Scenariusz wystawy: "Z popielnika na Wojtusia..." - Janina Porazińska po latach (1882-1971)

Beata Bartosiak Biała Podlaska, 14.10.2011 r.
Maria Denko
Agnieszka Żarnowska
nauczyciele bibliotekarze
Biblioteki Pedagogicznej
w Białej Podlaskiej

SCENARIUSZ WYSTAWY :

„Z popielnika na Wojtusia...”
– Janina Porazińska po latach
(1882-1971)


Czas trwania: 15.10.2011r. – 15.01.2012r.

Realizatorzy wystawy : Beata Bartosiak, Maria Denko, Agnieszka Żarnowska –
nauczyciele bibliotekarze Biblioteki Pedagogicznej w Białej Podlaskiej.

Adresaci: przedszkolaki, uczniowie i nauczyciele szkół podstawowych, głownie klas I-III oraz inne osoby zainteresowane.

Cel wystawy:
• popularyzacja twórczości Janiny Porazińskiej dla dzieci oraz przybliżenie jej biografii,
• uczczenie 40 rocznicy śmierci pisarki,
• zachęcenie do czytania nieznanych dzieciom utworów pisarki ,
• rozbudzanie szacunku i przywiązania do ziemi ojczystej,
• uwrażliwienie na piękno wiejskiej przyrody i lasów, życie ówczesnego społeczeństwa.,
• przekazanie dzieciom poprzez utwory pisarki obrazu wsi polskiej z czasów jej młodości,
• ukazanie świata ówczesnych dzieci, ich zabaw, zajęć, a nawet sposób mówienia.

Promocja: Przygotowano plakaty i folderki zawierające informacje o wystawie, rozesłano je do szkół bialskich oraz szkół w terenie.

Miejsce wystawy: korytarz główny biblioteki (4 tablice wiszące, 4 gabloty stojące).

Materiały:
• przy organizacji wystawy wykorzystano teksty wierszy pisarki z książki „Janina Porazińska . Wycinanki. Wiersze dla dzieci” wyd. MARTEL, Warszawa 2010 r.
z ilustracjami Grażyny Mohylewskiej.
• wykorzystano także kolorowe ilustracje pochodzące ze zbioru baśni ludowych Janiny Porazińskiej „Za górami za lasami” wyd. Zielona Sowa, Kraków 2009.
• przedmioty kojarzące się z tytułami i bohaterami książek;
• teksty ważniejszych informacji znajdują się w ramkach z motywem nocy;
• książki Janiny Porazińskiej wypożyczone z MBP Filii nr 9, nr 2, nr 6 w Białej Podlaskiej,
• płyty CD oraz kaseta magnetofonowa z Wydziału Zbiorów Audiowizualnych,
• książki i czasopisma wypożyczone od osób prywatnych.

Napis główny umieszczono nad tablicami wiszącymi:

„Z popielnika na Wojtusia...” – Janina Porazińska po latach
(1882-1971)

Tablica wisząca główna
Kserokopie:
1. Zdjęcie Janiny Porazińskiej z jej podpisem „I ja miałam kiedyś 6 lat i marzenie, aby zostać dorożkarzem”
2. Zaprzęg konny z dorożką 1906 r. , mal. Jan Kotowski
3. Ulubiona zabawa małej Janeczki.
4. Dawny Lublin na pocztówkach.
5. Order Uśmiechu - za swoją twórczość pisarka otrzymała wiele nagród i odznaczeń państwowych. Jednak jej ulubioną nagrodą był „Order Uśmiechu”, który odebrała
w 1969 r.
6. Kolorowe kserokopie wierszy Janiny Porazińskiej wraz z ilustracjami: Zabawka
z jarmarku, Gałgankowa laleczka, Ele –mele..., Stary wiatrak.
7. Wykaz utworów Janiny Porazińskiej z podziałem na poezję i prozę.
8. Przedmioty z „Kącika pamiątek po pisarce”.
9. Okładki czasopism: Wędrowiec, Przyjaciel Dzieci – pismo tygodniowe, Płomyk.

