Z fizyką przez życie - scenariusze zajęć dodatkowych dla klas IV-VI

Scenariusze przygotowałam na dodatkowe zajęcia z dziećmi, aby zachęcić je i zainteresować naukami – matematyczno –przyrodniczymi. Prowadziłam zajęcia w dwóch grupach wiekowych: kl. I-III szkoły podstawowej i kl. IV-VI szkoły podstawowej. Dzieciom i rodzicom, którzy też byli uczestnikami zajęcia bardzo się podobały.

Z FIZYKĄ PRZEZ ŻYCIE

CEL OGÓLNY:
WYKORZYSTANIE FIZYKI DO OBJAŚNIANIA ZJAWISK OBSERWOWANYCH W OTACZAJĄCYM ŚWIECIE,
POZNANIE ŚWIATA POPRZEZ DOŚWIADCZENIA I ZABAWĘ,
AKTYWNA WSPÓŁPRACA W GRUPIE,
ZACIEŚNIANIE WIĘZI MIĘDZY DZIECKIEM A RODZICEM,
ZAINTERESOWANIE DZIECI NAUKOWYM POJĘCIEM ZJAWISKA ELEKTRYCZNOŚCI I MAGNETYZMU,
ZAINTERESOWANIE DZIECI ASTRONOMIĄ I OPTYKĄ.


SCENARIUSZE DLA KL. IV-VI

SCENARIUSZ 1*

Temat: Wyruszamy w kosmos.
Cele:
poznanie miejsca Ziemi w Układzie Słonecznym,
zapoznanie z budową Układu Słonecznego,
uświadomienie znaczenia lotów kosmicznych dla mieszkańców Ziemi,
zaznajomienie z pojęciami: planeta, gwiazda, księżyc, kosmos, kosmonauta, orbita, satelita, planetoida,
zaznajomienie z założeniami teorii heliocentrycznej i osiągnięciami Mikołaja Kopernika,
wyjaśnienie zależności pór roku od obiegowego ruchu Ziemi,
wyjaśnienie powstawania zjawiska dnia i nocy w zależności od obrotowego ruchu Ziemi.
Metody:
słowna,
pokaz,
praktycznego działania.
Formy pracy:
w parach,
grupowa,
zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
plansze,
karty pracy: W Układzie Słonecznym, Ziemia i Słońce, Polski kosmonauta.
prezentacja multimedialna: „Układ Słoneczny”, „ Słońce – gwiazda bez której nie byłoby życia na Ziemi”.
globusy,
latarka o dużej mocy,
Układ Słoneczny – 11 piłek planet.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie w kręgu.
2. Pogadanka na temat odkryć Mikołaja Kopernika – teoria heliocentryczna.
3. Ruch obrotowy ziemi i jego skutki – doświadczenie.
Globus oświetlamy lampką z jednej strony. Następnie obracamy modelem ziemi wokół jego osi.
- wyjaśnienie, że zjawisko powstawania dnia i nocy zależy od obrotowego ruchu Ziemi
- wskazywanie na globusie, kiedy w Polsce jest dzień, a kiedy noc.
4. Ruch obiegowy Ziemi i jego skutki – doświadczenie.
Rodzic jest Słońcem a dziecko Ziemią. Dziecko - Ziemia obchodzi rodzica - Słońce wokół kręcąc się równocześnie wokół własnej osi. Obieg Ziemi wokół Słońca trwa rok, a obrót wokół własnej osi dobę.
- demonstracja ruchu obiegowego Ziemi,
- wyjaśnienie, że podczas ruchu obiegowego Ziemi zmieniają się pory roku.
- odpowiedzi na pytania:
Ile jest pór roku? Czym się charakteryzują?
Ile dni ma rok?
Ile miesięcy ma rok?
Ile godzin ma doba?
Co robimy za dnia, a co w nocy?
5. Pokaz prezentacji multimedialnych „Ten wspaniały Wszechświat”, „ Słońce – gwiazda bez której nie byłoby życia na Ziemi”.
- zwrócenie uwagi na odległości poszczególnych planet od Słońca,
- wyjaśnienie pojęć: planeta, orbita, księżyc, planetoida, gwiazda, kosmonauta, kometa.
- wskazanie największej i najmniejszej planety,
- Słońce jako gwiazda,
- Księżyc jako naturalny satelita Ziemi,
- Kto może latać w kosmos?
- Kto jako pierwszy człowiek stanął na Księżycu?
- Czemu służą loty kosmiczne?
- Jak wygląda Ziemia widziana z Księżyca?
6. Wykonanie modelu Układu Słonecznego – pomoc dydaktyczna.
7. Karta pracy W Układzie Słonecznym.
8. Karta pracy Ziemia i Słońce.
9. Krzyżówka Polski kosmonauta .
10. Zabawa ruchowa „Planety w kosmosie”.
Grupę dzielimy na połowę. W każdym zespole wybieramy dziecko, które będzie Słońcem, pozostali losują karteczki z nazwami planet. Każda planeta krąży po swojej orbicie wokół słońca aby nie zderzać się z inną. Planety mogą podawać informacje np. Jestem Ziemią, Jestem planetą leżącą najbliżej Słońca ...

