Z fizyką przez życie - scenariusze zajęć dodatkowych dla klas I-III

Scenariusze przygotowałam na dodatkowe zajęcia z dziećmi, aby zachęcić je i zainteresować naukami – matematyczno –przyrodniczymi. Prowadziłam zajęcia w dwóch grupach wiekowych: kl. I-III szkoły podstawowej i kl. IV-VI szkoły podstawowej. Dzieciom i rodzicom, którzy też byli uczestnikami zajęcia bardzo się podobały.

Z FIZYKĄ PRZEZ ŻYCIE

CEL OGÓLNY:
WYKORZYSTANIE FIZYKI DO OBJAŚNIANIA ZJAWISK OBSERWOWANYCH W OTACZAJĄCYM ŚWIECIE,
POZNANIE ŚWIATA POPRZEZ DOŚWIADCZENIA I ZABAWĘ
AKTYWNA WSPÓLPRACA W GRUPIE,
ZACIEŚNIANIE WIĘZI MIĘDZY DZIECKIEM A RODZICEM,
ZAINTERESOWANIE DZIECI NAUKOWYM POJĘCIEM ZJAWISKA ELEKTRYCZNOŚCI I MAGNETYZMU,
ZAINTERESOWANIE DZIECI ASTRONOMIĄ I OPTYKĄ.


SCENARIUSZE DLA KL. I-III

SCENARIUSZ 1
Temat: Wyruszamy w kosmos.

Cele:
poznanie miejsca Ziemi w Układzie Słonecznym,
zapoznanie z budową Układu Słonecznego,
uświadomienie znaczenia lotów kosmicznych dla mieszkańców Ziemi,
zaznajomienie z pojęciami: planeta, gwiazda, księżyc, kosmos, kosmonauta, orbita, satelita, planetoida,
zaznajomienie z osiągnięciami Mikołaja Kopernika,
wyjaśnienie zależności pór roku od obiegowego ruchu Ziemi,
wyjaśnienie powstawania zjawiska dnia i nocy w zależności od obrotowego ruchu ziemi.
Metody:
słowna,
pokaz,
praktycznego działania.
Formy pracy:
w parach,
grupowa,
zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
plansze,
karty pracy: Polski uczony, Odkrycie Mikołaja Kopernika, Rok, Planety, Ziemia, W kosmosie.
prezentacja multimedialna: „Ten wspaniały wszechświat”,
globusy,
latarka o dużej mocy,
Układ Słoneczny – 11 piłek planet.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie w kręgu.
2. Krzyżówka – karta pracy Polski uczony.
- rozwiązanie krzyżówki w parach rodzic – dziecko,
- wspólne sprawdzanie odgadniętych haseł.
3. Pogadanka na temat odkryć Mikołaja Kopernika – teoria heliocentryczna.
4. Ruch obrotowy ziemi i jego skutki – doświadczenie.
Globus oświetlamy lampką z jednej strony. Następnie obracamy modelem ziemi wokół jego osi.
- wyjaśnienie, że zjawisko powstawania dnia i nocy zależy od obrotowego ruchu Ziemi
- wskazywanie na globusie, kiedy w Polsce jest dzień, a kiedy noc.
5. Ruch obiegowy Ziemi i jego skutki – doświadczenie.
Rodzic jest Słońcem a dziecko Ziemią. Dziecko - Ziemia obchodzi rodzica - Słońce wokół kręcąc się równocześnie wokół własnej osi. Obieg Ziemi wokół Słońca trwa rok, a obrót wokół własnej osi dobę.
- demonstracja ruchu obiegowego Ziemi,
- wyjaśnienie, że podczas ruchu obiegowego Ziemi zmieniają się pory roku.
- odpowiedzi na pytania:
Ile jest pór roku? Czym się charakteryzują?
Ile dni ma rok?
Ile miesięcy ma rok?
Ile godzin ma doba?
Co robimy za dnia, a co w nocy?
6. Karta pracy Odkrycie Mikołaja Kopernika.
7. Karta pracy Rok.
8. Pokaz prezentacji multimedialnej „Ten wspaniały Wszechświat”.
- zwrócenie uwagi na odległości poszczególnych planet od Słońca,
- wyjaśnienie pojęć: planeta, orbita, księżyc, planetoida, gwiazda.
- wskazanie największej i najmniejszej planety,
- Słońce jako gwiazda,
- Księżyc jako naturalny satelita Ziemi,
- Kto może latać w kosmos?
- Kto jako pierwszy człowiek stanął na Księżycu?
- Czemu służą loty kosmiczne?
- Jak wygląda Ziemia widziana z Księżyca?
9. Wykonanie modelu Układu Słonecznego – pomoc dydaktyczna.
10. Karta pracy Planety.
11. Karta pracy Ziemia
12. Krzyżówka W kosmosie.
13. Zabawa ruchowa „Planety w kosmosie”.
Grupę dzielimy na połowę. W każdym zespole wybieramy rodzica, który będzie Słońcem, pozostali losują karteczki z nazwami planet. Każda planeta krąży po swojej orbicie wokół słońca aby nie zderzać się z inną. Planety mogą podawać informacje np. Jestem Ziemią, Jestem planetą leżącą najbliżej Słońca ...


