Użyteczność agresji

W niniejszym artykułem chciałabym zamieścić refleksje na temat użyteczności agresji. Aby przejść do tego tematu należy wyjaśnić co oznacza termin agresja. Otóż agresja to zamierzone działanie, którego podstawowym celem jest spowodowanie cierpienia fizycznego lub psychicznego. Innym słowy agresja to działanie człowieka, którego celem jest wyrządzenie krzywdy bądź spowodowanie przykrości drugiej osobie lub zwierzęciu.
A zatem czy agresja może być użyteczna? Naukowcy udowodnili, że tak, agresywne zachowanie jest użyteczne a w niektórych przypadkach jest ono nawet niezbędne. Stanowisko to wyjaśniają poniższe argumenty.
Agresja jest bardzo istotna dla przetrwania gatunku. Agresywne zachowanie odgrywa główną rolę w ewolucji. Dzięki temu zachowaniu młode zwierzęta mają najsilniejszych oraz najmądrzejszych rodziców, natomiast grupy zwierząt są prowadzone przez najlepszych a także najmądrzejszych przywódców.
Według S. Washburn i D. Hamburg agresja w obrębie tej samej grupy pełni bardzo znaczącą rolę, a mianowicie w zdobywaniu pokarmu, w reprodukcji a także w ustaleniu przywództwa czyli układów dominacji.
W grupie zwierząt dominującą pozycję zajmuje najbardziej agresywny
i najsilniejszy samiec, jednak aby się tak stało musi on od samego początku bycia w danej grupie zademonstrować swoją agresywność. Dominujący samiec dominuje również w reprodukcji, co powoduje, że grupa ma większe szanse na przetrwanie, ponieważ silny osobnik przekazuje swój wigor kolejnym pokoleniom.
B. LeBoenfa przeprowadził badania wśród morsów. Zauważył on,
że najsprytniejszy oraz najbardziej agresywny samiec zdobywa miejsce pierwsze w hierarchii oraz dominacji wśród innych samców. Staje się on w tej grupie głównym partnerem seksualnym. Dla przykładu w grupie zwierząt, która składa się z 185 samic i 120 samców, dominujący samiec jest odpowiedzialny za połowę obserwowanych kopulacji. W mniejszych grupach zwierząt, które liczą około 40 lub mniej samic, dominujący samiec jest odpowiedzialny za 100% kopulacji. A zatem jak wynika z tych faktów agresja jest bardzo niezbędna dla utrzymania gatunku.
Kolejna pożyteczna oraz niezbędna funkcja agresji to koncepcja katharsis, czyli rozładowanie energii.
Koncepcja katharsis (katharsis), jest to koncepcja zgodnie z którą człowiek wyładowuje swoją energię poprzez wykonanie jakiejś agresywnej czynności, czy też przez obserwowanie innych osób zachowujących się agresywnie bądź też przez uprawianie „agresji w wyobraźni”. Po przez te działania człowiek w znaczący sposób redukuje nagromadzoną energię agresywną, dzięki temu zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia u siebie dalszego agresywnego zachowania.
Możemy wymienić następujące sposoby rozładowania nadmiaru energii. Są nimi: po pierwsze po przez wydatkowanie tej energii w postaci akceptowanej społecznie agresywnej aktywności fizycznej, czyli na przykład futbol amerykański lub hokej. Po drugie po przez uprawianie nie destrukcyjnej formy agresji. Tą formą agresji może być „agresja w wyobraźni”, czyli mogą to być marzenia o zabiciu kogoś czy też napisanie opowiadania pełnego gwałtów oraz przemocy. I po trzecie, po przez bezpośrednią agresję, czyli na przykład zwymyślanie osoby, która wywołała frustrację lub wyrządzanie jej krzywdy, wywołanie jej kłopotów, czy też opowiadanie o tej osobie brzydkich rzeczy.
Koncepcja katharsis zakłada rozładowanie agresji po przez akt agresywny, wysiłek fizyczny, czy też obserwację agresywnych zachowań u innych ludzi. Takie postępowanie ma teoretycznie zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia agresywnych działań w przyszłości. Jednak czy jest tak naprawdę? Liczne badania nie potwierdzają hipotezy katharsis. Wskazują one, że jest ona nieskuteczną metodą redukcji agresji. Badania te stwierdziły także, że często agresywne zachowania powodują reakcje odwrotną, ponieważ zastosowanie takiego działania powoduje kolejne zastosowanie przemocy.

Literatura:

1. Psychologia społeczna, Elliot Aronson, Timothy D. Wilson, Robin M. Akert, Poznań, "Zysk i S-ka", 1997.

2. Człowiek istota społeczna, Elliot Aronson, Wyd. 11, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.


Anna Obojska
Doradca zawodowy i personalny.