Program profilaktyczny "Mów do mnie jeszcze..."

Program Profilaktyczny
Bursy nr 1 im. Małgorzaty Szułczyńskiej
w Bydgoszczy

Mów do mnie jeszcze...

opracowały:

mgr Małgorzata Jeziorowska
mgr Joanna Rusin


Bydgoszcz 2011/2012


Spis treści:

1. Wstęp.
2. „Trudny nastolatek?”.
3. W poszukiwaniu inspiracji...
4. Cele i efekty realizacji programu profilaktycznego.
5. Podstawa programowa.
6. Integracja i korelacja z programem wychowawczym i programem profilaktyki.
7. Metody realizacji programu profilaktycznego.
8. Ewaluacja programu.
9. Bibliografia.

„Słowo które nie jest wypowiedziane,
jest słowem, którego nie można powtórzyć,
nie można się go nauczyć ani imitować,
póki więc nie otworzą się usta,
nie otworzą się rzeki, nie otworzą się rany,
nie otworzą się umysły,
nie otworzy się raj”.

Krzysztof Pieczyński

1. Wstęp.

Wychowanie do życia w rodzinie stanowi integralną część wychowania ogólnego.
Rodzina wpływa nie tylko na zdrowie fizyczne i psychiczne swojego dziecka, ale także kształtuje osobowość, psychikę młodego człowieka oraz uczy dokonywania właściwych wyborów w kontekście moralnym, etycznym i społecznym.
Kolejne ogniwa procesu wychowawczego stanowią inne podmioty wychowawcze, jakimi są nauczyciele/wychowawcy, grupy rówieśnicze, instytucje wychowawcze. Spójność w działaniu wszystkich tych podmiotów, jest w procesie wychowywania bardzo ważna.
Osiąganie wieku adolescencji przez młodego człowieka, wiąże się z nasileniem krytycyzmu i buntu- zwłaszcza wobec dorosłych- z rozchwianiem emocjonalnym, a jednocześnie z ogromną ciekawością świata. Na tym etapie dorastania ma on świadomość różnorodności informacji i wzorców lansowanych w środkach masowego przekazu. Z drugiej zaś strony brakuje mu jeszcze umiejętności dokonywania właściwych wyborów. Brak przygotowania w tej materii, brak kompetencji społecznych- w tym brak umiejętności prowadzenia konstruktywnej i rzeczowej komunikacji- mogą powodować trudności w odnalezieniu się dziecka we współczesnym świecie.
Dzisiejsi uczniowie funkcjonują w świecie nowych rozwiązań technologicznych. Internet, i telefonia komórkowa nie pozostały bez wpływu na rozwój kompetencji intra- i interpersonalnych. Łatwość komunikowania się za pośrednictwem Internetu, daje młodzieży złudne poczucie akceptacji, bliskości z drugim człowiekiem, przynależności do grupy. Jednak to, co kreuje cyberświat, co jest łatwe, osiągalne, ogólnodostępne- w realnym życiu okazuje się bardzo trudne, a nawet niemożliwe do zdobycia. Młodzież XXI wieku ma wyraźny problem z komunikacją międzyludzką typu „face to face”, ponieważ dialog z drugim człowiekiem wymaga uruchomienia szeregu kompetencji społecznych, których młodzi ludzie nie zdążyli się nauczyć. Komunikacja przez łącza internetowe nie wymaga większego wysiłku, niż dotyk klawiszy klawiatury, nie angażuje emocjonalnie w rozmowę, nie wymaga specjalnego przygotowania do treści rozmowy. Ba! Nie wymaga nawet trudu wyjścia poza mury domu czy mieszkania.
Nasuwa się zatem wniosek, iż coraz więcej osób ma problemy z poprawnym odczytywaniem i interpretowaniem uczuć swoich i innych ludzi, a co za tym idzie- mają oni trudności w budowaniu prawidłowych relacji koleżeńskich, przyjacielskich lub partnerskich.
Kompetencji społecznych, w tym umiejętności komunikacji, nabywamy jedynie podczas kontaktów z ludźmi w realnym świecie, dlatego też zajęcia wychowania do życia w rodzinie z zakresu komunikacji społecznej, mogą i powinny być dla wychowanka okazją do poznawania siebie zarówno w warunkach zaprojektowanych przez wychowawcę, jak również w ramach codziennych, swobodnych kontaktów międzyrówieśniczych.
Przeżyte w ten sposób emocje i zdobyte doświadczenia, mogą okazać się przydatne w różnych sytuacjach życiowych.