SCENARIUSZ 2

Temat: Prąd elektryczny ułatwia życie
Cele:
• zapoznanie ze sposobami oświetlenia i różnymi źródłami światła,
• zapoznanie ze źródłami energii elektrycznej i sposobami jej wytwarzania,
• uświadamianie, dlaczego mamy prąd w domu i dlaczego świeci żarówka,
• utrwalenie wiadomości dotyczących domowych urządzeń zasilanych energią elektryczną,
• zapoznanie z nowymi pojęciami: energetyka, energia elektryczna i przesyłanie prądu,
• przypomnienie podstawowych zasad bezpiecznego korzystania z urządzeń zasilanych prądem elektrycznym,
• uświadamianie zagrożeń związanych z prądem elektrycznym,
• wskazywanie sposobów postępowania w razie zagrożenia.
Metody pracy:
• rozmowa kierowana,
• pogadanka,
• działania praktyczne,
• ćwiczenia w grupie,
• doświadczenia,
• pokaz.
Formy pracy:
• w parach,
• grupowa,
• zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
• karta pracy z zadaniami do uzupełnienia,
• kłębki kolorowej wełny i sznurków,
• model elektrowni,
• plansze,
• ołówek z grafitem na obydwu końcach,
• kawałek gumy,
• dwa gwoździe, naczynie z wodą, sól kuchenna,
• plastikowy przedmiot, np. łyżeczka jednorazowa,
• kawałek metalu, np. duży gwóźdź lub aluminiowa łyżeczka,
• kawałek styropianu,
• kawałek drewna,
• podstawowe obwody elektryczne – zestaw.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie.
2. Zagadki – wprowadzenie do tematu.
3. Pogadanka na temat powszechności stosowania oświetlenia i źródeł energii elektrycznej
(rodzaje oświetlenia, dynamo rowerowa, bateria, elektrownie).
4. Uzupełnienie kart pracy.
- KARTA PRACY NR 1 (Dzielimy dzieci i rodziców na 4 grupy. Rozdajemy im karteczki z ilustracjami różnych źródeł światła. Na dużej kartce szarego papieru rysują długą strzałkę (to będzie oś czasu). Następnie układają małe karteczki z ilustracjami w kolejności stosowanych źródeł światła.)
- KARTA PRACY NR 2 – rozwiązują krzyżówkę
- KARTA PRACY NR 3 – odpowiadają na pytania.
5. Budowanie prostych obwodów elektrycznych – doświadczenia.
- zmontuj obwód z żarówką
- zmontuj obwód z brzęczykiem,
- zmontuj obwód z silniczkiem.
6. Co przewodzi prąd a co nie – doświadczenia.
- wmontuj do podstawowego obwodu ołówek,
- wmontuj do podstawowego obwodu plastikową łyżeczkę,
- wmontuj do podstawowego obwodu gumkę,
- wmontuj do podstawowego obwodu kawałek metalu,
- wmontuj do podstawowego obwodu styropianową płytkę,
- wmontuj do podstawowego obwodu kawałek drewna,
- do szklanki z wodą nasyp dwie łyżeczki soli i wymieszaj, włóż gwoździe i połącz je krokodylkami żarówką i baterią (żaróweczka powinna zaświecić się).
- podaj wnioski z doświadczenia.
7. Pogadanki na temat:
W jakich warunkach nie można używać urządzeń zasilanych prądem elektrycznym?
– Dlaczego nie wolno dotykać uszkodzonych przewodów elektrycznych?
– Dlaczego w czasie kąpieli nie wolno używać suszarki do włosów?
– Dlaczego nie wolno stawiać obok urządzeń elektrycznych odkrytych naczyń z wodą?
– Dlaczego nie wolno dotykać mokrymi rękami urządzeń elektrycznych i gniazdek?
– Jak należy się zabezpieczać przed porażeniem prądem w wilgotnych pomieszczeniach?
- Co może się wydarzyć, jeżeli mokrymi rękami będziesz włączał urządzenie elektryczne?
– Jak należy postąpić, jeżeli zauważysz uszkodzoną izolację przewodu elektrycznego?
– Jakie mogą być skutki używania takiego przewodu?
– Jakie skutki mogą wyniknąć z powodu pozostawienia włączonego żelazka?
Jak należy zachować się w sytuacji porażenia prądem elektrycznym?
Podstawowe zasady postępowania w przypadku porażenia prądem:
• Nie dotykaj porażonego.
• Najpierw wyłącz przewód z gniazdka albo wyłącz bezpieczniki.
• Sprawdź, czy poszkodowany oddycha i jest z nim kontakt.
• Wezwij pomoc.
8. Zabawa podsumowująca - wyjaśniająca w prosty sposób funkcjonowanie systemu energetycznego.
Po wybraniu jednego obrazka z rysunkiem urządzenia elektrycznego dzieci i rodzice podchodzą do nauczyciela i „podłączają się” nitką wychodzącą z kłębka wełny. Po rozwinięciu nitek do wszystkich uczestników zabawy powstaje prawdziwa sieć energetyczna. Na początku znajduje się „elektrownia” (pomalowany kartonowy model), z której grubymi linkami „prąd” jest przesyłany do „zakładu energetycznego” (symbolizuje go kłębek). Stąd, cienkimi czerwonymi nitkami, prąd dociera poprzez pajęczynę przewodów do odbiorców (dzieci i rodziców) i służy do zasilania wszystkich urządzeń (plansze i obrazki).


