwój opóźnionych funkcji psychicznych
2. ĆWICZENIA GRUPOWE W KLASIE PODCZAS ZAJĘĆ
ZINTEGROWANYCH:
- Uzupełniające lekcję, wplatane w treści programowe
- Koncentrujące i wyciszające, które rozpoczynają lekcję
- Śródlekcyjne
- Wzmacniające mięśnie, które biorą udział w pisaniu
- Wchodzące w skład lekcji wychowania fizycznego
- Kończące lekcję wychowania fizycznego, mające na celu wyciszenie i uspokojenie uczniów

Wybrane przykłady ćwiczeń

PUNKTY NA MYŚLENIE

Zastosowanie: dotlenia mózg i odżywia poprzez pobudzenie krążenia krwi do mózgu.
Cel: pobudzenie mózgu do pracy.
Sposób wykonania: Punkty na myślenie wykonuje się poprzez położenie jednej ręki na pępku, podczas gdy druga ręka stymuluje punkty pomiędzy żebrami. Ręka na pępku zwraca uwagę na grawitacyjny ośrodek ciała. Tu leżą mięśnie tułowia, które w dużym stopniu przyczyniają się do utrzymania równowagi ciała. Druga ręka delikatnie masuje wgłębienia pomiędzy pierwszym i drugim żebrem bezpośrednio pod obojczykiem, po prawej i lewej stronie mostka. To stymuluje przepływ krwi przez tętnicę szyjną do mózgu

RUCHY NAPRZEMIENNE

Zastosowanie: ćwiczenie to pobudza różne struktury mózgu, usprawnia drogi nerwowe pomiędzy prawą i lewą częścią mózgu, wzmacnia ciało modzelowate. Ćwiczenia te tworzą również nowe połączenia synaptyczne.
Cel: usprawnienie koordynacji całego ciała; ułatwiają pracę rąk w linii środka; są pomocne przy nauce pisania i czytania; stymulują zmysł równowagi.
Sposób wykonania: Ruchy naprzemienne to po prostu naprzemienne chodzenie w miejscu. Wykonujemy je w sposób następujący: dotykamy prawym łokciem lewego kolana i następnie lewym łokciem prawego kolana. Ćwiczenie to powinno być wykonywane bardzo powoli.

POZYCJA COOKA

Zastosowanie: poprzez takie ułożenie ciała impuls nerwowy jest przewodzony do pól ruchowych i czuciowych w płatach czołowych, co zapobiega blokowaniu impulsów w tylniej i dolnej części mózgu, a więc w ośrodkach przetrwania – pniu mózgu i układzie limbicznym. Zmniejsza się przez to produkcja adrenaliny.
Cel: wewnętrzny spokój i równowaga; racjonalne myślenie; koncentracja; lepsze zapamiętywanie.
Sposób wykonania: Pozycję Cooka wykonuje się najpierw przekładając jedną kostkę nad drugą – tę, którą jest wygodniej, krzyżując nogi. Następnie krzyżujemy ręce, dłonie łączymy razem i odwracamy. Wykonując to, należy wyprostować ramiona przed sobą łącząc razem zewnętrzne strony dłoni, kciukami do dołu. Teraz należy przenieś jedną rękę nad drugą, wewnętrzną stroną do siebie i zamknąć je splecionymi palcami. Następnie przetoczyć zamknięte ręce do dołu i w stronę ciała tak, żeby w efekcie końcowym spoczywały na klatce piersiowej z łokciami w dół.
Zalecane jest, aby w czasie wykonywania tej pozycji położyć język za zębami - na podniebieniu.

