Rodzice jako osoby znaczące w procesie kształtowania tożsamości dziecka

Tożsamość dziecka kształtuje przed ukończeniem szóstego roku życia dziecka. Zawiera ona zestaw różnych nakazów oraz zakazów nabytych przez dziecko. Dziecko przyswaja te zakazy i nakazy przede wszystkim nieświadomie. Z tego powodu są one bardzo silnie zakorzenione i niepodatne na zmiany.
Na proces kształtowania tożsamości dziecka bardzo duży wpływ mają jego rodzice. Dlatego też współczesnych psychologów interesują mechanizmy, które mają wpływ na proces rozwoju tożsamości dziecka.
W literaturze przedmiotu znajdujemy liczne rozważania teoretyczne dotyczące właściwości indywidualne rodziców, czyli ich potrzeby, postawy wychowawcze, osobowość, uznawane wartości czy też posiadane umiejętności. W literaturze tej znajduje się także opis relacji pomiędzy matką a ojcem, czy też relacje pomiędzy wartościami i postawami rodziców a tożsamością ich dzieci.
Możemy wymienić liczne koncepcje, które wyjaśniają te zależności. Jako pierwszą koncepcję należy wymienić teorie społecznego uczenia się. Teoria ta uwzględnia rolę identyfikacji, modelowania i naśladownictwa. Druga koncepcja na którą należy zwrócić uwagę to teoria psychoanalityczna. Teoria ta jest skoncentrowana na emocje występujące pomiędzy rodzicami a dziećmi. Kolejna koncepcja to teoria poznawczo – rozwojowa.
Zakłada ona, że relacje pomiędzy rodzicami a dziećmi mają charakter dynamiczny.
Na kształtowanie tożsamości dziecka mają wpływ wartości uznawane przez rodziców. Możemy wyróżnić dwa modele tych wpływów, czyli model przesycenia i model adaptacji. Model przesycenia, mówi nam o odrzuceniu standardów rodziców. Dzieje się tak, gdyż nasycenie oddziaływań rodziców określonymi wartościami uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie dziecka, przede wszystkim w środowisku rówieśniczym. W modelu tym wskazuje się na duże ograniczenia w stosunku do dziecka. Konsekwencją tego postępowania jest deprywacja najważniejszych potrzeb dziecka. Przesycenie powoduje opór dziecka w stosunku do wdrażanych i przekazywanych przez rodziców wartości, dlatego też proces kształtowania tożsamości dziecka jest zakłócony. Model adaptacji z kolei, mówi nam o przyjmowaniu przez dziecko standardów wartościowania rodziców. Postępowanie takie powoduje brak konfliktów pomiędzy rodzicami a dziećmi. Umożliwia ono proces transmisji międzypokoleniowej różnych wymiarów tożsamości, czyli na przykład potrzeb, wartości, postaw, itd.
Podstawą procesu kształtowania tożsamości dziecka stanowią przekazywane przez rodziców wartości rodzicielskich. Przekazywanie wartości rodzicielskich może odbywać się na dwa sposoby, czyli bezpośrednio, pośrednio, a także na podstawie identyfikacji dziecko a dorosły, oraz na podstawie introjekcji. Sposób bezpośredni, czyli są to zamierzone oddziaływania wychowawcze rodziców. Sposób pośredni jest niezamierzonym działaniem rodziców. Kolejny sposób przyjmowania wartości przez dziecko jest to sposób na podstawie identyfikacji dziecko a dorosły. Polega on na nieświadomym przyjmowaniu przez dziecko cech rodzica, a także jego systemu wartości, postaw, oraz przekonań. Ostatni sposób przyjmowania wartości przez dziecko jest to sposób na podstawie introjekcji. Proces ten polega na świadomym przyjmowaniu przez dziecko postaw i wartości jego rodziców a także polega on na podejmowaniu zachowań, które są zgodne z oczekiwaniami rodziców.

Literatura:
1. Bradshaw J., Zrozumieć rodzinę. IPZiT, Warszawa, 1997.
2. Fromm E., Miłość, płeć i matriarchat. Rebis, Poznań, 1999.
3. Sitarczyk M., Wpływ postaw rodzicielskich na doświadczanie kryzysu w wartościowaniu u młodzieży. w: A. Janke (red.). PEDAGOGICZNA RELACJA RODZINA-SZKOŁA. DYLEMATY CZASU PRZEMIAN, wyd. WSP, Bydgoszcz, 1995.