Telewizja a zachowania dzieci

Telewizja odgrywa dużą rolę w kształtowaniu postaw i światopoglądu u dzieci, gdyż dostarcza im wiedzy na temat relacji panujących w świecie społecznym, wzorów osobowych i reguł postępowania. Może mieć pozytywny, ale i negatywny wpływ na zachowania dzieci i kształtowanie ich osobowości.
Istnieje wiele zagrożeń wypływających z niekontrolowanego oglądania przez dzieci telewizji. Zbyt wiele wrażeń wzrokowych i słuchowych dostarczanych w czasie oglądania telewizji obciąża system nerwowy dzieci, co prowadzi do zmęczenia , nadpobudliwości i zaburzeń uwagi, objawiających się przede wszystkim w szkole. Przesiadywanie przed ekranem telewizora obniża inicjatywę twórczą i fantazję dzieci, obniża się umiejętność myślenia abstrakcyjnego.
Telewizja w coraz większym stopniu oddziałuje na światopogląd dzieci, bardziej niż rodzice i nauczyciele. Upowszechnia konsumpcyjny styl życia, szczególnie przez reklamy. Dziecko podczas oglądania telewizji jest bierne, nie zaspokaja swojej naturalnej potrzeby ruchu, przez co pogłębiają się wady postawy i osłabia się zdolność ruchowa i zwinność. Oglądając telewizję w sposób nieracjonalny dzieci wyrabiają w sobie niewłaściwy nawyk spędzania wolnego czasu, który w coraz mniejszym zakresie jest czasem spędzanym z rodzicami. Dziecko oglądając sceny budzące negatywne emocje jest skłonne do reakcji lękowych. Świat ukazywany przez telewizję często odbiega od normalności. Obrazy te często identyfikowane są z rzeczywistością i stają się powodem lęku i sennych koszmarów.
Telewizja odrywa dziecko od sztuki czytania. Podczas czytania umysł dziecka pracuje, aby wyobrazić sobie to, o czym mówią słowa. Oglądając telewizję dzieci biernie, pustym wzrokiem patrzą w ekran, gdyż aktywna część mózgu odpoczywa. Telewizja przyczynia się do zubożenia słownictwa. Wiele bajek bawi dzieci prymitywnym poczuciem humoru.
Telewizja może wyzwalać u dzieci agresywne zachowanie, również poprzez filmy animowane, przez powtarzanie zaobserwowanych reakcji i zachowań. Kontakt z przemocą oglądaną w telewizji, obniża wrażliwość na tego typu sytuacje, następuje znieczulenie na cierpienie. Telewizja prezentując negatywne strony życia, może dostarczać wzorców do popełniania czynów przestępczych.
Telewizja zaburza proces kształtowania osobowości, który wymaga bezpośredniego kontaktu z rzeczywistością. Dzieci muszą same czynnie uczestniczyć w nadawaniu znaczeń zjawiskom, a nie biernie je przyjmować.
Można doszukać się wielu aspektów pozytywnego oddziaływania telewizji na rozwój dzieci, przy umiejętnym z niej korzystaniu. Telewizja ma duży wpływ na budzenie i rozwijanie zainteresowań u dzieci poprzez poznawanie różnorodnych, interesujących dziedzin rzeczywistości i zachęcanie do podejmowania działań.
Dzieci stykają się z wzorcami zachowań prospołecznych, następuje przyrost wiedzy, uczą się myślenia przyczynowo – skutkowego, rozwiązywania problemów. Najbardziej wartościowe dla dziecka są baśnie, pobudzają wyobraźnie, zawierają morał i pokazują zwycięstwo dobra nad złem.
Rolą dorosłych jest pomaganie dzieciom w stawaniu się dojrzałym, mądrym i odpowiedzialnym człowiekiem, m.in. przez kontrolowanie ich korzystania z telewizji i podawanie wzorców zachowań.