2. „Trudny nastolatek”?

Dojrzewanie w życiu każdego człowieka jest zazwyczaj okresem bardzo burzliwym, podczas którego zachodzi wiele zmian. Pojawiają się trudności i wyzwania, którym należy sprostać. Szczególnie ważna jest w tym czasie komunikacja z najbliższym otoczeniem. Choć w wielu przypadkach ograniczona lub zaburzona, to mimo to, jest w stanie pomóc w poradzeniu sobie z problemami lub chociaż nakierować na odpowiednią ścieżkę. Trudności owe nie wynikają tylko z jednostronnej niechęci do rozmowy dziecka będącego w okresie dojrzewania, ale z wielu czynników często od niego niezależnych, o czym powinniśmy pamiętać próbując dogadać się z tzw. „trudny nastolatkiem”.
Intensyfikacja problemów i zmian, które mają miejsce w tym właśnie czasie, może prowadzić do naprężeń w systemie rodzinnym, międzyrówieśniczym, oraz w konsekwencji- do niechęci do rozmowy.
Punktem zwrotnym w okresie dojrzewania jest kryzys tożsamości. To niezwykle newralgiczny moment, w którym młody człowiek musi dokonać wyboru pomiędzy alternatywami dotyczącymi niego samego a jego roli w społeczeństwie. Wybory dokonane przez niego będą rzutowały na całe jego przyszłe życie. W tym czasie bardzo istotną rolę odgrywa komunikacja wewnętrzna. W poszukiwaniu własnej tożsamości młody człowiek najpierw utożsamia się z wewnętrznymi autorytetami (identyfikacja), następnie poszukuje sensu życia (faza kosmiczna), by w końcu określić siebie i swój sens istnienia ( dojrzały sens życia).
Późna adolescencja to głównie stabilizacja w sferze uczuć, rozbudowa związków interpersonalnych, czy różnicowanie się światopoglądu i zwiększenie aktywności społecznej. Ten czas charakteryzuje się intensywną komunikacją ze światem zewnętrznym. Szuka odpowiedzi na nurtujące go pytania, pragnie odnaleźć własne wzorce postępowania. Ta wzmożona aktywność w konsekwencji może prowadzić do zaburzenia komunikacji z otoczeniem lub jej zerwania. Zwykle są to jednak tylko trudności przejściowe, które w miarę stabilizacji tożsamości ustępują.

3. W poszukiwaniu inspiracji...

Program ten powstał z myślą, aby w okresie adolescencji młodego człowieka, niwelować lub korygować nieprawidłowe relacje zachodzące na poziomie komunikacji międzyrówieśniczej, a w przyszłości w relacji pomiędzy żoną a mężem.
Spotkania z młodzieżą prowadzone będą w oparciu o psychologiczne i społeczne mechanizmy funkcjonowania współczesnej rodziny, rolach w rodzinie, sposobie rozwiązywania problemów, umiejętność radzenia sobie z sytuacjami problemowymi.
Konsekwencją zdobytej wiedzy w trakcie spotkań będzie wyposażenie wychowanków w wiedzę z zakresu przygotowania do życia w rodzinie na poziomie komunikacji międzyludzkiej.
Sądzimy, że informacje które posiądą, pozwolą im na zbudowanie takiego związku, w którym będą się czuli szczęśliwi i kochani, a przede wszystkim rozumiani, ponieważ będą potrafili w sposób jasny, klarowny i precyzyjny wyrazić swoje potrzeby, emocje, oczekiwania i opinie.
Niniejszy program, będzie stanowił bazę do bezustannej pracy nad kształtowaniem umiejętności porozumiewania się z drugim człowiekiem, nazywania swoich potrzeb, wyrażania uczuć oraz aktywnego słuchania drugiego człowieka.
Diagnoza posiadanych wiadomości i umiejętności z zakresu komunikacji wychowanków naszej placówki, rozmowy wychowawcze, pogadanki tematyczne oraz codzienny kontakt wychowawców z młodzieżą, zainspirował nas do podjęcia wyzwania, aby nauczyć młodzież, jak ważną i cenną umiejętnością jest komunikacja międzyludzka w życiu codziennym. Praca opiekuńczo-wychowawcza z naszymi wychowankami uzmysłowiła nam, że istnieje potrzeba podniesienia wiedzy i umiejętności w tej dziedzinie, skorygowania niewłaściwych zachowań, postaw oraz podniesieniu poziomu komunikacji do poziomu, który pozwoli na zawiązywanie satysfakcjonujących relacji w przyszłości.

