Bajkoterapia

Bajki to najbliższe dziecku utwory, w których świat realny miesza się z fantastycznym i razem tworzą zrozumiałą rzeczywistość. W świecie bajek można spotkać przyjaciół, przeżyć wspaniałe przygody, a przede wszystkim pozbyć się leku. Rozwiązanie trudnych emocjonalnie sytuacji może okazać się dzięki bajkom przyjemne, a nawet radosne.
Z pomocą bajek dziecko uczy się reguł, jakie rządzą rzeczywistością, i wzorów zachowań. Przede wszystkim jednak bajki rozbudzają dziecko wewnętrzne, umożliwiają utożsamianie się z bohaterem, przezywanie coraz to nowych przygód i emocji.
Wszystkie bajki mają pewne cechy wspólne. Są nimi magiczna rzeczywistość widziana oczami dziecka oraz umowność zdarzeń.
W jaki sposób i dlaczego bajka wpływa na wszechstronny rozwój dziecka?, aby odpowiedzieć na to pytanie należałoby na wstępie zastanowić się czy najkorzystniej jest bajkę opowiadać, czytać czy oglądać?.
Już dawno zauważono, że nic nie jest w stanie zastąpić żywego głosu człowieka, któremu towarzyszą barwa, tempo, intonacja, mimika, gestykulacja, ruch, uśmiech czy wyraz twarzy. Wraz z głosem przekazuje się wnętrze człowieka, jego ciepło, wytwarzają się więzi duchowe, dziecko to czuje. Słuchanie bajek jest czymś wewnętrznym, duchowym, gdyż chodzi o najbardziej ludzki, emocjonalny sposób obcowania z dziećmi. Jeżeli dziecko słucha, musi współuczestniczyć w tworzeniu obrazu zamku, lasu, smoka czy całej fabuły. Jest zatem współtwórcą bajki. Obraz tego nie umożliwia, gdyż wyklucza indywidualne odtwarzanie świata, a zatem fantazję, wyobraźnię, oferuje bowiem wszystko- kształty, kolory itp. Jeśli chodzi o czytanie bajek to czytający musi uważać, by się nie pomylił, pochłania wers po wersie, przez co ekspresja przekazu jest ewidentnie ograniczona. Mały słuchacz zaś czeka na uśmiech, gest, po prostu uczucie.
Bajka zarówno ta opowiadana jak i czytana rozwija i kształtuje osobowość. Dziecko uczy się wzorów postępowania, poznaje normy moralne i zachowania, które są oczekiwane i nagradzane. Jednym z ważniejszych zadań bajki jest rozwijanie wyobraźni. Dziecko kreuje samo siebie, upodabnia się do bohatera, przyjmuje jego wzorce moralne, sposoby myślenia i działania. Bajka pobudza do emocjonalnego zaangażowania się w uczucia, jakich doświadczają bohaterowie. Mały człowiek staje się wrażliwszy na zło, niesprawiedliwość, ból. Może też w sposób zastępczy zaspokoić swe potrzeby psychiczne, poczuć się kochane, akceptowane, bezpieczne. Przechodząc zwycięsko ze swoim bohaterem przez wszystkie niebezpieczeństwa i próby moralne, doznaje jakby oczyszczenia. Staje się lepszy, bardziej wartościowy, co we współczesnym świecie ma znaczenie szczególne. Bajka zatem pokazuje świat w sposób idealnie zrozumiały dla dziecka, jego sens, porządek, także drogę, którą trzeba obrać, by być wartościowym człowiekiem.
Bajki pozwalają bez lęku spojrzeć na swoje problemy i uczą, jak pomagać sobie samemu w trudnych sytuacjach. Cudowny świat bajek pozwala odmieniać zdarzenia odczarować je poprzez powiązanie przyczyn z ich skutkami, czyli objawami lękowymi. Zdarzenia tajemnicze, mroczne i przerażające, ukazane przez pryzmat powodujących je czynnik ów, znacznie tracą moc wzbudzania lęku. Poprzez bajki dziecko uczy się pozytywnego myślenia o sytuacjach lekotwórczych.
Bajki mają też na celu poszerzenie wiedzy dziecka o inne wzory, dotąd mu nie znane. W ten sposób może ono rozszerzyć swoje kompetencje w radzeniu sobie w nowej, trudnej sytuacji.
Typowe bajki terapeutyczne mają pewne stałe elementy dotyczące: głównego tematu, głównego bohatera, innych postaci bajkowych oraz tła opowiadania. „ Odwrażliwianie” poprzez baki terapeutyczne dokonuje się przez oswojenie z osobami, przedmiotami czy sytuacjami wzbudzającymi lęk, tak że po jakimś czasie przestają te reakcje wywoływać. Bohater bajkowy jest w podobnej sytuacji co dziecko, a to może ułatwiać proces utożsamiania się z bohaterem i naśladowania jego zachowań ponadto ów bohater zawsze wyposażony jest w cechy upodabniające go do małego czytelnika (zbliżony wiek, znalezienie się w podobnej sytuacji lękotwórczej).

Bajka uczy się dziwić, przeżywać piękno i brzydotę, uczy wybierać spomiędzy nich to, dla czego warto żyć.
Klasyczna bajka, dostosowana do możliwości percepcyjnych małego słuchacza, jest dla niego jakby drogowskazem, który radzi i pokazuje, w jakim kierunku należy iść, jakim trzeba być, by życie było wartością, a nie wegetacją.


Literatura:
D. Kadłubiec „ W świecie dziecięcej wyobraźni”
Nasza ROTA 2005, nr 3-4
M. Molicka „ Bajki terapeutyczne”, Wyd. Media Rodzina, Poznań 1999