Metoda projektu: Propozycja metodyczna dla edukacji regionalnej

PROPOPZYCJA METODYCZNA
DLA EDUKACJI REGIONALNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ

METODA PROJEKTU

"Nowoczesne osiedle mieszkaniowe
w otoczeniu dziedzictwa przemysłowego
na przykładzie
Osiedla im. Mikołaja Kopernika w Zabrzu"

opracowała:
mgr inż. Małgorzata Nowosad-Siedlecka
nauczyciel przyrody
w Szkole Podstawowej nr 42
z Oddziałami Integracyjnymi
im. Mikołaja Kopernika w Zabrzu

Zabrze, październik 2010


Spis treści

Wstęp
1 Charakterystyka nowego osiedla jako przestrzeni edukacji regionalnej
2 Zadania i ich realizacja
2.1 Rozpoznanie potrzeby realizacji projektu
2.2 Planowanie zadań i sposobu realizacji treści regionalnej
2.3 Wdrażanie wspólnej strategii rozwiązywania zadań
2.4 Ewaluacja i wnioski po realizacji projektu
3 Zespół projektowy
4 Korzyści wynikające z realizacji projektu
5 Ryzyko w projekcie uczniowskim
6 Prezentacja i ewaluacja projektu

Wstęp

Świadomość ekologiczna kształtuje się przez dziesięciolecia, dlatego istotne jest określenie celów edukacji oraz ich realizacja w konkretnych przedsięwzięciach.
Ekologia, jako nauka bada zależności pomiędzy wszystkimi formami życia. Rozwój życia społecznego, zgodny z postępem cywilizacji nie powinien wypierać istnienia w najprostszej postaci. Równowagę ekosystemów zakłócają najnowsze osiągnięcia człowieka w dziedzinie nauki i techniki. Zbyt duża antropopresja prowadzi do ograniczenia obszarów „nietkniętych” przez człowieka. Zachodzi zatem potrzeba promowania postaw prośrodowiskowych wśród młodzieży, w kontekście edukacji ekologicznej.
Już na początku XX wieku Celestyn Freinet stwierdza, że jakkolwiek rozwinie się cywilizacja na świecie, to bez odpowiedniej edukacji młodzieży nie tylko nie dostarczy pozytywnych efektów, ale często powoduje niepowetowane straty. Na początku XXI wieku obserwujemy ogromny wpływ na świadomość ludzką niepohamowanego pędu ku poprawie komfortu egzystencji. Istotne miejsce powinna zajmować edukacja i wychowanie młodego człowieka w duchu poszanowania środowiska. Jest ona niezbędna do kreowania pozytywnej postawy w stosunku do przyrody.
Uczniowie rozwiązując zadania, stawiająsobie pytanie o teraźniejszość, ale także odnoszą się do przeszłości, przygotowując się do odpowiedzialnej postawy społecznej w przyszłości.
Celem nadrzędnym realizacji projektu jest wychowanie przez pracę, zgodnie z twierdzeniem, ze wszyscy uczymy się poprzez działanie. Zamiast narzucać uczniom gotowe rozwiązanie, przydziela się im zadania do samodzielnej realizacji. Praca staje się przywilejem. Kształtuje pczucie świadomej odpowiedzialności, lojalności i solidarności, przygotowując do życia w demokratycznym społeczeństwie.


1 Charakterystyka nowego osiedla jako przestrzeni edukacji regionalnej

Pomysł na powstanie projektu zrodził się na zajęciach prowadzonych w ramach kółka przyrodniczo-ekoogiczno-regionalnego, zgodnie z przyjętym programem, cyklicznie w wymiarze co najmniej jednej godziny tygodniowo.
Zadania projektowe realizowane są na obszarze nowego osiedla mieszkaniowego. Jest to zarazem przestrzeń codziennego życia uczniów, jak również obszar intensywnie rozwijającej się cywilizacji. Młodzi ludzie są szczególnie wrażliwi na wszelkiego rodzaju nowości poszerzają sferę poznawczą śledząc internetowe mapy i zdjęcia satelitarne. Podczas wirtualnej wędrówki po osiedlu na nowo odnajdują miejsca poznane na zajęciach terenowych. Dokumentują i udostępniają swoje propozycje szerszym kręgom zainteresowanych.

2 Zadania i ich realizacja

Uczniowie realizują przydzielone zadania we własnym zakresie, zgodnie ze wskazówkami udzielonymi przez nauczyciela. Działaniem podstawowym jest inwentaryzowanie zasobów przyrodniczych osiedla oraz przedstawienie jego walorów turystyczno-rekreacyjnych. Całość realizacji można podzielić na cztery etapy:

2.1 Rozpoznanie – zbieranie informacji w celu poznania środowiska szkoły. Zadaniem szkoły jest inicjowanie działań służących rozwojowi postaw obywatelskich poprzez integrowanie środowiska, w tym dzieci i młodzieży wokół ważnych dla miasta działań w dziedzinie rozwoju i promocji turystyki.

