Profilaktyka uzależnień ukazana na przykładzie alkoholizmu

Profilaktyka oznacza proces, w którym zapobiega się pewnym niepożądanym zjawiskom występującym w społeczeństwie. Innym słowy profilaktyka to wspieranie rozwoju zdrowia człowieka po przez udzielenie mu pomocy, która jest potrzebna do przeciwstawienia się trudnościom występującym w życiu człowieka.
Specjaliści wykonujący działania profilaktyczne powinni posiadać wiedzę wszechstronną, tzn. wiedzę z różnych dziedzin nauki, począwszy od pedagogiki, po psychologię, po medycynę, a kończąc na ekologii. Im większa jest wiedza osoby wykonującej działania profilaktyczne, tym jest ta osoba bardziej zdolna do skutecznego przeciwdziałania.
Możemy wyróżnić 3 poziomy profilaktyki: profilaktyka pierwszorzędowa, profilaktyka drugorzędowa i profilaktyka trzeciorzędowa.
Profilaktyka pierwszorzędowa to działania, które są skierowane do ogółu społeczeństwa. Głównym celem tej profilaktyki jest przeciwdziałanie występowania problemów, które związane są z używaniem środków odurzających. W przypadku alkoholizmu podstawowym celem tej profilaktyki jest zapobieganie inicjacji spożycia alkoholu, a także zapobieganie wynikających z tego faktu problemów alkoholowych. W wielu przypadkach inicjacja alkoholowa występuje w wieku, w którym osoba nie zdaje sobie sprawy z wagi problemu i z zagrożeń wypływających ze spożywania alkoholu. Młody człowiek nie dysponuje właściwym horyzontem wartości oraz znaczeń, nie jest jeszcze na tyle dojrzały, aby w pełni zająć dojrzałą postawę wobec spożywanego alkoholu. Dzięki profilaktyce dzieci oraz młodzież będą uświadomieni, że każdy nawet jednorazowy kontakt z alkoholem w wieku szkolnym jest już nadużywaniem, a także groźnym zagrożeniem dla ich zdrowia.
Profilaktyka drugorzędowa obejmuje swoim działaniem osoby, które znajdują się w grupach wysokiego ryzyka, czyli są to osoby poddane presji środowiskowej, osoby przejawiające zaburzenia w funkcjonowaniu psychicznym, wypełnieniu ról społecznych, czy też osoby, które należą do subkultur akceptujących używanie środków odurzających. Najważniejszym celem profilaktyki drugorzędowej jest zapobieganie występowania uzależnień u osób z grupy wysokiego ryzyka.
Profilaktyka trzeciorzędowa dotyczy osób, które już są uzależnione od środków odurzających. Podstawowym celem tej profilaktyki jest zapobieganie u osoby zaleczonej, która utrzymuje abstynencję, używania środków odurzających.
W przypadku alkoholizmu celem profilaktyki nie może być całkowite wyeliminowanie spożywania alkoholu w społeczeństwie czyli wprowadzenie masowej abstynencji, natomiast podstawowym celem powinno być uświadomienie społeczeństwa o zagrożeniach wynikających z picia, a także przesunięcie wieku inicjacji alkoholowej od 21 lat. Profilaktykę alkoholizmu powinniśmy wprowadzić jak najwcześniej do życia człowieka, czyli najlepiej rozpocząć ją wdrażać u dzieci w szkołach podstawowych oraz w gimnazjach, czyli rozpoczynamy profilaktykę u osób jeszcze nie pijących. Dzięki profilaktyce młodzież uczy się strategii odmawiania picia alkoholu. Umiejętność ta przynosi bardzo dobre efekty profilaktyczne. Umiejętność ta należy do bardzo szerokiej kompetencji wyrażania swojego „ja”, do wyrażania własnej woli, a także niezależności od innych. Programy profilaktyczne wskazują młodym ludziom, że odmawianie picia wcale nie jest złe, że odmawiający nie może czuć się zobowiązany do podania wytłumaczenia, dlaczego nie chce pić. A więc profilaktyka uczy asertywności wobec alkoholu.
Możemy wyróżnić miejsca realizacji profilaktyki uzależnień. Tymi miejscami są: szkoła, środki masowego przekazu, rodzina, parafia.
Ocena skuteczności działań profilaktycznych wymaga bardzo długiego czasu. Taką ocenę należy przeprowadzić dopiero po upływie 10 – 20 lat. Wtedy też możemy dowiedzieć się, czy te działania były skuteczne, właściwe i czy przyniosły zamierzone rezultaty.

Literatura:
1. A. Marzec, Profilaktyka społeczna – wykład, Łódź, 2011.
2. A. Święcicki, Podstawowe wiadomości o alkoholu i alkoholizmie, Społeczny Komitet Przeciwalkoholowy, Warszawa, 1983.
3. M. Dziewięcki, Przesłanie nadziei, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa, 1991.