Biologia na maturze

Najczęściej pojawiające się pytania maturalne na biologii

1.Wyjaśnij dlaczego w okresie szybkiego wzrostu (14-16 lat) nie należy intensywnie uprawiać sportu

W tym wieku ciało rośnie intensywniej i potrzebuje większych nakładów energii. Głównie chodzi o to, że serce rozwija się wolniej niż reszta ciała. Uprawiając sport dość intensywnie można nabawić się nadciśnienia i arytmii, bo serce nie nadąża pompować krwi. Może dojść do przerostu serca (komorowego albo przedsionkowego) . Przerost lewej komory jest bardzo niebezpiecznym powikłaniem nadciśnienia tętniczego, utrudnia prawidłowe natlenianie lewej komory, co zmniejsza objętość krwi wyrzucanej/ tłoczonej / do naczyń obwodowych , które odżywiają nasze tkanki, narządy. Ponadto przerost serca powoduje też nieprawidłową kurczliwość mięśnia sercowego i jego niedokrwistość. Pogrubiony mięsień utrudnia pracę zastawek. Serce powoli staje się niewydolne . Widoczne objawy niewydolności to: duszność w czasie wysiłku, niepokój, napięcie nerwowe i uczucie lęku . Widząc niebezpieczeństwo należy możliwie jak najszybciej odciążyć serce, aby nie dopuścić do groźnych dla zdrowia i życia następstw.
Ale jeśli coś robi się pod okiem specjalistów, to raczej nie ma jakiegoś dużego zagrożenia.
Dlatego do sportu wyczynowego należy kwalifikować osoby zdrowe, nie obciążone chorobami układu krążenia , należy przeprowadzić szczegółowe badania z maksymalnymi obciążeniami. Płeć męska stanowi największy czynnik zagrożenia.

2. Wyjaśnij od czego zależy prawidłowy kierunek przepływu krwi w sercu

Prawidłowy kierunek przepływu krwi w sercu zależy od funkcjonowania zastawek sercowych /„ zaworów” /. Zastawki zapewniają przepływ krwi przez serce w jednym tylko kierunku i nie dopuszczają do jej cofania się . W prawej połowie serca występuje zastawka półksiężycowata pnia płucnego i zastawka trójdzielna; po lewej - zastawka półksiężycowata aorty i zastawka dwudzielna . Wszystkie 4 –zastawki otwierają się i zamykają automatycznie, wpuszczają i wypompowują krew z przedsionków i komór , uniemożliwiając jej cofanie . Zastawka półksiężycowata aorty i zastawka dwudzielna- kierują przepływem krwi natlenionej przez lewą połowę serca ---a zastawka półksiężycowata pnia płucnego i zastawka trójdzielna;- sterują przepływem krwi odtlenionej przez prawą połowę serca .

3. Rola układu węzłowego serca

Funkcją serca jest ciągłe tłoczenie krwi w organizmie. Aby mogło spełniać taką rolę musi istnieć system regulujący skurcze mięśnia sercowego Za automatyczną pracę serca odpowiada układ przewodzący zbudowany z włókien mięśniowych – tworzą one tzw. tkankę węzłową serca .
Z każdym uderzeniem serca oba przedsionki równocześnie się kurczą i zapełniają komory krwią . Następnie kurczą się obie komory. Taka kolejność skurczów jest uzależniona od skomplikowanego „ zegara” elektrycznego . Główną kontrolę nad nim sprawuje węzeł zatokowo-przedsionkowy- położony w prawym przedsionku /u wejścia żyły głównej do przedsionka prawego (główny rozrusznik), Wysyłane przez niego impulsy powodują kurczenie się obu przedsionków . Obok niego istnieje drugi węzeł przedsionkowo- komorowy- ulokowany w miejscu zejścia się przedsionków z komorami / na granicy komór i przedsionków oraz pęczek Hissa rozwidlający się na 2 włókna Purkiniego, wchodzące w mięśniówkę komór /. Praca serca jest cykliczna. Na zmianę występuje skurcz i rozkurcz serca. Węzeł zatokowo-przedsionkowy wysyła impuls, krew zostaje wciśnięta z przedsionków przy otwartych zastawkach przedsionkowo-komorowych do komór( skurcz przedsionków),następnie zostają zamknięte zastawki i krew wtłaczana jest z komór do pnia płucnego i aorty ( skurcz komór). Po tym okresie następuje pauza- odpoczynek mięśnia sercowego. Obrazem pracy serce jest EKG

4. Omów znaczenie aktywnego życia dla układu krążenia

Ruch działa dobroczynnie na układ krwionośny. Sport ma działanie profilaktyczne i lecznicze w chorobach układu krążenia ., np. miażdżycy i chorobie niedokrwiennej serca. Ważne jest, by aktywność fizyczna była dostosowana do naszych możliwości.
Co daje sport?
• serce wolniej bije , ale jest bardziej wydajne, ponieważ tłoczy więcej krwi
• spada ciśnienie tętnicze skurczowe i rozkurczowe
• u osób trenujących regularnie w czasie wysiłku akcja serca nie przyspiesza zbyt gwałtownie
• rośnie objętość wyrzutowa serca/ilość krwi wytłoczona przez jedną z komór serca podczas jej skurczu /
• po wysiłku fizycznym następuje szybsza odnowa krwi w krwiobiegu
• rośnie wytrzymałość mięśnia sercowego
• w czasie wysiłku fizycznego ilość krwi docierającej do mięśni wzrasta 5-6 krotnie, zwiększa się również jej przepływ przez tętnice wieńcowe oraz naczynia płucne
• rośnie pojemność przedsionków i komór serca
• rośnie średnica naczyń wieńcowych /trudniej o ich zamknięcie i zawał/
• serce potrzebuje mniej tlenu do swojej aktywności
• w tętnicach w mniejszym stopniu odkładają się blaszki miażdżycowe
• zmniejsza się prawdopodobieństwo pojawienia się żylaków na łydkach
• rzadziej dochodzi do powstawania zatorów
• wzrasta liczba płytek krwi, leukocytów i erytrocytów co zmniejsza prawdopodobieństwo tworzenia się zatorów .