KARTA PRACY *

1. Uzupełnij zdania:
Aby powstała tęcza, w powietrzu musi być duża ilość maleńkich kropel ......... Promień świetlny ulega najpierw .............., potem całkowitemu wewnętrznemu ........., a następnie powtórnemu .............. Jeżeli na kroplę pada światło ............, to podobnie jak w ............ ulega rozszczepieniu na barwy widma.

2. Zaćmienie Słońca będzie wówczas, gdy na jednej linii ustawią się w kolejności:
a) Ziemia - Słońce - Księżyc,
b) Słońce - Ziemia - Księżyc,
c) Słońce - Księżyc - Ziemia,
d) Księżyc - Słońce – Ziemia.

3. Uzupełnij zdania:
Ciekawym zjawiskiem optycznym jest powstawanie białych lub barwnych ..............wokół Słońca lub ........... Zjawisko to nosi nazwę ......... Białe pierścienie powstają, gdy światło ...............od kryształków lodu, natomiast barwne gdy na tych kryształkach ulega ..............., a więc i ................... .
4. Zaćmienie Księżyca będzie wówczas, gdy na jednej linii ustawią się w kolejności:
a) Słońce - Księżyc - Ziemia,
b) Księżyc - Słońce - Ziemia,
c) Ziemia - Słońce - Księżyc,
d) Słońce - Ziemia - Księżyc.



