Zabawy i ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową

Zdolność do odbioru dźwięków, ich rozpoznawania i różnicowania, a także interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń to percepcja słuchowa. Podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju spostrzeżeń słuchowych jest anatomicznie nieuszkodzony i sprawny analizator słuchowy, z kolei prawidłowa identyfikacja dochodzących do mózgu bodźców słuchowych jest warunkiem rozwoju mowy oraz decyduje o możliwościach czytania i pisania. Istotnymi funkcjami dla rozwoju percepcji słuchowej są:
• słuch fonematyczny – umiejętność różnicowania głosek danego języka,
• analiza i synteza słuchowa – zdolność wydzielania i scalania składników mowy: zdań, wyrazów, sylab, głosek,
• pamięć słuchowa – umiejętność kojarzenia wzorców z odpowiednimi desygnatami i pojęciami,
• umiejętność kojarzenia zależności występujących między wyrazami w zdaniu, wynikających z kontekstu i struktur gramatyczno – logicznych.
Prawidłowy rozwój percepcji słuchowej ma więc bardzo duże znaczenie w rozwoju dziecka. Badania wykazują, iż nieprawidłowości w rozwoju percepcji słuchowej są jedną z przyczyn niepowodzeń dzieci w początkowej nauce szkolnej. Tylko poprzez prowadzenie ćwiczeń rozwijających percepcje słuchowa dzieci mogą skuteczniej pokonywać trudności w:
• rozumieniu bardziej skomplikowanych poleceń,
• zapamiętywaniu, powtarzaniu trudnych wyrazów,
• dokonywaniu analizy i syntezy wyrazu,
• pisaniu ze słuchu,
• czytaniu,
• formułowaniu złożonych wypowiedzi,
• wyodrębnianiu dźwięków ze struktur złożonych,
• różnicowaniu dźwięków mowy, nieprawidłowym ich wybrzmiewaniu podczas mówienia i czytania,
• koncentracji uwagi na bodźcach słuchowych, w zapamiętywaniu i rozumieniu mowy.

Wybrane ćwiczenia i zabawy rozwijające percepcje słuchową:

• wysłuchiwanie i rozpoznawanie dźwięków naturalnych, dochodzących z otoczenia
– dobierz obrazek, przedmiot do słyszanego dźwięku,
• rozpoznawanie dźwięków wytwarzanych celowo
– identyfikowanie, nazywanie, naśladowanie dźwięków,
- określanie miejsca z którego dźwięk pochodzi,
- odtwarzanie sekwencji dźwięków,
- porównywanie słyszanych dźwięków,
• reagowanie na polecenia słowne,
• rozpoznawanie i naśladowanie dźwięków z otoczenia
– zabawy dźwiękonaśladowcze,
• grupowanie przedmiotów wydających takie same dźwięki,
• rozpoznawanie osób po głosie,
• wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków ze względu na jego natężenie,
• wysłuchiwanie zmian w tempie i głośności wydawanych, słyszanych dźwięków,
• wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków tworzących proste układy rytmiczne
– wyklaskiwanie usłyszanego rytmu,
• układanie, tworzenie szeregów rytmicznych – układanie przedmiotów według słyszanego rytmu,
• odtwarzanie rytmu ilustrowanego układem przestrzennym –klaskani, tupanie według rytmu ułożonego z dowolnych elementów,
• zabawy rytmiczne
– rozpoznawanie i określanie charakteru słyszanej muzyki,
- odtwarzanie swobodnym ruchem nastroju, charakteru muzyki;
- śpiewanie piosenek i klaskanie w ich rytm;
- zabawy doskonalące estetykę ruchu,
- zabawy ruchowe i ruchowo – słuchowe,

Ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny oraz analizę i syntezę słuchową:

• wyodrębnianie zdań w mowie
- słuchanie prostych wypowiedzi na temat obrazka i określanie ilości zdań w opowiadaniu,
• wyodrębnianie wyrazów w zdaniu
- tworzenie zdań na temat określonej ilustracji,
- określanie ilości wyrazów w zdaniu,
- tworzenie zdań z podanych słów,
- układanie zdań na podstawie układu przestrzennego,
- uzupełnianie zdań brakującymi wyrazami,
- dobieranie par rymujących się wyrazów,
• wyodrębnianie sylab w wyrazach
– analiza i synteza sylabowa wyrazów,
- określanie ilości sylab w wyrazach,
- kończenie wyrazów rozpoczynających się dana sylabą,
- wyszukiwanie przedmiotów rozpoczynających się i kończących daną sylabą,
- rozpoznawanie miejsca danej sylaby w wyrazie,
- loteryjki sylabowe,
- domina, układanki, uzupełnianki, rozsypanki sylabowe,
• rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek w wyrazach
– synteza głoskowa wyrazów,
- analiza głoskowa wyrazów,
- wyodrębnianie głosek w nagłosie, wygłosie i śródgłosie,
- wyszukiwanie przedmiotów, obrazków rozpoczynających się lub kończących daną głoską,
- różnicowanie słów i sylab o podobnym brzmieniu,
- dobieranie podpisów do obrazka,
- czytanie prostych tekstów,
• ćwiczenia tempa wypowiedzi
– zabawa „ mówimy wolno, coraz szybciej”,
- zabawa „Klaszcze i mówię”, zabawa „Rób i mów” (dziecko mówi i jednocześnie wykonuje to o czym mówi),
- zabawa ruchowa „Głowa, ramiona, kolana, palce ....”,
• zabawy doskonalące pamięć słuchową i słowną
– „Zgadnij co słyszysz”, „Zgadnij czyj to głos”, „Zgadnij jakie były dźwięki”,
- zapamiętywanka ( zapamiętywanie kolejności powtarzanych wyrazów),
- słuchanie opowiadań i przypomnienie zapamiętanych zdarzeń.

Literatura:

Franczyk A, Krajewska K: „Zabawy i ćwiczenia na cały rok” Kraków 2005
Graban J, Sprawka R: „Trening słuchu” Gdańsk 2007
Maurer A: „Dźwięki mowy” Kraków 2003