Program opieki nad dzieckiem i rodziną "Wracam do domu"

PROGRAM OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ
„WRACAM DO DOMU”


1. Wprowadzenie

Autorski program Weroniki Panek i Ewy Zielińskiej „Wracam do domu” jest odpowiedzią na pojawiającą się potrzebę zmiany funkcjonowania placówek opiekuńczo – wychowawczych. Domy Dziecka nie mają być placówkami, do których trafiają dzieci
z wyrokiem dożywotniego w nich przebywania. Czym powinny więc stać się tego rodzaju placówki? Miejscami, w których pracownicy dokładają wszelkich starań, aby maksymalnie skrócić pobyt dzieci i oddać je w miarę możliwości do rodzin naturalnych (których realną sytuację będziemy starać się zmienić dla dobra dziecka ).
Wiadomym jest, że przywiezienie dziecka do placówki jest poprzedzone długotrwałym procesem podupadania rodziny w licznych dziedzinach życia. Wielu rzeczy na takim etapie nie można już cofnąć, jednak są na pewno elementy życia, nad którymi praca może zaowocować powrotem dziecka do domu.
W programie zasadniczy nacisk położony jest na odbudowę i wzmocnienie wewnętrznych zasobów rodziny jako systemu w wymiarze głównie psychologiczno – behawioralnym. Zakładamy, iż wyciągnięcie pomocnej dłoni obudzi w rodzinach uśpiony potencjał, i z czasem ona sama będzie w stanie odpowiednio zająć się swoim potomstwem.
Stworzenie rodzinie ( matka/ojciec i dziecko ) warunków zbliżonych do „normalnych” – możliwości bycia z sobą zapominając o problemach, to szansa na odbudowę i nadrobienie zgubionego gdzieś po drodze czasu.

2. Cele, które zamierza się osiągnąć w skutek realizacji programu

Konwencja Praw Dziecka mówi, iż każde dziecko ma prawo wychowywać się
w rodzinie. Na pewnym etapie życia dzieciom z Domu Dziecka została odebrana szansa życia w najbardziej optymalnym dla nich środowisku. Takie rozstanie jest trudne zarówno dla dzieci jak i ich rodziców. Obie strony czują się zagubione. Dzieci straciły jedną z najważniejszych rzeczy, która daje im poczucie bezpieczeństwa – swoje korzenie.
Poprzez nasz program możliwe jest kompensowanie braków powstałych wskutek separacji dzieci z rodzicami poprzez odbudowę poczucia tożsamości. Rodzinę tworzą dzieci wraz z rodzicami, dlatego tych drugich włączymy w program, którego długoterminowym celem będzie powrót dzieci do zrekonstruowanej rodziny. Spotkania z rodzinami unaocznią realną sytuację rodziny. Taka generalna diagnoza pozwoli na jasne określenie czy dana rodzina jest w stanie w pełni przejąć opiekę nad dzieckiem czy też rodzice w sposób świadomy wyrażą zgodę i dadzą dziecku przyzwolenie na przejście do rodziny zastępczej. Ponieważ jak wynika z doświadczeń pracowników Ośrodka Rodzin Zastępczych działającego przy naszej placówce, psychiczny spokój dziecka jaki daje przyzwolenie rodziców jest podstawą do właściwego zaaklimatyzowania się dziecka w rodzinie zastępczej.

3. Krótka charakterystyka problematyki poruszanej w kolejnych spotkaniach


Cykl obejmuje 14 spotkań. Dominująca liczba spotkań będzie miała charakter rodzinny (matka/ ojciec i dziecko), zaś niewielka liczba z nich będzie wspólna dla wszystkich rodzin.


1. Spotkanie organizacyjne

Na pierwszym spotkaniu zostanie przedstawiony uczestnikom ogólny plan i tematyka spotkań. Zostanie również spisany kontrakt z rodziną. Zarówno jedna jak i druga strona przedstawią swoje oczekiwania.

2. Nasza droga życia

Spotkanie to nastawione jest na odtworzenie dotychczasowych losów życiowych danej rodziny od momentu narodzin dziecka. Głównym narzędziem pomocnym w przedstawieniu wspólnej drogi życia będzie wypełnianie znaczących dla rodziny przystanków – wydarzeń życiowych (gra planszowa). Następnie rodziny będą opowiadały historie związane z ww. wydarzeniami. Podczas tego spotkania powstanie również drzewo genealogiczne.

3. Więź

Celem spotkania będzie poznanie stopnia intensywności i głębokości więzi łączącej poszczególnych członków rodziny. Podczas spotkania powstanie rysunek noszący tytuł „Serce na sznurku”. Wykorzystana tu również zostanie technika projekcyjna – niedokończone zdania. W trakcie zajęć opierając się na realnej sytuacji rodziny przekazane zostaną informacje dotyczące Rodzinnej Opieki Zastępczej. Celem tej część zajęć jest naświetlenie faktu, iż przejście do rodziny zastępczej nie oznacza zerwanie kontaktu, więzi z dzieckiem.

4. Rodzina wieloproblemowa

Celem spotkania będzie doprowadzenie do sytuacji, w której uczestnicy spotkania przyjrzą się sytuacji rodzinnej , problemom oczami dziecka i osoby dorosłej. Drugim zadaniem spotkania będzie unaocznienie dziecku, iż nie jest jego winą fakt przebywania w Domu Dziecka. Wykorzystane zostaną tu niedokończone historyjki (lub bajki terapeutyczne).

