Powstanie warszawkie 1944

Powstanie Warszawskie 1944

Powstanie warszawskie było zrywem wolnościowym , który trwał 63 dni od 1 VIII 1944 r. do 2 X 1944r. Decyzja o wybuchu powstania została podjęta przez gen. Tadeusza „Bór” Komorowskiego po konsultacji z Delegatem rządu RP Janem Stanisławem Jankowskim.

Jak doszło?

Główne przesłanki jakie miały wpływ na wybuch powstania to:
- Próba pokrzyżowania planów Stalina, który chciał wprowadzić w Polsce komunizm. Polacy nie chcieli rządu przywiezionego w teczce z Moskwy – jakim był PKWN powołany 20 lipca 1944 r. , chcieli sami wyzwolić stolicę i przywitać wkraczające oddziały Armii Czerwonej jako gospodarze. Przypominam jaka wówczas była sytuacja polityczna na ziemiach polskich. Na terenach wschodnich już wyzwolonych władzę sprawowała Krajowa Rada Narodowa i PKWN, organy popierane przez ZSSR ale nie uznawane przez zachodnie państwa koalicji. Natomiast od początku wojny istniało Polskie Państwo Podziemne podległe rządowi w Londynie, którego z kolei nie uznawał ZSRR.
- Nienawiść i rządzą odwetu na okupancie niemieckim za doznane krzywdy , krwawe stłumienie powstania w getcie warszawskim oraz niepowodzenia armii „Burza”,
- Innym powodem była propaganda sowiecka oczerniająca AK że nie walczy tylko„stoi z bronią u nogi”, jak również nadzieja na pomoc ze strony aliantów zachodnich.
- Ponadto Niemcy 27 VII wezwali 100 tyś warszawiaków w wieku 17-60 lat do robót fortyfikacyjnych nad Wisłą. Rozkaz ten został powszechnie zlekceważony.
- Latem 1944 roku Rosjanie znaleźli się nad Wisłą. Okupant uciekał, likwidował urzędy, zacierał ślady zbrodni, uciekały tłumy niemieckiej ludności cywilnej i volksdeutschów. Ze wschodu wieziono rannych niemieckich żołnierzy. Te obrazki radowały serca warszawian, kiedy widzieli pakujących się okupantów lub oglądali rozbite oddziały niemieckie ciągnące przez miasto
Te wszystkie przesłanki wobec zbliżającej się do Warszawy Armii Czerwonej pozwalał dawać szanse powodzenia tego powstania, które w zamyśle dowódców miało trwać max. do 7 dni ( w tym czasie do oswobodzonej stolicy mieliby wkroczyć Rosjanie).