Tekst:
Order Uśmiechu to międzynarodowe odznaczenie nadawane za działania na rzecz dzieci. Kawalerem Orderu Uśmiechu zostaje dorosły, którego działalność jest wyjątkowa i przynosi dzieciom najwięcej radości.
Podczas wręczania orderu odznaczany powinien z uśmiechem na twarzy wypić sok z cytryny.
Projekt tego orderu stworzyła dziewięcioletnia dziewczynka. Słoneczko odrysowała od talerzyka i szklanki. Potem dorysowała nierówne promienie.

Cytat 1:
„Urodziłam się w Lublinie. Mieliśmy tam dom w dzielnicy staromiejskiej przy ulicy Rybnej.
I pomyśleć, że przy projektowaniu tak ogromnego mieszkania – bo prawie każdy pokój był taki, że dorożka z koniem by w nim wykręciła – budowniczy nie znalazł miejsca na łazienkę!
Oczywiście kanalizacji w ówczesnym Lublinie nie było. Nie było też w mieście wodociągów. Całe legiony ludzi (...) zarabiały na chleb roznoszeniem po mieszkaniach,
w konewkach, na nosidłach, wody, czerpanej z nielicznych miejskich studzien.
W Lublinie sądzono o nas, że jesteśmy bardzo zamożni, ba, nawet bogaci!”

Cytat 2:
„Na wakacje jeździliśmy zawsze do dziadków, do wsi Chrusty w powiecie łaskim.
Zadręczaliśmy wówczas starszych, aby nam opowiadali, jak to było, gdy babcia była mała, gdy dziadzio nosił jeszcze krótkie majteczki...
Miałam swe zdjęcia z lat dziecinnych. Jania z gołąbkami, Janeczka na źrebaku albo pisząca pierwsze koślawe litery – ale wszystko to mi przepadło podczas wojny.
(...), zapomnijcie o tej starszej pani Janinie, którą tu widzicie, (...), i wyobraźcie sobie Janeczkę o małym warkoczyku, w fartuszku i o buzi umorusanej miodem albo czarnymi jagodami.”

Cytat 3:
„Bawiłam się tylko w konie. Z krzeseł, jakie były w jadalnym, ustawiałam wozy, dorożki czy też nakrywałam chustką karety i zaprzęgałam do tego inne krzesła.
Wszystkie znalezione po szufladach sznurki, tasiemki, paski służyły mi za szleje i lejce.
Marzyłam, aby zostać dorożkarzem, tylko martwiłam się, czy dziewczynce pozwolą jeździć dorożką po ulicach miasta
Konie –krzesła to tylko słabe odbicie moich zainteresowań żywym koniem.
Po Lublinie gęsto krążyły dorożki konne – latem na kołach, w zimie jako sanki na płozach.”

Cytat 4:
„Choć urodziłam się i wychowałam w mieście, kochałam nie ulice i wysokie domy, kochałam pole, las i wodę. Na wsi przebywałam tylko latem, ale matka moja pochodziła ze wsi i po niej widocznie odziedziczyłam tę tęsknotę za przestrzenią i zielonością.
Pamiętam, że miałam okresy, gdy nic nie chciałam jeść. Matka była w rozpaczy. Doktor kazał mi dawać do jedzenia, czego tylko zapragnę, choćby cukierki od samego rana.
A chłopcy mnie straszyli, że zrobię się cienka jak niteczka i krawiec mnie przez uszko igły przewlecze.”

Cytat 5:
„Gdy minęło mi dwanaście lat, rodzice postanowili oddać mnie na naukę do szkoły średniej dla dziewcząt, na tak zwaną wówczas pensję. Odwieziono mnie do Warszawy. Zaczęło się dla mnie nowe życie wśród koleżanek (...)
Po ukończeniu w Warszawie średniej szkoły wyjechałam na dalsze studia do Krakowa do Uniwersytetu Jagiellońskiego, (...) na przyrodę
Po ukończeniu studiów wróciłam do Warszawy. Tu zaangażowano mnie jako redaktorkę pisma „Przyjaciel Dzieci”.
Wybuchła pierwsza wojna światowa. Pismo przestało wychodzić.’’