5. Majówka

Celem majówki jest integracja dzieci z rodzicami ( w sytuacji zabawy) oraz unaocznienie rodzicom idei przekazanej w spotkaniu drugim na temat rodzinnej opieki zastępczej, głównie otwartości placówki oraz rodzin zastępczych na rodziny naturalne.

6. Dzień matki/ ojca

W tym ważnym dniu należy podkreślić rolę matki i ojca w życiu dziecka (program artystyczny, wspólne zabawy).

7. Być razem – życie pod kloszem

Życie pod kloszem to bycie tu i teraz (matka (i, lub ) ojciec i dziecko). Celem spotkań będzie próba doprowadzenia do sytuacji bliskości w stosunkach rodzinnych między dzieckiem
a najbliższymi dla niego osobami; stworzenie warunków jak najbardziej zbliżonych do naturalnych, rodzinnych – gdy dziecko ma poczucie bliskiego kontaktu z rodzicami (na wyciągnięcie ręki) – życie normalne z pominięciem problemów natury socjalnej, całkowite skupienie się na bliskości.
Temat ten obejmuje dwa weekendy podczas wakacji letnich, podczas których rodzice spędzą czas wraz z dziećmi na terenie Domu Dziecka (wspólne posiłki, nocleg w sali swego dziecka, wspólna praca, zabawa, rozmowy). Pierwszoplanowym celem jest tutaj wspieranie rodziców w opiece nad dziećmi. Dla prowadzących istnieje jeszcze jeden cel: obserwacja całej rodziny, zachowań poszczególnych członków, relacji w jakie wchodzą.

8. Wspólny wypoczynek

Spotkanie daje możliwość spokojnego spędzenia czasu wolnego. Celem jest pokazanie różnych form zagospodarowania czasu wolnego oraz możliwość poznania siebie wzajemnie
z pominięciem, oderwaniem się od sytuacji trudnej jaką jest pobyt w Domu Dziecka. Celem tego spotkania jest zaproponowanie rodzicom w zależności od ich potrzeb różnego sposobu spędzania czasu wolnego z dziećmi. Ten cel zostanie zrealizowany poprzez próbę włączenia rodziny w życie kulturalno – rekreacyjne (kino, muzeum, basen).

9. Konflikty i my

Spotkanie będzie miało na celu skonfrontowanie rodziców i dzieci ze sposobami rozwiązywania problemów głównie natury wychowawczej. Poprzez zastosowanie psychodramy przedstawiony zostanie wachlarz rozwiązań sytuacji konfliktowych, trudnych (szukanie złych rozwiązań i zastępowanie je lepszymi, dobrymi). W psychodramie można wykorzystać rzeczywiste konflikty powstałe w danej rodzinie. Podczas spotkania poruszony również zostanie problem nagrody oraz kary i dyscypliny.

10. Granice

Podczas spotkania należy unaocznić osobom dorosłym, iż fakt że mają dzieci nie sprawi, że są one ich własnością. Uświadomienie lub przypomnienie tego, iż każdy z nas niezależnie od wieku posiada wokół siebie pewne terytorium ogrodzone granicami, którego bez zgody tejże osoby nie wolno naruszać. Celem spotkania będzie więc przybliżenie uczestnikom poczucia granicy w obrębie swojego ciała, swoich rzeczy, domu, aż w końcu swojego życia.

11. Komunikacja w rodzinie

Celem spotkania jest pokazanie rodzicom i dzieciom wpływu komunikacji na relacje między ludźmi i własny rozwój. Podczas tego spotkania wykorzystana zostanie przede wszystkim socjodrama, która przybliży rodzinie pojęcie komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

12. Poczucie własnej wartości

Celem tego spotkania jest podkreślenie jak ważne w życiu jest poczucie własnej wartości. Dzięki czemu cenimy siebie, potrafimy realistycznie ocenić swoje możliwości, a przez to osiągnąć coś w życiu. Główne ćwiczenie w tych zajęciach to worek talentów.


13. Porady indywidualne

Program obejmuje również uruchomienie stałego punktu konsultacyjnego dla rodzin i dzieci. Zainteresowani będą mogli skorzystać z różnego rodzaju porad, które mogą pomóc im
w rozwiązaniu swoich sytuacji. W punkcie będzie można również skorzystać z porady wychowawcy terapeuty, pedagoga, pracownika socjalnego i psychologa.

14. Wizyty w domach

Program ma także na celu wsparcie rodziny w jej domu. Spotkania te miałyby luźny charakter ( luźne rozmowy, porady). Jeżeli cel spotkania zostanie osiągnięty i dziecko za zgodą Sądu wróci do domu, wówczas program obejmie wsparcie na nowo zrekonstruowanej rodziny przez rok czasu ( wizyty w domu, konsultacje ze specjalistami).

4. Zakończenie

Praca z jedną rodziną obejmuje 6 miesięcy. W zależności od potrzeb, sytuacji rodzinnej i czasu rozpoczęcia programu, kolejność tematyki zajęć może być zmieniona.
Praca z rodzinami naturalnymi nie zaczyna się i nie kończy w momencie przepracowania 14 spotkań, ale jest pewnym ciągiem rozpoczynającym się w momencie przyjęcia dziecka do placówki. Ważne jest, aby poza sporządzeniem obszernej diagnozy rodziny osiągnąć jeden z zaplanowanych celów:
1. doprowadzenie do powrotu dziecka/dzieci pod opiekę rodziców naturalnych
2. uzyskanie zgody rodziców biologicznych na kontaktowanie się z rodzinami zaprzyjaźnionymi/zastępczymi