Rodzina jako środowisko wychowawcze

RODZINA – to grupa złożona z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim. Są dwa podstawowe stosunki decydujące o powstaniu i istnieniu rodziny: małżeństwo i pokrewieństwo. Pokrewieństwo może być rzeczywiste (między rodzicami i dziećmi własnymi), lub zastępcze (między rodzicami i dziećmi przybranymi). Pokrewieństwo zachodzi w linii wstępnej: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie oraz zachodzi w linii zstępnej: rodzice, dzieci, wnuki. 1

Podział rodziny:
1.RODZINY MONOGAMICZNE- związek jednego mężczyzny z jedną kobietą.
2.RODZINY POLIGAMICZNE- może przebrać formę:
- POLIGYNII czyli związek jednego mężczyzny z kilkoma kobietami
- POLIANDRI czyli związek jednej kobiety z kilkoma mężczyznami. 2

Podział rodziny w zależności od zasady dziedziczenia:
1. Patrylinearne - dziedziczenie nazwiska i majątku występuje po ojcu
2. Matrylinearna - dziedziczenie nazwiska i majątku następuje po matce.3

Typy rodzin w zależności od miejsca zamieszkania małżeństwa:
1.RODZINA MATRYLOKALNA- po zawarciu małżeństwa mężczyzna zamieszkuje u rodziny żony
2.RODZINA PATRYLOKALNA- po zawarciu małżeństwa kobieta zamieszkuje u rodziny męża
3.RODZINA NEOLOKALNA- gdy nowa para małżeńska organizuje własne gospodarstwo domowe. 4

Podział rodzin w zależności od doboru małżeństw:
1.ENDOGAMIA- zawieranie małżeństw w obrębie jednej zbiorowości. Występuje w zbiorowościach etnicznych czy religijnych.
2.EGZOGAMIA- zawieranie małżeństw w obrębie wielu zbiorowości. 5

Podział rodziny w zależności od hierarchii poważania i znaczenia w rodzinie:
1.RODZINA PATRIARCHALNA- gdy decyduje o sprawach rodziny wyłącznie ojciec
2.RODZINA MATRIARCHALNA- występuje w rodzinie niepełnej pozbawionej ojca
3.RODZINA PARTNERSKA-jeżeli decyzje w rodzinie podejmowane są wspólnie przez męża i żonę. 6

Podział rodziny w zależności od jej wielkości:
1.RODZINA MAŁA- nuklearna, czyli rodzina mała, dwupokoleniowa składająca się z rodziców i ich dzieci biologicznych lub adoptowanych.
2.RODZINA WIELKA – zawiera się w niej kilka pokoleń krewnych żyjących we wspólnym gospodarstwie. Są to rodziny przynajmniej trzypokoleniowe.
3.RODZINA DUŻA ZMODYFIKOWANA- jest to wielopokoleniowa, bliska sobie grupa rodzinna, nie mieszkająca jednak we wspólnym gospodarstwie.7

Podział rodziny w zależności od panujących w niej więzi społecznych:
• RODZINA NORMALNA oparta na więzi biologicznej między rodzicami a wszystkimi dziećmi, która odznacza się pozytywną atmosferą współżycia, spójnością wzajemnych stosunków dzięki ich ukierunkowaniu na zaspokojenie potrzeb i aspiracji wszystkich jej członków, w szczególności na wychowanie i wykształcenie dzieci, dążącą do eliminacji pojawiających się między członkami konfliktów,
• RODZINA NIEPEŁNA wskutek trwałej nieobecności jednego z rodziców, z dalszym zróżnicowaniem jej na typy podrzędne według przyczyn tej niepełności (na przykład: śmierć, rozwód, separacja, niepełność czasowa, niepełność biologiczna),
• RODZINA ZREORGANIZOWANA przez zawarcie po jej rozbiciu drugiego lub jeszcze następnego małżeństwa, stanowiąca skomplikowany układ stosunków społecznych między naturalnymi a przybranymi rodzicami i dziećmi oraz problemy związane z ojczymem lub macochą,
• RODZINA ZDEZORGANIZOWANA w której panują stosunki konfliktowe, zaburzające proces socjalizacji,
• RODZINA ZDEMORALIZOWANA pozostająca w kolizji z prawem czy z zasadami współżycia społecznego, – choć często solidarną w stosunkach wewnątrzrodzinnych, połączoną więzią uczuciową, podobnie jak rodzina normalna, będącą jednak głównym źródłem deprawacji dziecka,
• RODZINA ZASTĘPCZ stanowiąca środowisko zastępcze, opartą na więzi współżycia i funkcji opiekuńczo – wychowawczej w stosunku do dzieci przy świadomości braku więzi biologicznej z nimi. 8

FUNKCJE RODZINY
1.Prokreacyjna – czyli zaspokojenie potrzeb seksualnych i zasilenie rodziny nowymi osobami.
2.Produkcja – czyli nowo narodzeni członkowie społeczeństwa, po dorośnięciu stają się nową siłą roboczą.
3.Usługowo – opiekuńcze – czyli zaspakajają potrzeby pojawiające się w życiu codziennym, czyli głodu, pragnienia „dachu nad głową” itp. jak również dzięki niej członkowie rodziny, którzy nie potrafią działać samodzielnie (wiek, choroba, kalectwo, itp.) mogą liczyć na zadbanie o nich i ich potrzeby.
4.Socjalizacyjne – czyli polega na przekazywaniu dzieciom języka, wzorów zachowania, obyczajów, zasad, moralnych norm.
5.Psycho - higieniczne – czyli zapewnia członkom rodziny odpowiedni rozwój psychiczny m. in. poprzez dawanie poczucie bezpieczeństwa przyczynia się do budowania poczucia własnej wartości9

Reguły rodziny funkcjonalnej.
Rodzina funkcjonalna powinna charakteryzować się następującymi regułami: brak podwójnych norm, problemy w rodzinie są zauważalne przez jej członków i systematycznie rozwiązywane, reguły w tej rodzinie są jasne dla wszystkich jej członków, - reguły jawne i jednoznaczne, w rodzinie tej występują relacje oparte na dialogu oraz równości, pomiędzy wszystkimi członkami rodziny jest bezpośrednia komunikacja, panuje tu atmosfera radosna, członkowie rodziny zaspakajają wzajemnie swoje potrzeby, natomiast wszelkie błędy członków rodziny są wybaczane i traktowane jako okazja do wzajemnego uczenia się. 10

1 Jan Szczepański, Elementarne pojęcia Socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1970.
2 Barbara Szacka, Wprowadzenie do Socjologii, Oficyna Wydawnicza, Warszawa, 2008.
3 http://www.wos.org.pl/rodzina-jej-typy-i-funkcje.html
4 Barbara Szacka, Wprowadzenie do Socjologii, Oficyna Wydawnicza, Warszawa, 2008.
5 ibidem
6 ibidem
7 ibidem
8 http://www.wos.org.pl/rodzina-jej-typy-i-funkcje.html
9 dr Martyna Kaflik- Pieróg, wykłady z Psychologii Rozwojowej, Łódż, 2009.
10 ibidem

Autor:
Anna Obojska
Doradca zawodowy i personalny
Konstantynów Łódzki.