SCENARIUSZ NR 3

Temat: Magnetyczny świat.
Cele:
• zapoznanie z budową magnesu,
• zapoznanie z rodzajami magnesów,
• zapoznanie z zasadą działania magnesu,
• zaznajomienie z budową i zasadą działania kompasu,
• zapoznanie z intuicyjnym pojęciem pola magnetycznego.
Metody pracy:
• pogadanka,
• ćwiczenia w grupie,
• doświadczenia,
• pokaz.
Formy pracy:
• w parach,
• grupowa,
• zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
• szkło, korek, papier, plastik,
• monety,
• przeźroczysta plastikowa miska,
• ręcznik i ścierka do wody,
• plastikowe kubeczki,
• głośnik (lub radio),
• brzęczyk elektryczny (6V)
• kompasy,
• zestaw magnesów,
• autka poruszane magnesami,
• pudełka z opiłkami + magnesy,
• szpilki, gwoździe, metalowe spinacze, szklanki, piasek, woda,
• narysowany labirynt + ludzik ze spinaczem,
• kij, sznurek, magnes, taśma , kartonowe rybki ze spinaczem.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie.
2. Pogadanka na temat budowy i rodzajów magnesu.
3. Doświadczenia:
I. JAKIE PRZEDMIOTY PRZYCIĄGA MAGNES
(sznurek, klucz, ołówek, gwoździe, nożyczki, gumka, plastikowa linijka...).
II. WYDOBYCIE ZA POMOCĄ MAGNESU GWOŹDZIKÓWZE SZKLANKI Z WODĄ I PIASKIEM. ( Wnioski z doświadczenia)
III. PROBLEM: Krawcowej wysypało się ogromne pudło szpilek na dywan – jak je szybko i bezpiecznie zebrać? (Rozwiązanie teoretyczne i sprawdzenie za pomocą doświadczenia.)
IV. CZY MAGNES PRZYCIĄGA INNY MAGNES
(Jeśli dwa magnesy o tym samym biegunie będą chciały się dotknąć to będą się odpychały - widać, że się nie lubią prawdą? Ale za to przeciwne kolory: czerwony i niebieski są razem? Sami zobaczcie ... Tak, przyciągają się. )
V. POLE MAGNETYCZNE
(Pokażę wam teraz jak działa magnes na małe kawałki metalu (opiłki). Pokaz w pojemniku, dzieci obserwują przez osłonę podając sobie z ręki do ręki opakowanie. To co widzicie, te sterczące kawałki nazywamy opiłkami, czyli drobnymi fragmentami metalu, który przyciąga magnes. Przyciąga je w ciekawy sposób ponieważ wytwarza specjalne „pole magnetyczne", niewidoczne dla nas, a jak widzicie działające na metal.)
VI. PRZYCIĄGANIE PRZEZ „COŚ"
(Czy magnes może przyciągnąć spinacz przez ŁAWKĘ? Sprawdźcie ... )
Podsumujmy - wiemy już, że magnes przyciąga i jest tak silny, że może przyciągnąć przez stół.
VII. PRZYCIĄGANIE W WODZIE
(Jedno dziecko sprawdza: wrzuca spinacz do (przeźroczystej) plastikowej miski z wodą po czym sprawdza czy magnes przyłożony do krawędzi miski i/lub czy włożony do wody potrafi przyciągnąć spinacz. )
(Każde z dzieci przy pomocy nalewa wodę do kubeczka na określoną wysokość, wrzuca 5 spinaczy i sprawdza czy magnesy potrafią wyciągnąć metal z wody (ścierka w pogotowiu).)
VIII. AUTKA PORUSZANE MAGNESAMI