Cytat 6:
„(...) objęłam redakcję „Płomyczka”, a przed drugą wojną światową – pisemko „Słonko”.
Po wojnie oddałam się już wyłącznie pracy pisarskiej. Napisałam ponad pięćdziesiąt książek dla dzieci i jedną dla młodzieży – o życiu Jana Kochanowskiego.”
Napis:
Wykorzystane cytaty pochodzą z książki innej od wszystkich utworów pisarki przeznaczonych dla dzieci : gawędy o własnym dzieciństwie, o czasach dawnych, które, odbiegły i nie dogonisz ich, ani na rączym koniu, ani na skrzydłach, ani rakietą księżycową – „I w sto koni nie dogoni”.
Wykorzystano elementy dekoracyjne: 2 gałgankowe laleczki.

Tekst:

Poezja
Leśne duszki. Bajeczki, Warszawa 1917.
Mądra kurka, Warszawa 1917.
Przygoda koziołka, Warszawa 1918.
Dzwonki. Marsze, gry, zabawy i piosenki, deklamacje chóralne, obrazki sceniczne. J. Chrząszczewska - pomysł, układ, objaśnienia, J. Porazińska – wiersze, W. Siewierski – muzyka, Warszawa 1923.
Ucieszna historyjka o Fipciu, Warszawa 1924.
W Wojtusiowej izbie, Warszawa 1924.
Moja Wólka, Warszawa 1925.
Pastereczka, Warszawa [1927].
Wesele Małgorzatki, Warszawa 1927.
Kopciuszek, „Płomyczek” 1926/1927, nr 1-8; wyd. książ. Warszawa 1929.
Jaś i Kasia. Na motywach pieśni ludowej, Warszawa 1933.
Boża ścieżka królowej Kingi. (Historia i legenda), Wrocław-Katowice [1947].
Była sobie gąska, Warszawa 1947.
Pleciugowe nowinki, Kraków [1947].
O kurczątku, które miało pięć matek, Warszawa 1948.
Niezwykła podróż. Bajka filmowa, Warszawa 1957.
Trzy gadułki, Warszawa 1955.
Dwie Dorotki. Bajka filmowa, Warszawa 1957.
Fidryganek, „Słonko” 1936, nr 21-40; wyd. książ. Warszawa 1957.
Moja książeczka, Warszawa 1967.
Kacperek, Warszawa 1954.
Smyku-smyku na patyku. Piosenki ludowe, Warszawa 1953.
Psotki i Śmieszki. Warszawa 1956.

Tekst:

Proza

Z życia kwiatów, „Wędrowiec” 1903, nr 20.
Świnki podróżują, Warszawa 1917.
O dziadku, co lazł po borze, aby mu się działo dobrze, Warszawa 1918.
W spalonym dworze. Opowiadanie z 1920, „Moje Pisemko” 1922, nr 19-53; wyd. książ. Warszawa 1923.
Kichuś majstra Lepigliny, Warszawa [1924].
Klimcia Straszak, Warszawa [1926].
Dziewięć płaczek-nieboraczek, „Płomyczek” 1925/1926, nr 35-40; wyd. książ. Lwów 1930.
Wesoła gromada. Opowiadanie z życia szkolnego, „Płomyk” 1927/1928, nr 1-21; wyd. książ. Warszawa 1933.
Hej, z drogi! Wesoła książka o prawidłach chodzenia po ulicach, Warszawa 1931.
O Franusiu z Pogwizdowa. Według pogadanki K. Krajewskiej, Warszawa 1931.
Balbina i gawron, „Słonko” 1936, nr 1-8; wyd. książ. Warszawa 1937.
Legendy, Lwów 1937.
Maciuś Skowronek, Warszawa 1937.
O dwunastu z Zapiecka, Warszawa 1946.
Borówka. Opowieść z czasów, gdy twój dziadek był małym chłopcem, Warszawa 1947.
Bajdurki, Warszawa 1952.
Za górami... za lasami... Polskie baśnie ludowe. Warszawa 1952.
Niebieska dziewczynka, Warszawa 1953.
Za trzydziewiątą rzeką. Baśnie ludu polskiego, Warszawa 1955.
Zuchwały strzyżyk. Polskie bajki ludowe o zwierzętach, Warszawa 1956.
Kto mi dał skrzydła. Rzecz o Janie Kochanowskim, Warszawa 1957.
Tajemnicze butki, Warszawa 1958.
Pan Twardowski w Czupidłowie. Powieść dla dzieci, Warszawa 1959.
I w sto koni nie dogoni. Gawęda o moim dzieciństwie, Warszawa 1961.
Starodzieje, Warszawa 1962.
Pamiętnik Czarnego Noska. Spisała [...],Warszawa 1964.
Tablica wisząca przy wejściu do czytelni