LENIWA ÓSEMKA DLA OCZU

Zastosowanie: ćwiczenie koordynuje działanie obu półkul mózgowych, aktywizuje prawy i lewy ośrodek wzroku, pobudza skrajne pola widzenia do pracy, pomaga przekroczyć linię środka, co jest istotne przy trudnościach w czytaniu i pisaniu. Wzmacnia wewnętrzne i zewnętrzne mięśnie oczu, które utrzymują soczewki i decydują o wielkości źrenicy.
Dla dzieci z trudnościami w czytaniu, gubiących się w tekście, przeskakujących linijki, mylących literki podobne kształtem ćwiczenie to stanowi ważną pomoc w reedukacji.
Cel: poprawienie koordynacji ręka – oko i oko – ręka (ruch – wzrok) oraz koncentrację.
Sposób wykonania: Należy trzymać kciuk na wysokości oka w lini środkowej ciała na odległość łokcia. Trzymamy głowę nieruchomo, ale luźno i wodzimy wzrokiem za poruszającym się kciukiem, który w polu widzenia pisze znak nieskończoności – położona ósemka. Ruchy powinny być powolne i świadome

LENIWA ÓSEMKA DO PISANIA

Zastosowanie: dla dzieci dysgraficznych, ze słabą umiejętnością łączenia liter, słabą koordynacją ruchowo – wzrokową.
Cel: likwidowanie słabego lub zbyt dużego napięcia dłoni oraz doskonalenie precyzji ruchu.
Sposób wykonania: Jest to ćwiczenie z ołówkiem i kartka papieru, przeznaczone do doskonalenie pisemnej komunikacji. Aby wykonać leniwą ósemkę należy narysować na papierze lub tablicy płynnym nieprzerwanym ruchem symbol nieskończoności - położona ósemka. Należy zacząć pośrodku, malując w stronę przeciwną do ruchu wskazówek zegara, do góry, z tyłu i dookoła. Potem zgodnie ze wskazówkami zegara, do
góry, z tyłu, dookoła i z powrotem do środka. Pięć lub więcej powtórzeń wykonuje się każdą ręką osobno lub pięć lub więcej dwoma rękami razem.

ALFABETYCZNE ÓSEMKI

Zastosowanie: dla dzieci dysgraficznych, słabo pamiętających literki.
Cel: poprawienie techniki pisania; zapamiętywania literek; wpływa na poprawę koordynacji wzrokowo – ruchowej; reguluje siłę nacisku ołówka przy pisaniu.
Przebieg:
W tym ćwiczeniu wyróżniamy trzy etapy:
I etap: dziecko rysuje ósemkę, później wpisuje literkę i tak po kolei
II etap: najpierw rysuje literkę, a później ósemkę
III etap: dziecko kilkakrotnie rysuje leniwą ósemkę, a następnie wpisuje w nią literkę i tak nie odrywając ręki rysuje znowu leniwa ósemkę. I tak cały alfabet. Rysowaną literkę zawsze wymawia na głos.

SYMETRYCZNE RYSOWANIE

Zastosowanie: Ćwiczenie to przede wszystkim przeznaczone jest dla dzieci z trudnościami w pisaniu.
Cel: poprawia koordynację rąk i gałek ocznych, poprawia orientację w przestrzeni
Sposób wykonania: Na kartce z wyraźnie widoczną na środku linią podziału dzieci powinny narysować – równocześnie prawą i lewą ręką – symetryczny obrazek (lustrzane odbicie), tak aby nie przekroczyć linii będącej osią symetrii obrazka. Ćwiczenie to możemy wykonywać na kartce papieru, na tablicy, ale także na piasku.. Próbujemy najpierw od szerokich zamaszystych ruchów, powoli przechodząc do małych kółeczek.

ODDYCHANIE PRZEPONOWE

Zastosowanie: dotlenia mózg i cały organizm oraz uelastycznia przeponę.
Cel: uspokaja, poprawienie koncentracji.

KAPTUREK MYŚLICIELA

Zastosowanie: wyostrza słuch, poprawia słuch fonemowy, uczy koncentracji na bodźcach słuchowych.
Cel: lepsze zapamiętywanie.
Sposób wykonania: Wykonuje się go poprzez kilkakrotne odwijanie uszu z góry do dołu. Można zainteresować do tego ćwiczenia próbą prostego eksperymentu: „Zamknij oczy i przez kilka minut słuchaj. Czy słyszysz tak samo obydwoma uszami? Czy jedno ucho wydaje się większe lub słyszenie jest wyraźniejsze w jednym uchu w porównaniu z drugim? Czy niektóre dźwięki są przytłumione? Jeżeli znajdujesz się w hałaśliwym otoczeniu, czy jesteś w stanie wyodrębnić pojedyncze dźwięki? Teraz odwiń swoje uszy około trzech razy po każdej stronie i zamknij znowu oczy. Zauważ różnicę”.

