Jak stymulować mowę u dziecka?

za: Bliżej Przedszkola. Wychowanie i edukacja

Jak stymulować mowę u dziecka?

Stwierdza się, że poziom mowy, tak jak i wielu innych sprawności (np. ruchowych czy manualnych) bywa u dzieci w przedziale wiekowym 3 - 7 lat bardzo różny. Wiele nieprawidłowości wymowy wynika nie tyle z wad organicznych, ile ze złych nawyków nabytych w czasie kształtowania się mowy.
Prawidłowa mowa, jako pomost w kontaktach dziecka ze światem zewnętrznym, zależy od wielu czynników kształtujących i rozwijających ją. Wiek przedszkolny jest bardzo dobrym momentem, w którym powinno się rozpocząć świadome usprawnianie i korygowanie mowy. Wczesne stosowanie ćwiczeń i zabaw stymulujących rozwój mowy, służy podnoszeniu sprawności rozumienia języka, a także motywuje dzieci do swobodnego wypowiadania się. W młodszych grupach wiekowych odbywa się to głównie poprzez zabawy, natomiast starsze dzieci przedszkolne mogą wykonywać samodzielnie ćwiczenia logopedyczne. Ćwiczenia i zabawy stymulujące rozwój mowy obejmują następujące sfery, mające znaczący wpływ na poprawne kształtowanie się mowy: oddechowa, artykulacyjna, fonacyjna i głosowa, słuchowa, ruchowa i słowna.

Ćwiczenia i zabawy oddechowe
Mają za zadanie wytworzyć nawyk oddychania nosem, poprawić zdrowotność dzieci, ograniczyć schorzenia układu oddechowego. Przykłady:
wąchamy kwiaty - prawe nozdrze przyciskamy kciukiem, wdychamy powietrze przez lewe nozdrze i zatrzymujemy, potem zmiana.
zdmuchujemy płatki kwiatów - wciągamy powietrze przez nos (usta zamknięte), zatrzymujemy, wydmuchujemy powietrze ustami tworząc „ryjek"
na łące - leżymy płasko, zamykamy oczy. Wciągamy powietrze przez nos równocześnie, wypychając brzuch ku przodowi, zatrzymujemy powietrze przez chwile i wydech ustami, wolno wciągamy brzuch, stopniowo wypuszczając powietrze.
chłodzimy gorącą zupę - dmuchamy ciągłym strumieniem powietrza na ręce ułożone na kształt talerza.

Ćwiczenia i zabawy artykulacyjne
Ćwiczenia usprawniające narządy mowy mają na celu podniesienie sprawności mięśni w procesie artykulacji.
Usprawnianie szczęki dolnej:
na łące - dzieci są zajączkami, które zrywają koniczynę, a potem naśladują jej żucie. W czasie zrywania szczęka dolna opuszczona, w czasie żucia wargi złączone - zabawa może być wzbogacona o ćwiczenia dźwiękonaśladowcze
zły pies - szeroko otwarta buzia z uwidocznionymi ząbkami
Usprawnianie warg:
niesforny balonik - nadymanie jednego policzka i przesuwanie powietrza z jednej strony jamy ustnej na drugą
zajączek - wciąganie policzków do jamy ustnej. Policzki ściśle przylegają do łuków zębowych, wargi tworzą „zajęczy pyszczek"
całuski - wargi ściągnięte wywinięte do przodu jak przy cmoknięciu mam wąsy - utrzymywanie słomki między nosem a górną wargą
nic nie powiem - mocne zaciśnięcie rozciągniętych warg
Usprawnianie języka:
łakomy miś - oblizywanie warg ruchem okrężnym
bawimy się w chowanego - wysuwanie języka i cofanie w głąb jamy ustnej
zmęczony pies - wysuwanie języka na brodę
wąż - usta złączone, gwałtowne wysunięcie do przodu naprężonego zaostrzonego języka, gwałtowne cofnięcie języka
ptaszek z gniazdka - wysuwanie języka do przodu i cofanie go w głąb jamy ustnej bez kontaktu z zębami
liczymy zęby - dotykanie czubkiem języka kolejnych zębów górnych i dolnych
Usprawnianie podniebienia miękkiego i mięśni zwierających pierścienia gardłowego:
przeciągi - dzieci przy szeroko otwartych ustach wciągają powietrze nosem i wydychają ustami
lustra - dzieci siedzą naprzeciwko siebie, jedno z nich robi miny, drugie jest lustrem, które odtwarza minę kolegi, zmiana ról
po biegu - dzieci sapią - oddychają wyłącznie przez usta, na zmianę oddychają przez nos.