Napis w złotym kolorze: „Kołysanki”.
Tekst:
Kołysanki – to jedne z najstarszych pieśni, które towarzyszą ludziom od bardzo dawna. Początkowo prymitywne, oparte na jednej, mruczanej samogłosce, później były wzbogacane o teksty – monologi, skierowane do śpiącego maleństwa.
Niekiedy nabierały formy krótkiej bajki, historyjki, której treść przyciąga nieraz uwagę dziecka, mimo że jest to w zasadzie sprzeczne z przeznaczeniem takiej pieśni. Dotyczy
to także melodii – nie zawsze jest ona prosta i monotonna.

Kolorowe kserokopie wierszy wraz z ilustracjami:
• „Bajki iskierki”
• „Baj – baj – baj ...”
• „Leci..., leci...”
• „Śpi Jasiunio”.

Wykorzystano elementy dekoracyjne tj. złote gwiazdy, słomiany aniołek, pluszowy księżyc, kolorowy księżyc wykonany z papieru, kserokopia niebieskiej karety w kształcie dyni.

Gablota przy wejściu do czytelni

Otwarta książka z tekstem kołysanki „Dorotka” do słów Janiny Porazińskiej.
Książka Janiny Porazińskiej „Dorotka” il. Joanny Zimowskiej-Kwak; Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1983 r.
Zbiory audiowizualne z kołysankami dla najmłodszych (3 sztuki CD + 1 kaseta magnetofonowa „Już gwiazdy lśnią... - najpiękniejsze kołysanki”.
Inne elementy dekoracyjne: aniołki, kołyski z laleczkami, drewniany baranek i owieczka, kolorowe zdjęcie domku Baby Jagi, drewniany kolorowy flet, zabawka dziecięca Baba Jaga, wełniana owieczka, niebieska gwiazdka. Wzdłuż gabloty wycięta z papieru czarno-biała pięciolinia.


GABLOTY STOJĄCE 1-3

Gablota 1

Dwa numery czasopisma: „Płomyk: tygodnik ilustrowany dla dzieci i młodzieży” 1932 rok nr 5 i nr 6.
„I w sto koni nie dogoni” Warszawa: Czytelnik, 1961
„Kto mi dał skrzydła” Warszawa: Czytelnik, 1969
„Hej, z drogi!”Warszawa: Czytelnik, 1965

