Baśń a rozwój wyobraźni u dziecka

Ruchome obrazy posiadają szczególną siłę przyciągania, wartka akcja drastyczne niekiedy napięcia budzą emocje. Kiedy jednak postawimy dziecko w sytuacji wyboru bajka z ekranu czy opowiadana często decyduje się ono na opowiadanie. Pierwotnie baśń występowała wyłącznie w przekazie ustnym to też żywe opowiadanie jest dla tego gatunku najbardziej właściwe. Teksty baśni występują w różnych zbiorach. Niekiedy pochodzą one z przed kilkudziesięciu lat i ich język może być dla dzieci niezrozumiały. Czasami są stylizowane na gwarę wówczas również mogą wystąpić problemy z percepcją. Opisy w baśni nie odgrywają większej roli. Szczegóły topografii , wygląd miejsc i ludzi konkretyzują się w wyobraźni słuchaczy. Rekwizyty baśniowe , ludzi, przyrodę przedstawiamy więc przy pomocy tradycyjnych, zakorzenionych w tym gatunku przymiotników. Jeżeli góry to wysokie, sięgające nieba, jeżeli lasy to nieprzebyte, gęste. Chłopcy bywają dzielni, królewny piękne, złotowłose. Zamki są potężne, bogate. Wszystko przy tym skrzy się w drogich kamieniach. Jednak jeśli chatka to jest ona uboga . Szczegóły schematycznie kreślonych obrazów - oto pole dla gry wyobraźni. Dziecko myśli głównie obrazami i emocjami. Gromadzi w sobie wyobrażenia opisujące różne sytuacje życiowe. Język symboli i obrazów stanowi wspaniałe podłoże do kształtowania dojrzałej świadomości.
Już od najstarszych dziejów wyobraźnia była źródłem mądrości oraz posiadała moc uzdrowienia dla osób u których występowały problemy. Czarownicy i szamani korzystali z wizji tak często jak w dzisiejszych czasach lekarze korzystają z podręczników po to by móc znaleźć odpowiednią terapię dla chorego. W kulturach różnych regionów bajki służyły nauczaniu i przekazywaniu zasad moralnych oraz innych zasad jakie obowiązywały w danym społeczeństwie. Obecnie większość używa do leczenia różnych tabletek i środków a zapomina o najlepszym lekarstwie jakim jest ludzka wyobraźnia. Trudno zdefiniować termin wyobraźnia, jednak możemy powiedzieć coś bardzo ważnego, a mianowicie to iż korzystamy z niej codziennie. Wykazując proste czynności musimy coś zaplanować zdecydować o czymś. Bez wyobraźni nie zdołalibyśmy tego zrobić. Wyobraźnia wywołuje nie tylko różne reakcje fizyczne, ale również emocjonalne. Wyobrażając sobie, że komuś kogo kochamy przytrafiło się coś złego, stajemy się smutni i zaczynamy się martwić. Również po przez wyobraźnię, dzieci uwalniają swoje emocje, które często zaburzają ich rozwój. Dzięki bajkom pozbywają się swoich blokad i zaczynają wyrażać to co leży im głęboko na sercu co tkwi w ich wnętrzu, stają się bardziej otwarte.
Wielu z nas będąc już dorosłymi ludźmi zapomniało o lękach jakie towarzyszyły nam gdy byliśmy dziećmi. Nauczyliśmy się myśleć bardziej prawami logiki niż używać fantazji. Dziwi nas, że maluch może bać się wanny lub fryzjera. Często zastanawiamy się czego także dziecko się boi, może że się oparzy, lub uderzy a okazuje się, że boi się ono iż odpływająca woda porwie go ze sobą. Nie potrafi ono odróżnić wielkości, nie zdaje sobie sprawy, że odpływ w wannie jest za mały by go wessać. Niektórzy z nas patrzą na czas dzieciństwa jak przez różowe okulary. Pamiętamy miłość, śmiech, a mamy skłonność do zapominania, że kiedyś tez czegoś się baliśmy mieliśmy swoje lęki i czuliśmy się niekiedy tacy mali. Baśnie podsuwają nam różne rozwiązania uporania się ze strachem. Mówią nam że życie bywa nieustanną walką, że często nie ma sprawiedliwości, ale mimo doświadczeń jakie spotykają dziecko nie wolno nam się poddawać, trzeba dążyć do celu, pokonywać przeciwności losu aby stać się zwycięzca. To bardzo ważna lekcja dla dzieci. Dziecko musi wierzyć w siebie aby móc osiągnąć zwycięstwo, mieć siłę by się nie poddawać w razie ewentualnej porażki, aby upadając nie poddawać się ale podnosić ze zdwojona siłą.
