Wykorzystanie metod terapeutycznych w pracy z dzieckiem z ADHD

Bardzo ważnym czynnikiem, który decyduje o funkcjonowaniu dziecka z ADHD, jest szkoła. Im bardziej karząca i odrzucająca, im więcej negatywnych komunikatów dają nauczyciele, tym gorsze jest funkcjonowanie dziecka z ADHD. Aby takie sytuacje nie miały miejsca, podstawową sprawą jest posiadanie przez nauczyciela wiedzy na temat cech charakterystycznych dziecka z ADHD oraz dostosowania sposobu nauczania i przekazywania informacji oraz wychowania do realnych jego możliwości. Istotną sprawą jest zrozumienie dziecka i zaakceptowanie jego niemożności. Dziecku natomiast należy pomóc zaakceptować swoją słabość i nauczyć je z nią żyć bez utraty poczucia własnej wartości. Trzeba mu pomóc tak, by mogło polegać na własnych siłach. Jego wysiłki powinny być wyżej oceniane, niż faktyczne osiągnięcia. Dzieci z ADHD otoczone troskliwą opieką rodziców i nauczycieli, mające zapewnioną pomoc lekarza psychiatry, mają szansę zdobyć wykształcenie odpowiadające ich możliwościom intelektualnym i ciekawy zawód.
Szkoła jest środowiskiem, w którym dziecku stawia się mnóstwo bardzo trudnych zadań. Aby mogło im podołać, należy opracować i zastosować odpowiednie metody przekazywania wiedzy oraz metody wychowawcze, które będą dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka.
W pracy tej tym chciałabym zaproponować zabawy, ćwiczenia i gry wspomagające rozwój dziecka z ADHD. Będą to ćwiczenia i zabawy poprawiające koncentrację uwagi, pamięć, pomagające dziecku radzić sobie z
emocjami i trudnymi sytuacjami, rozładowujące napięcie, uspokajające
i wyciszające. Można je stosować w czasie zajęć lekcyjnych, wychowania fizycznego, na zajęciach terapii pedagogicznej jak również w domu.

1.Zabawy poprawiające koncentrację uwagi

-Wsłuchiwanie się w dźwięki – prosimy dziecko, aby wygodnie położyło
się na łóżku i zamknęło oczy. Później prosimy, aby słuchało dźwięków, najpierw tych dochodzących z ulicy (szum wiatru, przejeżdżające samochody), potem tych dochodzących z mieszkania (odgłosy kuchni, dźwięki z innych mieszkań), a na koniec tych dochodzących z ciała dziecka (bicie serca, oddech)
-Przypływ-odpływ – prosimy dziecko, aby stanęło na środku pokoju. Kiedy wypowiadamy słowo „przypływ”, dziecka robi krok do przodu, kiedy słowo „odpływ”, dziecko wykonuje krok do tyłu. Stopniowo zwiększamy tempo podawania ustalonych haseł.
-Co masz w ręku- zasłaniamy dziecku oczy i prosimy, aby dotykiem rozpoznało przedmioty, które umieszczamy mu w dłoni. Początkowo podajemy przedmioty codziennego użytku, takie jak: łyżka, kubek, później mogą to być przedmioty, których rzadziej używa.
-przeczytaj na głos poszczególne litery alfabetu, pamiętaj jednak, że każda z nich zawiera zakodowana instrukcję. Na przykład, kiedy czytasz „A”, musisz ugiąć kolana. Poćwicz szybsze i wolniejsze odczytywanie liter i wykonywanie poleceń.
A b B n C s D b
E s F n G s H b
I n J b K n L s
Ł n M s N b O b
P s R n S b T n
U s W n Y s Z b

Klucz:
b- ugnij kolana
s- dotknij palcem nosa
n- wyciągnij ramiona do góry
- Tajemnicze znaki- zabawa przeznaczona dla grupy, może to być klasa. Prowadzący ustala z jednym dzieckiem tajemniczy znak, jakiś gest, którego nie wykonujemy, na co dzień na przykład: położenie prawej dłoni na głowie, włożenie palca wskazującego do ucha, przytrzymywanie pięści pod brodą. Wszyscy wiedzą wprawdzie, kto będzie dawał te tajemne znaki, ale nikt nie potrafi powiedzieć, kiedy to nastąpi. Grupie wolno ze sobą rozmawiać i nawet odrobinę hałasować. Przy tym jednak trzeba wciąż uważnie obserwować dziecko, które ma wykonać w pewnym momencie tajemniczy znak. Gdy ktoś zauważy coś szczególnego lub podejrzanego, natychmiast naśladuje ten ruch i zachowuje się bardzo cicho. Wkrótce wszyscy w grupie wykonują to samo i panuje w niej cisza.
- Zebrane milczenie – zabawa przeznaczona dla grupy od 3 do 20 osób. Ustawiamy magnetofon na nagrywanie i milczymy przez moment, na przykład jedna minutę. Potem odtwarzamy kasetę. Czy jest na niej rzeczywiście nagrana tylko cisza? Grupa będzie z pewnością zdziwiona, ile odgłosów zostało zapisanych na taśmie, pomimo tego, że wszyscy zachowywali się bardzo cicho. Słychać będzie jeżdżące samochody, jakieś szelesty, szuranie stóp, kasłanie, pociąganie nosem. Można powtórzyć taką próbę, aby osiągnąć większy stopień ciszy.

2.Zabawy ćwiczące spostrzegawczość i pamięć.