Uczniowie realizując zadania dokonują inwentaryzacji miejsc przeznaczonych do rekreacji i wypoczynku na terenie Osiedla. Pracę dokumentują fotograficznie, opisują ich charakter, wskazują ciekawe informacje, zachęcając do wypoczynku w tych właśnie miejscach ( Park im. Jana Pawła II, Skate Park, Multikino, bawialnia Dyś).
Istotne jest, aby nauczyć uczniów gospodarowania czasem, zgodnie z zasadami programowania czasowego, opisując np. Krzyż Papieski przy kościele św. Wojciecha należy wskazać czas i okoliczności historyczne jego usytuowania.
Nie wszyscy wiedzą, że został on przewieziony z gliwickiego lotniska po wizycie papieża Jana Pawła II w Gliwicach w 1999 roku. Jego konstrukcja stalowa i forma nawiązuje do słynnej wieży Radiostacji Gliwickiej, prowokacyjnie zaatakowanej przez hitlerowców 31 sierpnia 1939r. Należy zatem wzbogacić realizację tego zadania informacją o faktach, poprzedzjących powstanie opisywanych obiektów. Wskazać przeznaczenie miejsc szczególnie znaczących w historii współczesnej. Kształtuje się wówczas poczucie odpowiedzialności za teraźniejszość, ale także poczucie tożsamości narodowej, wraz z wzmocnieniem postawy obywatelskiej.

2.2 Planowanie – to budowa wspólnej strategii upowszechniania walorów przyrodniczych, turystycznych i rekreacyjnych Osiedla wzmacniając zaufanie do instytucji życia publicznego.

Realizacja tego zadania obejmuje inwentaryzowanie zasobów przyrodniczych Osiedla, jako jednej z najmłodszych części miasta. Charakterystyka zadrzewień otaczających obszar Osiedla odbywa się na zajęciach terenowych. W trakcie obserwacji uczniowie dokonują opisu stanu naturalnych okazów, objętych lokalną ochroną, zakwalifikowanych do pomników przyrody. Informacja o zagrożeniach, jakie niesie powstawanie nowej zabudowy mieszkalnej powinna być poparta opisem rozwiązań komunikacyjnych, z uwzględnieniem zasad ekologii i zrównoważonego rozwoju.
Dokumentacja fotograficzna oraz wyznaczenie ścieżki dydaktycznej jest istotnym materiałem metodycznym i stanowi zaplecze dla zajęć terenowych realizowanych na zajęciach szkolnych.

2.3 Wdrożenie –czyli zachęcanie do inicjatyw i partnerstwa; wyzwala poczucie wiary w siebie i kształtowanie postaw zaangażowania młodych ludzi w życie miasta Zabrze; udział w kampaniach miejskich promujących dziedzictwo przemysłowe i turystykę na Szlaku Zabrzańskich Zabytków Techniki (lekcje w Muzeum Górnictwa Węglowego, Gra Miejska "Poszukiwanie skarbów przemysłowych", Targi Dziedzictwa Przemysłowego i Turystyki Podziemnej)

Zadania mają na celu rozszerzenie wiedzy i świadomośći uczniów mieszkających na osiedlu oraz poczucie przynależności do społeczności miasta i regionu. Uczniowie śledzą połaczenia komunikacyjne z najbliższymi i najbardziej znanymi obiektami na Szlaku Zabytków Techniki. Młodzi ludzie kształtują w sobie poczucie potrzeby odwiedzenia miejsc, które stanowią nie tylko atrakcję turystyczną, ale są dla mieszkańców regionu istotnym bogactwem dziedzictwa historycznego, bez względu na miejsce ich życia codziennego.

2.4 Ewaluacja – inaczej budowanie pomostu między strategią rozwoju miasta a praktyką; prezentacje dorobku szkoły w zakresie edukacji przyrodniczo-ekologiczno-regionalnej na zewnątrz.
Analiza wniosków z realizacji zadań powinna stanowić podstawę do sukcesywnego wprowadzania innowacyjnych form edukacji regionalnej dzieci
i młodzieży.

3 Zespół projektowy

Liderem zespołu jako pomysłodawcyoraz kierownika projektu jest nauczyciel. Do jego zadań należy przedstawienie zagadnień, wyznaczenie osób odpowiedzialnych za realizację, pomoc w rozwiązywaniu problemów oraz kontrola i dokumentowanie pracy uczniów. Ci zaś otrzymują zadania dostosowane do indywidualnych potrzeb
i możliwości.