4. Podsumowanie:
• zastosowanie magnesu oraz zabawy „magnetyczne",
• magnes lodówkowy lub tablicowy - przypinanie kartek,
• magnes zatrzaskujący drzwiczki,
• magnes głośnikowy,
• zabawki magnetyczne (tabliczka z opiłkami magnesu (znikopis), literki, szachy magnetyczne, itp.),
• zabawa w wyszukiwanie za pomocą magnesu skarbu zakopanego w piasku,
• kompas (igła magnetyczna),
• teatr magnetyczny.

ZABAWA: labirynt magnetyczny
ZABAWA: rybak - wędka z magnesem i rybki ze spinaczami


SCENARIUSZ NR 4
Temat: Optyka dla smyka.
Cele:
• zapoznanie uczniów ze zjawiskami optycznymi występującymi w przyrodzie,
• pogłębianie rozumienia praw fizycznych z zakresu optyki,
Metody pracy:
• pogadanka,
• ćwiczenia w grupie,
• doświadczenia,
• pokaz.
Formy pracy:
• w parach,
• grupowa,
• zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
• kolorowe folie (czerwona, niebieska, zielona, żółta),
• ciekawostki fizyczne – iluzje optyczne,
• zestaw wprowadzający do optyki,
• krążek barw Newtona,
• blok rysunkowy, ołówki,
• regulowane lampki nocne,
• latarka, zabawka – przedmiot do cienia,
• szklanka, patyczek, monety, plastelina, filiżanki lub miseczki, słoik,
• biała kartka, linijka, ołówek,
• soczewki wklęsłe i wypukłe,
• karton, papier śniadaniowy, folia spożywcza,
• cztery czarne kartoniki, lusterko, pudełko,
• pryzmat.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie.
2. Pogadanka na temat światła, optyki.
3. Doświadczenia:

I. PROSTOLINIOWOŚĆ ŚWIATŁA.
Szpilką w tekturce zrób po jednej dziurce, dokładnie na środku (pomoc rodzica), ustaw stojaki na blacie i umieść nich tekturki. Ustaw naprzeciwko siebie i rozsuń na odległość 1 metra (pomoc rodziców). Usiądź tak aby poziom twoich oczu znajdował się na wysokości otworów w tekturkach. Rodzic włącza latarkę, co widzisz? Przesuń jeden kartonik, co widzisz?
(światło, światło znika)
Wniosek:
Światło podróżuje po linii prostej. Kiedy promienie napotykają przeszkodę odbijają się, dlatego na kuli ziemskiej zmieniają się pory dnia(dzień, noc).

II. JAK POWSTAJĄ CIENIE
W zaciemnionym pomieszczeniu, na stole ustaw zabawkę. Następnie z różnych stron podświetl ją . Co się dzieje z cieniem?
(Cień zmienia się w zależności od położenia źródła światła (latarki), kiedy odsuwamy latarkę cień się zmniejsza, gdy przysuwamy zwiększa, gdy zamiast latarki użyjemy lampki kontury cienia tracą ostrość.)
Wniosek:
Gdy jakiś przedmiot staje na drodze światła tworzy się cień.

III. PRZEDMIOTY NIEPRZEZROCZYSTE, PRZEZROCZYSTE I PÓŁPRZEZROCZYSTE.
Umieść pod ścianą kartkę z bloku, papier śniadaniowy, folię spożywczą, oświetl po kolei każdy z przedmiotów.
(Za kartką z bloku tworzy się cień, za folią nie a za papierem śniadaniowym nieostry kształt)
Wniosek:
Książka to obiekt nieprzezroczysty, folia – przezroczysty a papier śniadaniowy - półprzezroczyste.