SŁOŃ

Zastosowanie: w zrównoważony sposób aktywuje wszystkie obszary układu umysł – ciało, zaangażowana jest również koordynacja ręka – oko.
Cel: poprawianie koncentracji, uwagi
Sposób wykonania: Ćwiczenie to wykonuje się przez położenie lewego ucha na lewym ramieniu (wystarczająco mocno, aby utrzymać kawałek papieru pomiędzy uchem i ramieniem), a potem wyprostowanie lewej ręki jakby trąby. Przy rozluźnionych kolanach ręka maluje w polu środkowym wzór leniwej ósemki, zaczynając od środka, na zewnątrz i dookoła z oczami śledzącymi ruch końców palców. Ćwiczenie to powinno być wykonywane powoli trzy do pięciu razy z lewym uchem na ramieniu i tyle razy z prawym uchem na ramieniu.

ENERGETYCZNE ZIEWANIE

Zastosowanie: ćwiczenie to przeznaczone jest przede wszystkim dla dzieci z trudnościami z czytaniem, które mogą być spowodowane złą współpracą obu oczu. Przez rozluźnienie mięsni i wspomaganie pełnego funkcjonowania nerwów przebiegających w stawie skroniowo-żuchwowym udoskonalane są wszystkie funkcje nerwowe do oczu i z oczu, mięsni twarzy i ust.
Cel: aktywizowanie wszystkich mięsni twarzy, oczu i ust odpowiedzialne za żucie i wydawanie głosu; rozluźnienie całego obszaru twarzy; wspomaganie efektywności werbalizacji i komunikacji.
Sposób wykonania: Energetyczne ziewanie wykonuje się masując mięsnie wokół stawu skroniowo – żuchwowego. Staw ten znajduje się do przodu otworu słuchowego. Łączy on szczękę z żuchwą przez staw.

POMPOWANIE PIĘTĄ

Zastosowanie: rozluźnienie mięsni wiąże się ze zdolnościami werbalnymi i ogólnie wspomaga komunikację u dzieci z upośledzeniem mowy i dzieci autystycznych
Cel: rozluźnienie mięsni brzucha i łydek
Sposób wykonania: Pompowanie piętą jest wykonywane przez wydłużenie mięśni łydki jednej nogi podczas zginania kolana drugiej. Należy złapać oparcie krzesła, utrzymując tors w mira prosto i postawić jedną stopę (z podniesioną pięta) około 30 centymetrów za drugą nogą. Głęboki wdech i przy wydechu obniżamy piętę tylnej nogi do ziemi i zginamy przednie kolano do przodu. Tors powinien pozostać prosto, nie należy pochylać się do przodu.

AKUMULATOR

Zastosowanie: Ciało ma okazję poruszyć się w sposób, który aktywuje układ przedsionkowy, budzi mózg, rozluźnia ramiona, co poprawia słyszenie i wprowadza więcej tlenu, by wspomagać funkcjonowanie układu nerwowego. Ćwiczenie to pobudza cały organizm, szczególnie po wyczerpującej pracy, np. przy komputerze lub długim siedzeniu.
Cel: wydłuża i pogłębia oddychanie; rozluźnia mięśnie szyi i ramion; reaktywuje koncentrację.
Sposób wykonania: Aby wykonać akumulator należy położyć dłonie na stole przed sobą. Obniżyć brodę do piersi, czując napięcie z tyłu szyi i rozluźnione ramiona. Biorąc głęboki oddech, pochylamy się do przodu z głową podnosząc brodę do góry i do tyłu, pozwalając plecom wygiąć się trochę i otwierając klatkę piersiową. Następnie robimy wdech, zaokrąglając plecy i kładziemy z powrotem na piersi.

Literatura:

-Carla Hannaford; Zmyślne ru¬chy, które doskonalą umysł, Ofi¬cyna Wydawnicza „Medyk", War¬szawa 1998
-Czasopisma: Edukacja twojego dziecka, nr 3/2003
Magazyn szkolny, nr 5/2003