SCENARIUSZ 2*

Temat: Prąd elektryczny ułatwia życie
Cele:
• zapoznanie ze sposobami oświetlenia i różnymi źródłami światła,
• zapoznanie ze źródłami energii elektrycznej i sposobami jej wytwarzania,
• uświadamianie, dlaczego mamy prąd w domu i dlaczego świeci żarówka,
• utrwalenie wiadomości dotyczących domowych urządzeń zasilanych energią elektryczną,
• przypomnienie pojęć: energetyka, energia elektryczna, energia słoneczna i przesyłanie prądu,
• przypomnienie podstawowych zasad bezpiecznego korzystania z urządzeń zasilanych prądem elektrycznym,
• uświadamianie zagrożeń związanych z prądem elektrycznym,
• wskazywanie sposobów postępowania w razie zagrożenia.
Metody pracy:
• rozmowa kierowana,
• pogadanka,
• działania praktyczne,
• ćwiczenia w grupie,
• doświadczenia,
• pokaz.
Formy pracy:
• w parach,
• grupowa,
• zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
• karta pracy z zadaniami do uzupełnienia,
• plansze,
• ołówek z grafitem na obydwu końcach,
• kawałek gumy,
• dwa gwoździe, naczynie z wodą, sól kuchenna,
• plastikowy przedmiot, np. łyżeczka jednorazowa,
• kawałek metalu, np. duży gwóźdź lub aluminiowa łyżeczka,
• kawałek styropianu,
• kawałek drewna,
• amperomierz,
• woltomierz,
• zestaw do demonstracji energii słonecznej,
• podstawowe obwody elektryczne – zestaw.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie.
2. Pokaz prezentacji multimedialnej „Historia elektryczności”.
3. Pogadanka na temat powszechności stosowania oświetlenia i źródeł energii elektrycznej
(rodzaje oświetlenia, dynamo rowerowa, bateria, elektrownie).
4. Uzupełnienie kart pracy.
- KARTA PRACY NR 1
(Dzielimy dzieci i rodziców na 4 grupy. Rozdajemy im karteczki z ilustracjami różnych źródeł światła. Na dużej kartce szarego papieru rysują długą strzałkę (to będzie oś czasu). Następnie układają małe karteczki z ilustracjami w kolejności stosowanych źródeł światła.)
- KARTA PRACY NR 2 – rozwiązują krzyżówkę
5. Budowanie prostych obwodów elektrycznych – doświadczenia.
- zmontuj obwód z żarówką,
- zmontuj obwód z 2 lub 3 żarówkami,
- zmontuj obwód z brzęczykiem,
- zmontuj obwód z silniczkiem,
- włącz do podstawowego obwodu elektrycznego amperomierz,
- włącz do podstawowego obwodu elektrycznego woltomierz,
- podaj wnioski.
6. Co przewodzi prąd a co nie – doświadczenia.
- wmontuj do podstawowego obwodu ołówek,
- wmontuj do podstawowego obwodu plastikową łyżeczkę,
- wmontuj do podstawowego obwodu gumkę,
- wmontuj do podstawowego obwodu kawałek metalu,
- wmontuj do podstawowego obwodu styropianową płytkę,
- wmontuj do podstawowego obwodu kawałek drewna,
- do szklanki z wodą nasyp dwie łyżeczki soli i wymieszaj, włóż gwoździe i połącz je krokodylkami żarówką i baterią (żaróweczka powinna zaświecić się).
- podaj wnioski z doświadczenia.
7. Powstawanie energii słonecznej – zestaw do demonstracji – doświadczenie.
8. Pogadanki na temat:
W jakich warunkach nie można używać urządzeń zasilanych prądem elektrycznym?
– Dlaczego nie wolno dotykać uszkodzonych przewodów elektrycznych?
– Dlaczego w czasie kąpieli nie wolno używać suszarki do włosów?
– Dlaczego nie wolno stawiać obok urządzeń elektrycznych odkrytych naczyń z wodą?
– Dlaczego nie wolno dotykać mokrymi rękami urządzeń elektrycznych i gniazdek?
– Jak należy się zabezpieczać przed porażeniem prądem w wilgotnych pomieszczeniach?
- Co może się wydarzyć, jeżeli mokrymi rękami będziesz włączał urządzenie elektryczne?
– Jak należy postąpić, jeżeli zauważysz uszkodzoną izolację przewodu elektrycznego?
– Jakie mogą być skutki używania takiego przewodu?
– Jakie skutki mogą wyniknąć z powodu pozostawienia włączonego żelazka?
Jak należy zachować się w sytuacji porażenia prądem elektrycznym?
Podstawowe zasady postępowania w przypadku porażenia prądem:
• Nie dotykaj porażonego.
• Najpierw wyłącz przewód z gniazdka albo wyłącz bezpieczniki.
• Sprawdź, czy poszkodowany oddycha i jest z nim kontakt.
• Wezwij pomoc.
1. Typy elektrowni w Polsce – podsumowanie.



SCENARIUSZ NR 3*

Temat: Magnetyczny świat
Cele:
• zapoznanie z budową magnesu,
• zapoznanie z rodzajami magnesów,
• zapoznanie z zasadą działania magnesu,
• zaznajomienie z budową i zasadą działania kompasu,
• zapoznanie z intuicyjnym pojęciem pola magnetycznego,
• omówienie budowy i zasady działania elektromagnesu,
• wykorzystanie elektromagnesów w nauce, technice, przemyśle i medycynie.
Metody pracy:
• pogadanka,
• ćwiczenia w grupie,
• doświadczenia,
• pokaz.
Formy pracy:
• w parach,
• grupowa,
• zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
• karta pracy z zadaniami do uzupełnienia,
• elektromagnes,
• szkło, korek, papier, plastik,
• monety,
• przeźroczysta plastikowa miska,
• ręcznik i ścierka do wody,
• plastikowe kubeczki,
• głośnik (lub radio),
• brzęczyk elektryczny (6V)
• kompasy,
• zestaw magnesów,
• autka poruszane magnesami,
• pudełka z opiłkami + magnesy,
• szpilki, gwoździe, metalowe spinacze, szklanki, piasek, woda,
• kij, sznurek, magnes, taśma , kartonowe rybki ze spinaczem.