IV. ODBIJANIE ŚWIATŁA
Ustaw tekturki pionowo na stole, trochę je rozsuń, naprzeciw ustaw lusterko i podeprzyj je pudełkiem, włącz latarkę i połóż za tekturkami.
(Kiedy światło dociera do lustra każdy promień odbija się i powraca pod odpowiednim kątem.)
Wniosek:
Kiedy światło dociera do gładkiej powierzchni jaką jest lustro promienie odbijają się pod takim kątem jak padają. Tak widzimy siebie w lustrze.

V. ROZPRASZANIE ŚWIATŁA
Skieruj światło latarki na arkusz białego papieru. Co się dzieje?
(Na arkuszu powstaje rozmyta plama)
Wniosek:
Od powierzchni chropowatej promienie odbijają się pod różnymi kątami - rozpraszają się.

VI. ZAŁAMANIE ŚWIATŁA
• Do szklanki z wodą włóż ołówek. Co możemy o nim powiedzieć?
(Wydaje nam się, że patyk zanurzony w wodzie jest złamany.)
• Na stole kładziemy monetę i przykrywamy ją pustym słoikiem. Moneta jest dobrze widoczna. Następnie nalewamy do słoika wodę. Co się stało z monetą.
(Moneta staje się niewidoczna.)
• Monetę wkładamy do pustej filiżanki (mocujemy ją za pomocą plasteliny). Następnie przesuwamy filiżankę tak, aby widzieć tylko brzeg monety i napełniamy ją wodą. UWAGA ! Nie zmieniamy położenia oczu. Co się stało z monetą
(Moneta staje się widoczna)
Wniosek :
Światło przechodząc z ośrodka optycznie rzadszego do ośrodka optycznie gęstszego ulega załamaniu.
• * Umieszczamy płytkę na stoliku optycznym (na białej kartce papieru) i śledzimy przejście promieni światła przez płytkę. Rysujemy na kartce promienie „wchodzące” i „wychodzące” z płytki.
(Światło przechodząc przez płytkę ulega załamaniu dwukrotnie. )
Wniosek:
Światło przechodząc przez różne ośrodki ulega załamaniu.
• * Na stoliku optycznym umieszczamy soczewkę wypukłą i obserwujemy załamanie promieni światła.
(Soczewka wypukła skupia wiązkę promieni – jest soczewką skupiającą.)
• * Na stoliku optycznym umieszczamy soczewkę wklęsłą i obserwujemy przejście przez nią promieni światła.
(Soczewka wklęsła rozprasza wiązkę promieni – jest soczewka rozpraszającą.)
VI. ŚWIATŁO MA WIELE BARW
Włącz latarkę i przysuń pryzmat do latarki. Co widzisz?
(Różne kolory światła, jak w tęczy. Tworzą widmo – spektrum, są to barwy proste)
Wniosek;
Światło składa się z 7 kolorów. Promień światła białego przechodząc przez pryzmat załamuje się i kolory stają się widoczne.

VII. MIESZANIE ŚWIATŁA - KOLOROWE FOLIE
Sprawdzamy jak wygląda światło zza każdej foli.
Sprawdzamy ich zestawienia:
- folia zielona i czerwona
- folia zielona i niebieska
- folia żółta i czerwona
- folia zielona i żółta
- folia niebieska i żółta
Wnioski:
W wyniku zmieszania różnych kolorów powstaje trzeci - inny.
czerwony + niebieski = fioletowy
czerwony + zielony = ciemny czerwony
niebieski + zielony = seledynowy
żółty + zielony = jasny zielony
żółty + niebieski = zielony
żółty + czerwony = pomarańczowy
Takie mieszanie się kolorów wyjaśniają koła barw - krążek Newtona.

VIII. ŚWIATŁO BIAŁE Z MIESZANINY BARW – KRĄŻEK NEWTONA.
(Wirujący krążek ma jednolity, prawie biały kolor.)
Wniosek:
Nasze oko rejestruje wszystkie barwy wirującego krążka, ich obrazy pozostają na tyle długo w pamięci ,że odbieramy wrażenie mieszaniny barw, stąd obraz zbliżony do białego.

IX. OKULARY 3D - WIDZENIE TRÓJWYMIAROWE (anaglify, układ słoneczny w książce)

X. ZŁUDZENIA OPTYCZNE.

4. Podsumowanie.
ZABAWA - PORTRET CIENIA
Dziecko siada na krześle przy źródle światła w zacienionej części sali, rodzic rysuje portret dziecięcego cienia ołówkiem na białej kartce.