4 Korzyści wynikające z realizacji projektu

W toku realizacji projektu uczniowie zdobywają nowe umiejętności interpersonalne. Nawiązuje się pozytywna relacja między nauczycielem-liderem a zespołem. Młodzi ludzie poznają zasady bezpośredniego podlegania, przy jednoczesnym zachowaniu własnej wartości. Partnerskie stosunki wewnątrz zespołu sprzyjają efektywności pracy, jak również wypracowaniu nowych, wcześniej nie odkrytych form i metod, jako wartości dodanej tzw. synergii grupy.
Dziecko już na wstępie włącza się do samodzielnego poszukiwania i doświadczania. Zadania rozwiązywane indywidualnie lub grupowo wdraża do samokształcenia.
Korzyści odnoszone zarówno przez uczniów, jak i nauczyciela są jednoznaczne:
możliwość uniknięcia zahamowań społecznych i psychicznych przez swobodną ekspresję
równowaga układu nerwowego i wzbogacenie osobowości przez różnorodne formy wyrazu artystycznego np. fotografiki
promocja nowego nauczania wyrastającego z życia
kultywowanie pozytywnych wzmocnień, jako czynnika motywującego do pracy i działania
organizacja spółdzielcza – szkoła otwarta na świat
Koszty w realizacji projektów uczniowskich powinny być ograniczone do minimum.
Nakładami przy realizacji zadań są:
wydatki z tytułu zakupu i uzytkowania artykułów papierniczych i piśmienniczych
eksploatacja sprzętu komputerowego dla stworzenia prezentacji, stanowiącej końcowy produkt projektu
czas poświęcony na zdobycie informacji
czas na udokumentowanie pracy w postaci opisów, fotografii czy nagrań
działania w kierunku uzyskania zgody na publikację, zgodnie z ustawą o Ochronie danych osobowych oraz ustawie o Prawach autorskich.

5 Ryzyko w projekcie uczniowskim

W każdym projekcie należy rozpoznać ryzyko i odpowiednio nim zarządzać.
Do głównych czynników ryzyka w projekcie uczniowskim należą przede wszystkim:
brak odpowiednio dobranego zespołu
czas na realizację zadań
możliwości sprzętu i wyposażenia szkoły
ograniczenie dostępu do informacji

Skutki wynikające z potencjalnych ograniczeń:

Brak odpowiednio dobranego zespołu – powoduje ograniczenie lub zupełny brak możliwości rozpoczęcia projektu, a w toku jego trwania ryzyko nie ukończenia w terminie. Jedynym sposobem zapobiegania jest odpowienie informowanie o celach i zakresie projektu. Kontrola i ewaluacja pracy uczniów zarówno na zakończenie, jak i w trakcie realizacji gwarantuje powodzenie.

Czas – Zbyt krótki okres czasu na wdrożenie i realizację może skutkować nie ukończeniem projektu. Zbyt duża ilość czasu nie wykorzystanego na pracę może powodować zniechęcenie członków zespołu. Jedynym trafnym rozwiązaniem tego problemu jest opracowanie szczególowego harmonogramu.

Możliwości sprzętu i wyposażenia szkoły – większość zadań jest realizowana w szkole, dlatego istotny wpływ na przebieg pracy ma jakość sprzętu i wyposażenia. Należy dobierać takie formy i metody realizacji zadań oraz prezentacji efektów, na jakie pozwalają możliwości szkoły.

Ograniczenie dostępu do informacji – baza informacyjna jest konieczna do realizacji zadań przez uczniów oraz wskazanie przez nauczyciela konkretnych źródeł informacji. Ważne jest, żeby korzystać z wiarygodnych i sprawdzonych publikacji, opierających się na potwierdzonych faktach. Konieczna jest krytyczna ocena przydatności zdobytych informacji, w celu uniknięcia przeładowania lub nadmiernego upraszczania treści.

6 Prezentacja i ewaluacja projektu
Projekt realizownay jest w ramach dodatkowych zajęć dydaktycznych prowadzonych w zgodzie z Art. 42 KN. Realizacja przyjętego programu i rozkładu zajęć kontrolowana jest przez dyrektora szkoły. Wypracowane formy i produkty końcowe projektu mogą stanowić cenny materiał pomocniczy dla edukacji przyrodniczej, ekologicznej i regionalnej


Bibliografia:

Gary R. Heerkens: "Jak zarządzać projektami?"; Wydawnictwo RM, Warszawa 2003
Celestyn Freinet: "Wychowanie moralne i obywatelskie"; Biblioteka Nowoczesnej Szkoły – BEM, Cannes 1960
Andre Dubuc: "Programowanie czasowe jako sposób na przyciągnięcie szerokiej publiczności"; materiały konferencyjne "Dziedzictwo przemysłowe dla współczesnego dialogu kultur, innowacyjnej gospodarki i atrakcyjnej konsumpcji turystycznej"; Zabrze, 9 -10 września 2010
Adam Rostański, Krzysztof Marek Rostański: "Zabrzańskie pomniki przyrody i obszary chronione"; Pracownia Hortus, Zabrze 2006
Joanna Imiołek, Katarzyna Kwiatek – Grabarska: "Zabrze Doliną Bytomki"; Pierwsza w Zabrzu wirtualna ścieżka dydaktyczno – badawcza; Regionalne Projekty Badawcze, GLOBE; Zabrze 2010
Programy internetowe Google Mapy
Materiały KZK GOP
Materiały i publikacje Wydawnictwa Nowa Era
Materiały z zasobów Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu
Materiały z własnych zasobów autorów
Dokumentacja fotograficzna Emilii Daniel, uczennicy klasy VI Szkoły Podstawowej nr 42 z Oddziałami Integracyjnymi im. Mikołaja Kopernika w Zabrzu