Jako nauczycielka klas I-III postanowiłam sprawdzić, jaki jest wpływ oglądania telewizji przez dzieci w tym przedziale wiekowym na ich zachowania w szkole. Wiedzę na ten temat uzyskałam przeprowadzając ankietę wśród rodziców klas I – III, obserwując zachowania dzieci w tracie i po projekcji bajki „ W Dolinie Muminków”, rozmawiając z dziećmi na temat oglądania telewizji oraz analizując prace plastyczne dzieci wykonane na podstawie obejrzanej bajki.
Z analizy ankiet wypełnionych przez rodziców wynika, że wszystkie dzieci oglądają telewizję, 80% codziennie, średnio 2 godziny dziennie. Większość rodziców ogranicza dzieciom czas oglądania telewizji i wybiera lub sugeruje, jakie programy może oglądać. Niepokojący jest fakt, że oglądanie telewizji jest ulubionym zajęciem dzieci. Połowa ankietowanych rodziców zauważa wpływ telewizji na zachowania i zainteresowania dzieci. Rodzice zaobserwowali, że dzieci posługują się słownictwem i cytatami z bajek i filmów, z łatwością je zapamiętują i powtarzają, powielają także zachowania bohaterów, chcą się podobnie ubierać i podobnie spędzać czas. Budujący jest fakt, że większość rodziców rozmawia z dziećmi po obejrzeniu programu na temat treści, kontroluje dzieci i wyznacza granice oraz stara się urozmaicać dzieciom wolny czas.
Z rozmowy z dziećmi wynika, że wszystkie lubią oglądać telewizję, a najbardziej programy rozrywkowe. Niepokojący jest fakt, że wszystkie dzieci mogą oglądać telewizję po godz. 19:30. Dzieci lubią rozmawiać z rodzicami na temat losów bohaterów, oceniać ich. Przyznały, że rodzice czuwają nad nimi i dbają o różnorodność zajęć w ich wolnym czasie.
Do obserwacji zachowań dzieci w czasie projekcji filmu wybrałam ciepłą, pozbawioną agresji bajkę, ale pokazującą dobre i złe zachowania bohaterów. Oglądając przyjemne sceny na tle radosnej muzyki dzieci uśmiechały się. Wraz z ożywieniem akcji coraz bardziej się kręciły i próbowały rozmawiać z sąsiadem na temat bajki. Kiedy pojawił się bohater negatywny zniknął uśmiech, zauważyłam niepokój. Po obejrzeniu bajki dzieci pozostały spokojne, wyciszone, pogodne. Wpłynęła na to atmosfera panująca w Dolinie Muminków, piękne krajobrazy, nastrojowa muzyka. Jest to dowód na to, że bajki wpływają na samopoczucie dzieci i ich nastawienie do innych. Dzieci samorzutnie poprosiły o kartki papieru i przelały uczucia na papier. Powstały barwne, ciepłe, bogate w szczegóły prace plastyczne, na temat których dzieci chętnie, w dłuższej formie się wypowiadały, wplatając swoje odczucia i emocje. Nie trzeba badać wpływu bajek przepełnionych agresją na zachowania dzieci, gdyż można się domyślić wyniku badań.
Z przeprowadzonych przeze mnie badań wynika, że telewizja może w pozytywny sposób oddziaływać na dzieci, pobudzać ich wyobraźnię, ułatwiać wyrażanie swoich myśli, emocji i marzeń pod warunkiem, że przeżycia te pojawią się w związku z oglądaniem przeznaczonych dla nich wartościowych bajek czy filmów.


Literatura:
Gajda J. : Media w edukacji.
Izdebska J.: Rodzina, dziecko, telewizja, szanse wychowawcze i zagrożenia telewizji.
Korzeniewski B. : Telewizja dydaktyczna w nauczaniu początkowym.
Laska E. I. :Dzieciństwo w świecie mediów – szanse i zagrożenia.