Tekst: „Hej, z drogi!” (1965) – autorka w pomysłowy sposób w formie beletrystycznej, atrakcyjnej dla dzieci, zaznajamia z przepisami dla pieszych w mieście i na wsi, na ulicach, chodnikach, skrzyżowaniach, jezdniach i szosach, ostrzega przed niebezpieczeństwem, wskazuje na skutki nieuwagi, gapiostwa i ryzykanctwa przechodniów.
Treścią opowiadania są zabawne przygody dwóch małych chłopców – Szymka i Tymka, którzy marzą o przejażdżce samochodem. Marzenie malców spełnia się, ponieważ za okazaną przysługę pan Kowalski zabiera ich z sobą autem do Warszawy. W podróży chłopcy doznają wielu niespodziewanych, ciekawych i przezabawnych przygód, a jednocześnie
na przykładach poznają przepisy ruchu drogowego. Gdy wracają do domu, przywożą do szkoły tabelę z dokładnymi przepisami dla pieszych, otrzymaną od milicjanta.
Książka jest bardzo wesoła. Wiele w niej śmiesznych powiedzonek i zabawnych, niekiedy groteskowych sytuacji. Komizm, tak słowny jak sytuacyjny, jest jasny, łatwy do uchwycenia. Artystyczne, liczne, barwne ilustracje, zharmonizowane w tonie z tekstem, znakomicie
go uzupełniają.
Ta ładnie napisana wartościowa pozycja, poruszająca bardzo ważne zagadnienie – bezpieczeństwa i wypadków na drogach, nadaje się do wykorzystania na godzinach wychowawczych w różnych klasach, klasa IV może ją przeczytać samodzielnie.
Wanda Gumplowiczowa: Życie Szkoły 1965 nr 10 s.40-41

„Kacperek” Warszawa: Nasza Księgarnia, 1957,
„Zuchwały strzyżyk: polskie bajki ludowe o zwierzętach” Warszawa: Nasza Ksiegarnia, 1989
„Nad Wiślaną wodą”, Warszawa nasza Księgarnia, 1971, il. Zbigniew Rychlicki.
Książka zawiera takie utwory jak:
„Kopciuszek” wyd. V, Warszawa 1964, „Kacperek” wyd. VI Warszawa 1967, , „Jaś i Kasia” wyd. VII Warszawa 1948 , „Trzy gadułki” wyd. II Warszawa 1957, „Psotki i śmieszki” wyd. VII Warszawa 1966.

„Kichiuś majstra Lepigliny” Wrocław Wyd. Siedmiogród, 1997

„Czarodziejska księga: baśnie, bajki, bandurki osnute na tematach gawędek ludu polskiego” Warszawa wyd. Nasza Księgarnia, 1970
Książka zawiera takie baśnie jak:
Czarodziejska księga, Siostra siedmiu kruków, Ptak Cezariusz, Szklana Góra, Pasterz tysiąca zajęcy, Owczaryszek, Miała babka pstrą kokoszkę, Przyjacielska pomoc, Szewczyk Dratewka, Ciachu,ciachu, ciach, Tydyrym, Dwie Dorotki.

Baśnie do „Czarodziejskiej księgi” wybrano z następujących książek:
Z górami, za lasami, wyd. II rozszerzone, Warszawa 1954 NK
Za trzydziewiątą rzeką Warszawa 1955 NK
Zuchwały strzyżyk Warszawa 1955 NK
Bandurki Warszawa 1952 NK

Gablota 2

Napis główny: „W chacie i przy chacie”
„W Wojtusiwej izbie” Poznań: Oficyna Wydawnicza GMP, il Elżbieta Krygowska-Butlewska
„Agata nogą zamiata” Warszawa: Nasza Księgarnia
Tekst:
„Agata nogą zamiata”(1955) – wesoła bajeczka dla klas I-II, napisana prozą przeplecioną wierszem, mówi o leniwej Agatce, która zamiast na polecenie matki zamieść porządnie izbę, wpycha tylko nogą śmiecie do kątów. Za lenistwo spotyka ją kara, bo rozgniewana i obrażona miotła przebiera się w sukienkę dziewczynki i zaczyna zamiatać drogę wznosząc tumany piasku. Przerażona Agatka z trudem złapała uciekającą miotłę, a potem musiała długo prać
i naprawiać swoje zniszczone ubranie.
Barwne, czytelne, pełne werwy i rozmachu ilustracje znakomicie uzupełniają tekst. Książeczka ma wartość wychowawczą: na zabawnym przykładzie uczy porządku i może być punktem wyjścia rozmowy z dziećmi – zwłaszcza w środowisku wiejskim – na temat pomocy rodzicom w domu.
Rec. Wanda Gumplowiczowa: Życie Szkoły 1961 nr 9 s.52-53

„Wesele Małgorzatki” Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1988
Otwarta książka str. 28-29 ilustrująca weselne wozy z gośćmi jadące do kościoła.