Ćwiczenia fonacyjne i głosowe
Mają na celu wykształcenie u dzieci „odpowiedniej wysokości nastawienia siły głosu w czasie mówienia", są prowadzone zawsze po ćwiczeniach oddechowych
miś mruczek - dzieci cicho mruczą przez nos: mmmm
zabawa z lalką - dzieci wymawiają samogłoski naśladując płacz lalki: aaa, eee, uuu, iii, yyy
echo - powtarzają dwukrotnie za prowadzącym proste wyrazy (głośno i cicho).

Ćwiczenia i zabawy słuchowe
Zabawy słuchowe mają na celu ułatwić dziecku rozpoznawanie dźwięków pochodzących z otoczenia oraz analizowanie prawidłowej mowy

Zabawy i ćwiczenia ruchowe
Wpływają na poprawę ogólnego stanu zdrowia fizycznego, wyzwalają radość, likwidują napięcia, wyzwalają ekspresje słowną, co wpływa bardzo pozytywnie na rozwój mowy u dzieci.

Zabawy z elementem chodu na czworakach i naśladowaniem ruchu zwierząt

Zabawy i ćwiczenia słowne
Zabawy z wykorzystaniem materiału słownego, czyli bajek, wierszyków, ilustracji, wyzwalają aktywność słowną dzieci, utrwalają poprawne wzorce wymowy, rozwijają mowę czynną, poszerzają zasób słownictwa.
Zabawy słowem: prowadząca mówi, a dziecko odpowiada. Mama przyniosła zakupy. Zaglądasz do siatki i co tam widzisz? Dzisiaj na obiad mama ugotowała... Jesteś w ZOO i widzisz...
Zabawy paluszkowe i ćwiczenia manualne: usprawniając motorykę palców ręki można osiągnąć większą precyzję wszelkich ruchów artykulacyjnych języka, warg, szczęki dolnej, ponieważ w korze mózgowej ośrodki odpowiedzialne za ruchy ręki znajdują się blisko ośrodków zawiadujących wykonywaniem ruchów artykulacyjnych,
Zabawy paluszkowe z wykorzystaniem tekstów, ruchy palcami i dłońmi są wykonywane wraz z wypowiadaniem wierszyków: mogą to być wydzieranki, naklejanki, segregowanie klocków, układanie puzzli, zajęcia plastyczne,.
Zabawy z wykorzystaniem historyjek obrazkowych
Dziecko ogląda obrazek, w określonym czasie po jego schowaniu opowiada co widziało. Zasłaniamy fragment obrazka - zachęcamy do domysłów co może jeszcze być na obrazku. W zasłoniętym obrazku zostawiamy kilka otwartych okienek - zachęcamy do domysłów, rozwijamy myślenie przyczynowo-skutkowe. Co nie pasuje do obrazka i dlaczego

Zabawy z wykorzystaniem historyjek obrazkowych
pytamy co się mogło wydarzyć, co było wcześniej.
pytamy co się na obrazku dzieje.
Zachęcamy dzieci do opowiadania

Ćwiczenia i zabawy logarytmiczne
W zabawach logarytmicznych czynnikiem pobudzającym do ruchu jest tekst. Ruch jest ilustracją rytmu.

za: Bliżej Przedszkola. Wychowanie i edukacja, nr 4. 55, str.16 - 17