Zabawy plastyczne - wesołe i pożyteczne

Podstawową rolę w wychowaniu przedszkolnym odgrywa kierowanie rozwojem dziecięcej działalności plastycznej. Działalność ta, podobnie jak zabawa, stanowi w wieku przedszkolnym potrzebę rozwojową i jedną z głównych form aktywności dziecka .Jej szczególne znaczenie polega na tym, że zespala procesy emocjonalne, poznawcze i motoryczne przebiegające na różnych szczeblach rozwoju, przez co przyczynia się do harmonijnego rozwoju osobowości dziecka.
Działalność plastyczna wymaga operowania rękami, ale aktywizuje całą sferę kinestetyczną dziecka. Przyczynia się to do rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej ale przede wszystkim prowadzi do usprawnienia czynności manualnych dziecka. Daje pole ruchom ekspresyjnym przy kształtowaniu materiału plastycznego przejawiających się w rozmachu, płynności ruchów, rytmie, zmianie tempa.
Rozwój sprawności manualnych jest niezbędny między innymi w procesie nauki pisania, który jest procesem wieloetapowym i obejmuje on cały okres przedszkolny i rozpoczyna się już w wieku 3 lat . Warto więc zadbać o kształtowanie tej zdolności od najmłodszych lat .Aby kształtować sprawność manualną dziecko musi ćwiczyć mięśnie, nie tylko nadgarstka, ale też mięśnie ramion i barku. Dobrze wyćwiczona ręka zaprocentuje ładnym pismem. Sprawności manualne (motoryczne) są rodzajem bardzo precyzyjnej koordynacji, w której zasadniczą rolę odgrywają mięśnie krótkie. Sprawność dobrze wyuczona przekształca się w nawyk. Po osiągnięciu kontroli nad motoryką dużą, małe dziecko jest gotowe do uczenia się sprawności. Każdą sprawność motoryczną trzeba opanować osobno, ponieważ każda z nich różni się pod pewnymi względami od pozostałych sprawności. W miarę rozwoju sprawności wzrasta szybkość, dokładność i siła ruchów. Kontrola mięśni przedramienia, ramienia i nadgarstek rozwija się szybko, natomiast kontrola drobnych mięśni palców rozwija się w wolniejszym tempie4. Rozwój układu kostnego oraz rosnąca sprawność drobnych grup mięśniowych wpływają na stopniowe zwiększanie się sprawności manualnej, a także wytrzymałości przy wykonywaniu różnych czynności wiekowych. Głównym celem ćwiczeń sprawności manualnej jest usprawnianie motoryki rąk: płynności ruchów, elastyczności i precyzji ruchów (zwłaszcza mięśni dłoni, palców i nadgarstka). Poprzez systematyczne, stopniowe i przemienne wykonywanie szeregu ćwiczeń, dziecko osiąga taki poziom sprawności, który pozwala mu dobrze funkcjonować.

Do ćwiczeń sprawności manualnej należą:
-ćwiczenia rozmachowe, których celem jest rozluźnianie napięcia mięśni ramienia oraz przedramienia, np:
• zamalowywanie farbami dużych płaszczyzn ruchami poziomymi lub pionowymi z zachowaniem kierunku od lewej do prawej, z góry na dół,
• malowanie dużych form kolistych
- ćwiczenia manualne, których celem jest usprawnianie małych ruchów ręki: dłoni,
palców, nadgarstka, np:
• modelowanie w plastelinie, glinie, masie solnej,
• wycinanie z papieru z uwzględnieniem stopnia trudności tzn. Cięcie po linii prostej, falistej, wycinanie form geometrycznych,
• wycinanki, tj. naklejanki z papieru, materiału, włóczki,
• wydzieranki,
• stemplowanie
-ćwiczenia graficzne, których celem jest usprawnianie drobnych ruchów ręki ułożonej w pozycji jak przy pisaniu:
• dowolne rysunki kredkami świecowymi lub ołówkowymi,
• wodzenie palcem po wzorze,
• zamalowywanie kredkami małych przestrzeni.

Techniki modelarsko- rzeźbiarskie
Do technik tych zalicza się modelowanie z:
• gliny
• plasteliny
• masy solnej
Lepienie z masy solnej, plasteliny lub gliny, to bardzo lubiana i fascynująca dzieci zabawa. Techniki modelarsko-rzeźbiarskie mają ogromny wpływ na rozwój sprawności manualnej dziecka. Tego rodzaju czynności wykonywane są palcami, co wpływa na:
• ćwiczenia mięśni dłoni
• usprawnianie zręczności rąk
• usprawnianie drobnych mięśni palców

Techniki rysunkowe
Do tych technik zalicza się:
rysowanie różnymi rodzajami kredek
• malowanie farbami
• malowanie palcami lub całą dłoni
• rysowanie patykiem na ziemi, śniegu, w farbie klejowej
• rysowanie węglem, kredą, flamastrami itp.
Techniki rysunkowe wpływają na:
• rozwijanie płynności ruchów
• ćwiczenie mięśni dłoni ( ruchy nadgarstka)
• ćwiczenia drobnych ruchów palców

Ostatnią grupą technik usprawniających rozwój manualny są wycinanki
i wydzieranki, które wpływają na:
• rozwijanie płynnych ruchów
• ćwiczenie mięśni dłoni ( ruchy nadgarstka)
• ćwiczenie mięśni palców
• usprawnianie zręczności dłoni

Wydzieranka jest zajęciem bardzo atrakcyjnym dla małych dzieci, ale jednocześnie dość trudnym pod względem technicznym.
Techniczne wykonanie uzależnione jest od precyzji ruchów rąk, tzn. Umiejętności takiego darcia papieru, aby można było uzyskać właściwe kształty i odpowiednią ich wielkość. Dziecko wydziera palcami z papieru elementy, których jeszcze nie potrafi określić. Są to postrzępione kawałki o nierównych brzegach i niesprecyzowanym konturze.

Rolą rodziców , wychowawców , nauczycieli jest wspomaganie rozwoju dziecka, wspomaganie jego wysiłków rozwojowych oraz ich wyrównywanie.
Jak powiedział J.A. Komeński „... Bo jakie początki, takie będzie wszystko...”.
Cytat ten przypomina nam o tym, że wszystko, co w człowieku najlepsze, budowane jest od fundamentów. Pojawia się zatem pytanie jak wspierać małego człowieka? Jak pomagać mu w osiąganiu kolejnych etapów rozwoju?.

Literatura :
K. Migdał, „Bliżej przedszkola”, listopad 2007.

Z. Łobodzian, „Twórcza praca dziecka”, PZWS, Warszawa 1961.

V. Lovenfeld, W.L. Brittain, „Twórczość a rozwój umysłowy dziecka”
PWN, Warszawa 1977.

S. Popek, „Analiza psychologiczna twórczości plastycznej dzieci
i młodzieży”, WsiP, Warszawa 1970.

M. Parnawska-Kwiatkowska, „Bazgrota i rysunek dziecka”, Nasza Księgarnia
Warszawa 1960.

E.B. Hurlock, „Rozwój dziecka”, Warszawa 1985.

R. Gloton, C.Clero, „Twórcza aktywność dziecka”, WsiP, Warszawa 1976.