4. Cele i efekty realizacji programu profilaktycznego.

Rozumiejąc konieczność wszechstronnego przygotowania dzieci do życia we współczesnym świecie, nauczyciele/wychowawcy powinni w sposób przemyślany i zorganizowany przekazywać rzetelną wiedzę, wpływać na kształtowanie osobowości, promować zdrowy styl życia, pobudzać do przemyśleń i podejmowania odpowiedzialnych wyborów.
Niniejszy program profilaktyczny z zakresu wychowania do życia w rodzinie, opracowany został z myślą o młodzieży zamieszkującej Bursę nr 1 im. Małgorzaty Szułczyńskiej w Bydgoszczy.
Oparto go na treściach zawartych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
Ze względu na specyfikę przedmiotu, wychowawcy mają obowiązek stworzyć podczas realizacji zajęć atmosferę otwartości, szczerości, zaufania i dyskrecji.
Nadrzędnym celem przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie jest stworzenie uczniom warunków sprzyjających poznaniu siebie, wzmocnieniu poczucia własnej wartości oraz zdobyciu rzetelnej wiedzy w zakresie komunikacji międzyludzkiej, międzyrówieśniczej.
Cele wychowania do życia w rodzinie powinny być realizowane metodami skutecznie kształtującymi osiągnięcia wychowanków w aspekcie umiejętności, zachowań i postaw.
Chodzi bowiem o to, aby efektywność działań była optymalna, a uczniowie odnaleźli w sobie motywację do realizowania określonych zadań wychowawczych.
Nadrzędne cele wychowania do życia w rodzinie to:
• kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swoje postępowanie,
• rozwijanie umiejętności otwartego i szczerego komunikowania się,
• rozbudzanie szacunku dla wartości kulturowych, obyczajowych i religijnych,
• eliminowanie stereotypów i uprzedzeń,
• rozwój cech osobistych pożądanych w życiu społecznym,
• kształcenie szacunku wobec ludzkiej płciowości,
• promowanie zasad zdrowego stylu życia,
• wzmacnianie właściwych zachowań i nawyków,
• ukazanie wartości więzi rodzinnych w życiu.
W efekcie realizacji programu „Mów do mnie jeszcze...” wychowankowie powinni zdobyć wiadomości między innymi w zakresie:
• roli rodziny w życiu człowieka,
• różnych sposobów okazywania miłości w rodzinie,
• wpływu stereotypów na kształtowanie osobowości,
• zagrożeń płynących z bezkrytycznego przyjmowania wzorów obecnych w
środkach masowego przekazu,
• podstawowych mechanizmów rządzących relacjami w kontaktach międzyludzkich.
W zakresie umiejętności młodzież będzie potrafiła między innymi:
• słuchać i wypowiadać się,
• współpracować w grupie,
• budować relacje koleżeńskie,
• konstruktywnie rozwiązywać konflikty oraz radzić sobie ze stresem,
• wyrażać wrażliwość społeczną, moralną i estetyczną w działaniach,
• rozwijać własne zdolności i zainteresowania,
• podejmować działania samowychowawcze,
• zachowywać się asertywnie w różnych sytuacjach życiowych,
• stosować zasady higieny w życiu codziennym,
• aktywnie współuczestniczyć w życiu rodziny,
• okazywać swoim najbliższym uczucia miłości, serdeczności, życzliwości oraz
udzielać pomocy w różnych sytuacjach życiowych,
• przeciwstawiać się negatywnym wpływom otoczenia,
• wybierać zdrowy styl życia.
W efekcie – wychowankowie będą prezentowali postawy:
• empatii i zrozumienia,
• dobrego kolegi/koleżanki, przyjaciela,
• poczucia własnej wartości,
• odpowiedzialności za swoje postępowanie,
• godności własnej i poszanowania godności innych,
• dbałości i odpowiedzialności za własne zdrowie,
• tolerancji,
• rozsądnego korzystania ze środków masowego przekazu.

