Strategie komunikacyjne na lekcjach języków obcych

W świetle obecnych trendów w metodyce nauczania języków uświadomienie uczniom, że język jest głównie narzędziem komunikacji wydaje się być niezwykle ważne. Umiejętność skutecznego komunikowania się musi być rozwijana poprzez ciągłe interakcje w klasie oraz w naturalnych sytuacjach komunikacyjnych. Należy również pamiętać, iż proces nauki języka jest niezwykle złożony i zdeterminowany przez wiele różnorodnych, zależnych bądź niezależnych od ucznia czynników takich jak motywacja, inteligencja, zdolności językowe czy osobowość. Czynniki te powinny być rozpoznane w trakcie nauki aby umożliwić uczniowi w pełni rozwinąć zdolności językowe, jak również jego autonomię oraz umiejętności społeczne.
Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego wspomina jako jedno z wymagań szczegółowych dotyczących języków obcych stosowanie przez uczniów strategii komunikacyjnych i kompensacyjnych. Zalecenie to jest realizowane na lekcjach języków obcych, ponieważ wszyscy uczący się wspomniane strategie stosują. Robią to jednak nieświadomie. Kluczowym zadaniem nauczycieli jest więc uświadomienie uczniom jakie strategie komunikacyjne stosują i jak mogą im one pomóc w komunikowaniu się w języku obcym. W odróżnieniu od stylów uczenia się strategie komunikacyjne są właśnie potencjalnie świadomymi taktykami uczenia się, które mogą ten proces w pewnym stopniu ułatwić.
Literatura metodyki języków obcych niezwykle dokładnie i obszernie prezentuje różnorodne klasyfikacje strategii komunikacyjnych. Najbardziej przystępny wydaje się być podział strategii na strategie unikania i strategie ryzyka (kompensacyjne). Zaznaczyć należy, że uczniowie powinni stosować raczej strategie ryzyka, czyli podejmować próbę komunikacji nawet jeśli nie są pewni pełnej poprawności wypowiedzi. Najbardziej przydatnymi strategiami są omówienia, stosowanie synonimów, porównania. Uczniowie też dość często używają mimiki czy gestów aby ułatwić rozmówcy zrozumienie ich lub po prostu szukają u niego pomocy, na przykład poprzez zadawanie pytań. Bardzo przydatne strategie to również odgadywanie znaczenia słów z kontekstu wypowiedzi oraz umiejętność uchwycenia ogólnego sensu wypowiedzi.
Jak uświadomić uczniom jakie strategie stosują? Można to zrobić w bardzo prosty sposób na lekcji, przy czym nie musimy na to poświęcać całej jednostki lekcyjnej.
1. Przynosimy na lekcję obrazek lub lepiej kilka różnych, których opis będzie sprawiał uczniom trudności
2. Chętni uczniowie opisują obrazki na forum klasy.
3. Nauczyciel wskazuje jakie strategie komunikacyjne zostały użyte oraz zaznacza jakich z nich powinno się unikać. Zachęca do podejmowania ryzyka w pokonywaniu trudności komunikacyjnych.
4. Uczniowie jeszcze raz opisują obrazki stosując pożądane strategie, przy czym pamiętamy aby nie podawać uczniom znaczenia słów, których nazw nie znają bądź nie pamiętają.

Spełniając wymagania nowej podstawy programowej nauczyciele języków obcych powinni pamiętać przede wszystkim o uświadomieniu uczniów, że te strategie stosują oraz ćwiczyć je kiedy tylko jest taka możliwość na lekcjach. Pomoże to wesprzeć ich pewność siebie, samoocenę oraz autonomię, a także umożliwi kształtowanie pozytywnych postaw wobec mówienia, przez co zmusi uczniów do podejmowania ryzyka.