Ocenianie kształtujące

Ocenianie kształtujące, nazywane także „ocenianiem pomagającym się uczyć”, jest w wielu krajach uważane za jeden z najbardziej obiecujących kierunków reformowania oświaty. Samo ocenianie jest przecież integralną częścią procesu edukacyjnego. Zazwyczaj mamy jednak do czynienia z ocenianiem podsumowującym, które dzięki testom i egzaminom, ma potwierdzać czego uczniowie się nauczyli. Przy tak rozumianym ocenianiu szkoła ponosi odpowiedzialność za poziom wiedzy ucznia. Alternatywą dla takiego sposobu oceniania jest ocenianie o charakterze kształtującym. Czym zatem jest to ocenianie, jakie są jego elementy i na czym ono polega? Dzięki uczestnictwu w konferencji na temat „Wspierania rozwoju ucznia poprzez ocenianie”, która to odbyła się w kwietniu w Chorzowie, zdobyłam cenne informacje, które skłoniły mnie do dalszych poszukiwań. Udało mi się dotrzeć do Centrum Edukacji Obywatelskiej, gdzie temat oceniania kształtującego jest bardzo dokładnie i szeroko omówiony. Postaram się w skrócie przybliżyć najważniejsze elementy tej idei.

Nauczyciel, stosujący ocenianie kształtujące:

1. określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia;
2. ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to, co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia;
3. rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej
4. buduje atmosferę uczenia się, poprzez pracę z uczniami i rodzicami;
5. potrafi sformułować pytania kluczowe, tzn. takie pytania, które skłaniają uczniów do myślenia
6. potrafi zadawać pytania, które angażują samego ucznia w lekcję, stara się włączać wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązywaniem problemu, który postawił;
7. stosuje efektywną informację zwrotną, która powinna zawierać wyszczególnione i docenione elementy pracy ucznia, odnotować to, co wymaga poprawy, powinna zawierać również wskazówki w jaki sposób uczeń powinien poprawić konkretną pracę oraz wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej;
8. wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską.


Z całą pewnością nie jest to łatwa praca. Wymaga dużego zaangażowania ze strony nauczyciela ale również ucznia. Myślę jednak, że sama idea oceniania kształtującego jest bardzo słuszna. Ma na uwadze dobro ucznia. Oto dziesięć zasad, którymi posługują się nauczyciele stosujący ocenianie kształtujące:

Dziesięć zasad oceniania kształtującego, inaczej wspomagającego uczenie się:
Ocenianie kształtujące:
1. jest ściśle powiązane ze skutecznym planowaniem,
2. koncentruje się na tym, w jaki sposób uczniowie się uczą,
3. jest istotne podczas realizacji całego procesu dydaktycznego od planowania po ocenę osiągnięć,
4. jest kluczową umiejętnością dydaktyczną,
5. ma oddziaływanie emocjonalne,
6. wpływa na motywację ucznia,
7. kieruje uwagę na kryteria sukcesu (na co będę zwracał uwagę?) już na etapie planowania,
8. daje uczniom konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawić swoje wyniki i w jaki sposób mogą się rozwijać,
9. wspomaga samoocenę,
10. odnosi się do wszystkich kategorii osiągnięć.
Ocenienie kształtujące, aby było efektywne, wymaga przemyślanych działań, systematyczności i samoświadomości. Najważniejszą częścią OK jest dawanie uczniom informacji zwrotnej, pomagającej im w nauce. O nauczycielu, który skupia się tylko na wstępnych elementach OK, można powiedzieć, że dopiero przymierza się do stosowania oceniania kształtującego. Informacja zwrotna jest w OK niezbędna. Prawidłowa informacja zwrotna powinna zawierać cztery elementy:
• Co uczeń zrobił dobrze?
• Co w pracy ucznia należy poprawić?
• W jaki sposób uczeń ma poprawić swoją pracę?
• Wskazówki dla ucznia na przyszłość
Przedstawione przeze mnie zagadnienia to tylko zaledwie zasygnalizowanie tematu. Myślę jednak, że zainteresuje on wszystkich twórczych i poszukujących nauczycieli, dla których ważne jest właściwe uczenie i ocenianie ucznia. Być może zainteresuje też rodziców, którzy również w tym procesie powinni uczestniczyć.