5. Podstawa programowa.

Program profilaktyczny „Mów do mnie jeszcze...” jest zgodny z podstawą programową, która obowiązuje od 01.09.2009r. dotyczącą kształcenia ogólnego (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dziennik Ustaw z 15 stycznia 2009 r. Nr 4., poz.17).
Program jest zgodny z podpisaną przez Minister Edukacji Narodowej w dniu 10 sierpnia 2009 r. nowelizacją rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji, zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego.

6. Integracja i korelacja z programem wychowawczym i programem profilaktyki.

Program profilaktyczny „Mów do mnie jeszcze” został opracowany na potrzeby Bursy nr 1 im. Małgorzaty Szułczyńskiej w Bydgoszczy przy ul. Bartosza Głowackiego 37, po wcześniejszym rozpoznaniu wiedzy i umiejętności w zakresie wzajemnej komunikacji wychowanków w warunkach zaprojektowanych przez wychowawców (scenki rodzajowe, drama, odgrywanie ról) oraz w warunkach rzeczywistych (codzienny kontakt, rozmowy z młodzieżą).
Program ten to integralna część planu pracy opiekuńczo-wychowawczej bursy, i jako taki jest ściśle związany z programem pracy opiekuńczo-wychowawczej placówki „Jesteśmy obywatelkami świata” oraz programem profilaktyki na lata 2008-20013.

7. Metody realizacji programu profilaktycznego.
Zajęcia opiekuńczo-wychowawcze będą prowadzone metodami aktywizującymi. Stosowanie takich metod stwarza możliwość prezentacji własnych poglądów, poszukiwania
i porządkowania informacji, uczy konstruktywnego rozwiązywania problemów i efektywnej współpracy w grupie. Sprzyja także rozwijaniu umiejętności komunikowania się, motywuje do działań w czasie zajęć.
Ponadto w trakcie realizacji programu zostaną wykorzystane następujące metody: miniwykład, pogadanka, rozmowa kierowana, dyskusja, „burza mózgów”, łańcuch skojarzeń, zdania niedokończone, odgrywanie ról, metody sytuacyjne, ankiety, krzyżówki

8. Ewaluacja programu

Nauczyciel powinien ewaluować swoją pracę poprzez pozyskiwanie od uczniów informacji na temat sposobu prowadzenia zajęć i przydatności poruszanych zagadnień.
Rzeczywisty stopień realizacji założonych celów, zostanie sprawdzony po zakończeniu planowanego programu, tj. w czerwcu 20012r. za pomocą ankiet ewaluacyjnych, co będzie stanowiło o efektywności programu i jego przydatności w działaniach opiekuńczo-wychowawczych, zaś wnioski z ankiet będą pomocne przy podjęciu decyzji o kontynuacji tematu lub rozbudowy o nowe dziedziny i obszary wychowania do życia w rodzinie.

9. Bibliografia.

1. Braun-Gałkowska M., Gutowska A., W tę samą stronę. Książka dla nauczyciela o wychowaniu i lekcjach wychowawczych, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1994.
2. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2000.
3. Goleman D., Inteligencja społeczna, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2007.
4. Hornby G, Hali E., Hali C. „Nauczyciel wychowawca", Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
5. Jachimska M., Scenariusze lekcji wychowawczych wg programu autorskiego „Żyć skutecznie”, Oficyna Wydawnicza UNUS 1997.
6. Kosmala K., Krzysteczko H., Odpowiedzialne rodzicielstwo, Wydawnictwo „Powiernik Rodzin”, Katowice 1996.
7. Kwiek M., Nowak I., Dorastanie do miłości, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2010.
8. Lew-Starowicz Z., Szczerba K., Nowoczesne wychowanie seksualne, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW", Warszawa 1995.
9. Ostrowska K., W poszukiwaniu wartości, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2004.
10. Pieluchowski J., Nauczyciel i jego warsztat pracy, Poznań 1996.
11. Silberman M. ,Uczymy się uczyć, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
12. Sokoluk W., Wychowanie do życia w rodzinie. Poradnik metodyczny dla nauczycieli, WSiP, Warszawa 2003.
13. Szuty J., Gdy nauczyciel jest wychowawcą, Warszawa -Łódź, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2001.
14. Śnieżyński M., Nauczanie wychowujące, Kraków 1995.
15. Tannen D., Ty nic nie rozumiesz, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1990.
16. Tarnowski J., Poznać siebie, zrozumieć innych, Oficyna Współczesna, Wrocław 1996.