Wyobraźnia związana jest z podstawowymi procesami poznawczymi takimi jak pamięć i postrzeganie. Dziecko nie dostrzega granicy między światem myśli a światem rzeczy. Wielu badaczy pokazuje że dziecko z jednej strony przyjmuje główne zasady rzeczywistości dotyczące przestrzeni, czasu z drugiej zaś strony jego myślenie ma charakter magiczny . Zatem u dzieci występuje myślenie racjonalne i magiczne. Możemy stwierdzić, że nie ma granicy między tymi dwoma porządkami. Wskazuje na to brak odróżnienia tego co złudne od tego co rzeczywiste. Wyróżniamy dwa rodzaje wyobraźni do których zaliczamy: wyobraźnię kombinatoryczną, polegającą na rekonstruowaniu konkretów, oraz produktywną związaną z odtwarzaniem w pamięci tego co już opanowane i wypracowane. Wielu z nas uważa że do rozwoju wyobraźni wystarczają jedynie doświadczenia dziecka jednak to nie prawda. Potrzebne też są doświadczenia dorosłych, jak również stymulacja otoczenia. Ważną rolę odgrywają zabawy pozwalające dziecku odtwarzać realne jak i fikcyjne zdarzenia. Dzięki temu dziecko poznaje różne sytuacje życiowe, oraz relacje społeczne. Z kolei rysowanie jest okazją do przedstawienia przez dziecko tego co mieści się w jego głowie. Dziecko nie odrysowuje świata ale przedstawia na rysunku wynik swego intelektualnego opracowania rzeczywistości.
Inscenizacje bajek są źródłem inspiracji dla dzieci. Mają ogromny wpływ na twórczość plastyczną. Dzięki nim dziecko buduje swój fantastyczny świat i przelewa go na papier. Wiele uczuć nie da się wyrazić za pomocą słów, natomiast ekspresja plastyczna umożliwia to dzieciom. Dzięki bujnej wyobraźni mogą one wyrazić swoje uczucia jakie towarzyszą im podczas czytania bajek. Rozwijają także swoją wrażliwość na piękno, poznają kształty, kolory otaczającej rzeczywistości. Pobudzają zmysły do działania takie jak wzrok, słuch czy dotyk. Dzieci są bardzo podatne na wpływy. Bajki pobudzają do różnych zabaw twórczych, do inscenizacji przedstawień. Systematyczne czytanie bajek dzieciom budzi w nich wrażliwość estetyczną, pozwala na rozwijanie różnych form ekspresji. Dzięki nim dzieci tworzą różne prace plastyczne. Chętnie rysują postaci z bajek i wykonują je różnymi technikami bawiąc się przy tym formami i kolorami. Dziecko samo komponuje i tworzy pracę według własnego uznania i wyobraźni. Bawiąc się w przedstawienia teatralne tworzy rekwizyty, stroje i dekoracje. Mali artyści dzięki temu odkrywają swój talent i rozwijają swoje zdolności.
Jak twierdzi Stefan Szuman twórczość plastyczna ma szczególne znaczenie. Wzbogaca ona dziecko, rozwija jego wrażliwość, kształci zmysł obserwacji i spostrzegawczość oraz pobudza wyobraźnię. Sprzyja więc rozkwitowi tych wszystkich uzdolnień, które pozwalają nie tylko dziecku łatwiej się uczyć, ale uniknąć wiele trudności w okresie szkolnym. Dziecko odzwierciedlając jakąś scenę powtarza i utrwala wcześniej zdobyte wiadomości, oraz ćwiczy pamięć. Prace plastyczne mają niekiedy zbawienny wpływ na dziecko ciche i zamknięte w sobie. Pozwalają one na to że dana jednostka przekształca się w osobę odważną, kreatywną, pełną inicjatywy i nowych pomysłów. Działalność plastyczna zespala ze sobą funkcje poznawcze, emocjonalne i motoryczne przyczyniając się do harmonijnego rozwoju osobowości.
Wychowanie plastyczne kształtuje i rozwija wrażliwość na piękno kształtów i barw otaczającej rzeczywistości poznawalnej zmysłami (wzrok, dotyk), oraz kształci smak artystyczny przez poznanie dzieł sztuki plastycznej. Równocześnie wychowanie plastyczne pobudza i rozwija umiejętność swojego osobistego stosunku do rzeczywistości za pomocą linii i plamy, barwy i kształtu. Tym samym kształci aktywność myślową, pobudza wyobraźnię i wyzwala inicjatywę twórczą, kształtuje osobowość oraz wzbogaca przeżycia. Przez pryzmat baśni dziecko uczy się różnych wzorów zachowań. Poznaje normy etyczne i moralne. Poznaje pojęcia , które często są dla niego abstrakcją dobro-zło, miłość- nienawiść, sprawiedliwość, przyjaźń, wie za co spotyka człowieka kara a za co nagroda. Dzieci słuchając baśni sami nadają wygląd, barwę, kształt bohaterom, miejscom i przedmiotom występującym w opowieści. Dla dzieci każda rzecz potrafi się przeobrazić, stać się żywa. Tam gdzie zostają tak zwane luki w wytworzonej historii, zaczyna działać dziecięca wyobraźnia i fantazja. Dziecko zaczyna wychodzić poza świat i zjawiska rzeczywiste. Śledząc akcje jaka rozgrywa się w bajkach odbiorca sam tworzy zdarzenia i sytuacje fantastyczne. Bajki uczą nie dosłownego podejścia do tego co się dzieje w danym utworze, pomagają zrozumie wiele problemów. Pobudzają, rozwijają logiczne i intuicyjne myślenie, uczą przewidywać i wyciągać wnioski, zrozumieć problemy ludzkie, wprowadzają w tradycje kulturowe, oraz pozwalają poznawać obyczaje ludzi innych narodów.