Przebieg zajęć:

1.Powitanie.
2. Pogadanka na temat budowy i rodzajów magnesu, budowy i zastosowania elektromagnesu.
3. Doświadczenia:

I. JAKIE PRZEDMIOTY PRZYCIĄGA MAGNES
(sznurek, klucz, ołówek, gwoździe, nożyczki, gumka, plastikowa linijka...).

II. WYDOBYCIE ZA POMOCĄ MAGNESU GWOŹDZIKÓWZE SZKLANKI Z WODĄ I PIASKIEM. ( Wnioski z doświadczenia)

III. PROBLEM: Krawcowej wysypało się ogromne pudło szpilek na dywan – jak je szybko i bezpiecznie zebrać? (Rozwiązanie teoretyczne i sprawdzenie za pomocą doświadczenia.)

IV. CZY MAGNES PRZYCIĄGA INNY MAGNES
(Jeśli dwa magnesy o tym samym biegunie będą chciały się dotknąć to będą się odpychały - widać, że się nie lubią prawdą? Ale za to przeciwne kolory: czerwony i niebieski są razem? Sami zobaczcie ... Tak, przyciągają się. )

V. POLE MAGNETYCZNE
(Pokażę wam teraz jak działa magnes na małe kawałki metalu (opiłki). Pokaz w pojemniku, dzieci obserwują przez osłonę podając sobie z ręki do ręki opakowanie. To co widzicie, te sterczące kawałki nazywamy opiłkami, czyli drobnymi fragmentami metalu, który przyciąga magnes. Przyciąga je w ciekawy sposób ponieważ wytwarza specjalne „pole magnetyczne", niewidoczne dla nas, a jak widzicie działające na metal.)

VI. PRZYCIĄGANIE PRZEZ „COŚ"
(Czy magnes może przyciągnąć spinacz przez ŁAWKĘ? Sprawdźcie ... )
Podsumujmy - wiemy już, że magnes przyciąga i jest tak silny, że może przyciągnąć przez stół.

VII. PRZYCIĄGANIE W WODZIE
(Jedno dziecko sprawdza: wrzuca spinacz do (przeźroczystej) plastikowej miski z wodą po czym sprawdza czy magnes przyłożony do krawędzi miski i/lub czy włożony do wody potrafi przyciągnąć spinacz. )
(Każde z dzieci przy pomocy nalewa wodę do kubeczka na określoną wysokość, wrzuca 5 spinaczy i sprawdza czy magnesy potrafią wyciągnąć metal z wody (ścierka w pogotowiu).)

VIII. AUTKA PORUSZANE MAGNESAMI

IX. KOMPAS - CZYLI NARZĘDZIE DO BADANIA POLA MAGNETYCZNEGO
(Wyjaśnienie łatwiej jest przedstawić poruszając się w przestrzeni z kompasem w ręku, kiedy z ustawioną (uspokojoną) igłą wskazującą północ będziemy „szukali", przystawiając do różnych urządzeń elektronicznych (niektóre z nich potrafią zakłócać naturalne pole magnetyczne bieguna poprzez wbudowany magnes, np. głośniki). O kompas należy dbać - może bowiem przestać wskazywać kierunek północny jeśli zbyt często będzie pod wpływem działania silnego pola magnetycznego czyli pod wpływem działania magnesu.
Czerwona strzałka pokazuje zawsze jeden biegun pola magnetycznego (Ziemi, magnesu). Aby jednak pokazała musi zostać ustawiona dokładnie poziomo, np. równo na stole. Czerwony grot strzałki wskazuje północny biegun (N - North)

IX. ZASADA DZIAŁANIA ELEKTROMAGNESU.
(Elektromagnes podłączamy do płaskiej baterii 4,5 V; dziecko lub dwoje dzieci próbuje rozdzielić części elektromagnesu - obserwujemy; następnie przerywamy obwód prądu – obserwujemy;
część elektromagnesu podłączoną do baterii zbliżamy do drobnych żelaznych przedmiotów ( szpilki, gwoździki ) – obserwujemy. Sformułowanie wniosków.)

4. Podsumowanie:
• zastosowanie magnesu oraz zabawy „magnetyczne",
• magnes lodówkowy lub tablicowy - przypinanie kartek,
• magnes zatrzaskujący drzwiczki,
• magnes głośnikowy,
• zabawki magnetyczne (tabliczka z opiłkami magnesu (znikopis), literki, szachy magnetyczne, itp.),
• zabawa w wyszukiwanie za pomocą magnesu skarbu zakopanego w piasku,
• kompas (igła magnetyczna),
• teatr magnetyczny.

ZABAWA: rybak - wędka z magnesem i rybki ze spinaczami