„Psotki i Śmieszki” Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, il. Zbigniew Rychlicki

Książka otwarta na stronie z wierszem „Otwarte dźwierza”.

Dekoracje w gablocie: sprzęt gospodarstwa domowego używanego dawniej (gliniane dzbanuszki, miski, garnuszki, drewniane kuferki, 2 żeliwne żelazka, drewniany młynek do mielenia pieprzu, słomiane koguciki, kaczuszki.

Gablota 3

Dwa napisy główne: „W lesie” oraz „W polu i na łące”
Książki:
„Psotki i Śmieszki Wrocław: Siedmioróg, 2009 il. Jarosław Żukowski
„Kozucha kłamczucha” Warszawa: Nasza Księgarnia, 1984
„Pamiętnik Czarnego Noska’ wyd: Book House SP. Z o.o. 2009, il. Elżbieta Wasiuczyńska
„Szewczyk Dratewka i inne baśnie” wyd. WILGA SP. Z o.o., 2008

„Psotki i Śmieszki: wybór wierszy” Warszawa: Nasza Księgarnia, 1988
Książka otwarta na stronie z wierszem „Na grzyby”.

„Psotki i Śmieszki” Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, il. Zbigniew Rychlicki
Książka otwarta na stronie z wierszami: „Uzbierane piórka” i „Tańcowanie”.

Dekoracje w gablocie: papierowe gąski, słomiany pastuszek, ptaszki, koza, kolorowe kwiatki rozrzucone w gablocie.

Tablica korkowa 1
Napis główny:
„Za górami za lasami” - to zbiór najpiękniejszych baśni z różnych regionów naszego kraju. Te mniej lub bardziej znane opowieści zabiorą Was, młodzi czytelnicy, do niezwykłego, pełnego magii świata, w którym dobro zawsze zwycięża zło, niegodziwość zostaje ukarana,
a szlachetne i czyste serce otrzymuje zasłużoną nagrodę.
Razem z siostrą siedmiu kruków podążycie na ratunek jej braciom, z szewczykiem Dratewką wyzwolicie z niewoli złej czarownicy piękną pannę z zaklętej wieży, a z dwiema Dorotkami zobaczycie, co się kryje na dnie studni i jaka kara czeka jedną z nich za lenistwo
i niedbałość.

Kserokopie ilustracji do wybranych baśni:
„Szklana góra” (baśń krakowska)
„Owczaryszek” (baśń krakowska)
„Dwie Dorotki” (baśń wielkopolska)
„Szewczyk Dratewka” (baśń lubelska)
„O dwunastu miesiącach” (baśń wielkopolska)
Tablica korkowa 2
Napis główny:

„W Wojusiowej izbie”
Tekst:
Wytwory sztuki ludowej powstawały na wsi. W dawnych czasach ludzie sami robili sobie meble, przedmioty codziennego użytku i ubrania. Pięknie je zdobili. Tak stworzono malowane skrzynie, rzeźbione łyżki, haftowane serdaki. Mieszkańcy wsi upiększali też swoje domy kolorowymi wycinankami, kilimami i serwetkami. Dzieci bawiły się zabawkami wykonanymi z gliny lub drewna.
Popularnym wytworem polskiej sztuki ludowej są wycinanki.
Najpierw powstawały z białego papieru. Wieszano je w oknach jako firaneczki. Potem zaczęto wykorzystywać kolorowy papier. Wzory wycinanek stawały się bardziej urozmaicone. Przedstawiały drzewa, kwiaty, koniki lub kogutki, a także wzory przypominające koronkę.
Kolorowymi wycinankami ozdabiano wnętrza domów. Tworzeniem wycinanek zajmowały się głownie kobiety. Wycinały papier bez rysowania wzoru nożycami do strzyżenia owiec.
Wiersze Janiny Porazińskiej „Wycinanki”, „Pod kominem” oraz „Malowane dzbanki”.