Przebieg

Powstańcy stanęli do walki 1 VIII 1944 r. o godz., 17 .00 ( godz. „W”) mając 36 tys., żołnierzy AK i ok. 1 tys, żołnierzy NSZ i AL. Nieliczny sprzęt i słabe uzbrojenie (pełne uzbrojenie posiadało około 10 % powstańców) oraz zapas amunicji na ok.2-3 dni. Przeciwko nim stanęły doborowe oddziały niemieckie bardzo dobrze wyposażone w liczbie ok. 16 tys.,. docelowo wystawiając ok. 40 tys... Powstańcom mimo dużej brawury nie udało się opanować mostów na Wiśle, po czterech dniach zaciętych walk przejęli kontrolę nad Śródmieściem , częścią Woli , Starym Miastem, Powiślem, Mokotowem i Żoliborzem.
Od 5 VIII Niemcy przeszli do kontruderzenia ,ludność cywilna pędzona przed czołgami służyła jako „żywe tarcze”, rozpoczęli także akcje pacyfikacyjne wobec cywilnej ludności Warszawy. W dniach 5-11 VIII powstańcy zostali zmuszeni do wycofania się z Ochoty. W dniach 1-2 IX mimo bohaterskiej obrony powstańcy kanałami opuścili Starówkę. Niemcy dokonali rzezi na 35 tysiącach osób cywilnych i rannych żołnierzach AK pozostałych w ruinach Starego Miasta. Sam Adolf Hitler gdy dowiedział się o wybuch u powstania w Warszawie wpadł w szał i wydał dowódcy wojsk niemieckich gen Enrichowi von dem Bach-Zalewskiemu rozkaz zrównania Warszawy z ziemią. Rozkaz ten był skrupulatnie wykonywany przez specjalnie do tego powołane komanda, które podkładając ładunki burzyły dom po domu . Sytuacja powstańców pogarszała się z dnia na dzień . 6 IX padło Powiśle, coraz bardziej kurczył się teren zajmowany przez powstańców. 27 IX Niemcy zajęli Mokotów, zaś 30 IX zakończyły się walki na Żolibożu. Sytuacja powstańców i ludności cywilnej stawała się z dnia na dzień gorsza, brakowało: wody, żywności, prądu, lekarstw, broni i amunicji. Mimo to powstańcy wykazali się konsekwentnym oporem i zaangażowaniem .Każdy w jakiś sposób brał udział w powstaniu . Ci którzy nie mogli walczyć zbrojnie, uczestniczyli w innych bardzo ważnych działaniach : budowali barykady, gotowali posiłki, organizowali pomoc lekarską, nawiązywali łączność, czuwali nad zaopatrzeniem. Pod koniec IX broniło się jeszcze Śródmieście. Dalszy opór już jednak nie miał już sensu . 2 X po 63 dniach bohaterskiej walki dowództwo główne AK podpisało w Ożarowie kapitulację.

Tragiczny bilans

Powstanie zakończyło się klęską. Cele polityczne jakie stawiali sobie przywódcy podziemia nie zostały osiągnięte. Do dziś historycy sprzeczają się co do celowości wybuchu i oceny powstania. Statystyka przedstawia go następująco.; Warszawa w toku walk została w 80% zamieniona w gruzowisko, w walkach poległo ok. 18 tys. powstańców (głównie młodzież) , śmierć poniosło ok. 180 tys. ludności cywilnej. Na roboty do Niemiec wywieziono ok. 550 tys. warszawiaków. Niemcy po upadku powstania przystąpili do systematycznego niszczenia miasta. Większość dóbr kultury: archiwa, muzea, zabytkowe gmachy, kościoły uległa całkowitemu zniszczeniu.
Znaczenie powstania

Powstanie warszawskie było wyrazem największej woli walki aż do ostatecznego zwycięstwa, dowodem postawy sprzeciwu wobec opuszczenia przez naszych zachodnich sojuszników i znakiem protestu wobec imperialistycznej polityki Stalina. Wobec oporu społeczeństwa polskiego Stalin musiał zrezygnować z planów przekształcenia Polski w kolejną republikę radziecką. Powstanie było nie tylko walką z nazizmem ale również czynnym oporem przeciwko zagrażającemu Polsce komunizmowi.

Postawa aliantów zachodnich i Stalina

Była zróżnicowana. Stalin powstrzymał marsz wojsk radzieckich , mimo że trwały walki nie udzielił walczącej stolicy wsparcia. Rosjanie utrudniali nawet niesienie pomocy przez aliantów zachodnich. Przez wiele tygodni (do10 IX) na radzieckich lotniskach nie mogły lądować brytyjskie i polskie samoloty (w celu uzupełnienia paliwa) Ta sytuacja powodowała że samoloty musiały startować z baz włoskich z pełnymi bakami, (aby wystarczyło na drogę powrotną ), przez co nie mogli zabierać na pokłady zbyt wiele towaru zrzutowego dla powstańców aby nie przeciążać maszyn. Zrzuty te jednak poprzez niecelność w połowie były przechwytywane przez Niemców. Stalin podjął celowe działania zmierzające do upadku powstania
Walka Polaków o Warszawę miała sens była jednak dla aliantów niechcianym zrywem niszczącym plany Stalina, który zdusił je używając do tego wojsk nazistowskich - dając im wolną rękę i patrząc bezczynnie na konającą Warszawę

Andrzej Hałoń
Nauczyciel historii S.P. w Tyczynie