-Co tam było? –Na stole układamy kilka różnych przedmiotów, prosimy dziecko, aby na chwilę zamknęło oczy. W tym czasie zabieramy jeden przedmiot i prosimy by dziecko powiedziało, czego brakuje. W wersji trudniejszej nie zabieramy przedmiotu, tylko zmieniamy jego położenie i prosimy dziecko o ułożenie przedmiotów tak jak poprzednio.
-Co słyszałeś? – Dziecko ma zamknięte oczy, w tym czasie osoba dorosła wykonuje różne dźwięki (dzwoni dzwonkiem, stuka w stół, szura krzesłem, stuka w szklankę). Po chwili dziecko ma odpowiedzieć na pytanie, jakie dźwięki słyszało. Stopniowo zwiększamy ilość prezentowanych w każdej próbie dźwięków.
-Teatrzyk – wraz z dzieckiem przygotowujemy rodzinne przedstawienie, udział w nim wymaga od dziecka zapamiętania prostych wierszyków, piosenek lub tekstów. Uczenie się tekstów doskonale trenuje pamięć.
-W dolinie jadowitych węży – zabawa przeznaczona dla dużych grup. Całe pomieszczenie jest doliną jadowitych węży. Jedna połowa uczestników rozprasza się po pomieszczeniu jako grzechotniki, trzymając w ręku pudełko z zapałkami, przy pomocy, którego będą wydawane charakterystyczne dla tych węży dźwięki. Węże nie są złe, chcą tylko, by je zostawić w spokoju. Kiedy człowiek się do nich zbliża, grzechotają one swoim ogonkiem, by go ostrzec. Kąsają tylko wtedy, gdy ktoś ich dotknie. Druga połowa grupy musi przekraść się z zawiązanymi oczyma z jednego końca pomieszczenia – „doliny” na drugi, unikając przy tym ugryzienia węża. Kto dotknie któregoś z „grzechotników” , staje blisko za nim, zdejmuje opaskę z oczu i staje się jakby jego częścią. Ilu uczestników przejdzie przez całą dolinę? Po dotarciu ich na drugi koniec pomieszczenia następuje zamiana ról.
-Zupa czarownic – zabawa dla większej grupy. Wszyscy uczestnicy siedzą w kole. Co najmniej czworo dzieci tworzy pośrodku kocioł czarownic, chwytając się za ręce. Jedna osoba jest wiedźmą, która chodzi wkoło kotła mówiąc: „Zupa czarownic, zupa czarownic, co wkładam do środka?” i pokazuje na jedno z dzieci. Wskazana osoba wymienia jakiś obrzydliwy składnik, na przykład „nogi pajęcze” podchodzi do kotła i wrzuca do niego w formie pantomimy podaną rzecz. Teraz czarownica woła: „Kotle przemieszaj się!”. Kocioł zaczyna się kręcić i wszyscy mruczą przy tym: „nogi pajęcze, nogi pajęcze”. Potem kocioł zatrzymuje się i wpada do niego nowy składnik. Kocioł wymienia pierwsze słowo i dodaje do niego drugie, kręcąc się nieco dłużej. W ten sposób zabawa toczy się dalej, aż wszystkie dzieci coś dorzucą do zupy wiedźm. Wówczas czarownica wola: „Zupa jest gotowa!”. Teraz każdy podchodzi do kotła i udaje, że je zupę łyżką. Ponieważ jest to zupa niezwykła, dzieci zostają zaczarowane. Wystarczy, że wiedźma powie tylko jedno słowo, na przykład „zające” przeobrażone w zwierzęta dzieci wracają na swoje miejsca, udając odpowiedni sposób poruszania się. Jeśli czarownica krzyknie: „dzieci!”, są one na nowo wybawione, razem z tymi które tworzą kocioł.

3.Zabawy pomagające dziecku radzić sobie z emocjami i trudnymi sytuacjami.

-Co czują – opowiadamy dziecku jakąś historię i prosimy, aby zastanowiło się, co mogą czuć bohaterowie przedstawionych zdarzeń. Opowiadane historie powinny dotyczyć codziennych zdarzeń, w jakich może uczestniczyć dziecko, na przykład kłótnia z kolegami. Warto także omówić z nim sposoby poradzenia sobie z różnymi sytuacjami.
-Co by było gdyby – w czasie tej zabawy wymyślamy wraz z dzieckiem różne historie, które mogą zdarzyć się jego rówieśnikom i prosimy dziecko, aby zastanowiło się, jakie mogą być konsekwencje różnych zachowań bohaterów. Jak oni lub inni mogą czuć się w danej sytuacji?
-Znajomość ludzkich charakterów – Wszyscy otrzymują kartkę papieru, na której narysowane zostały wcześniej kontury ludzkiego ciała. Do tego szkicu każde z dzieci dorysowuje to, co uważa za najbardziej charakterystyczne u siebie samego, na przykład: język, jeżeli jest ono szczególnie gadatliwe lub dowcipne, uszy, jeśli potrafi dobrze słuchać innych, serce, jeśli jest osobą szczególnie współczującą innym, pięści, jeśli zawsze bardzo szybko chce się bić. Figury, którym w ten sposób nadany został charakter i które otrzymały nową duszę przymocowywane są do ściany w dobrze widocznym dla wszystkich miejscu, a grupa próbuje odgadnąć, która z nich należy do poszczególnych uczestników. Które z dzieci było szczególnie trudne lub szczególnie łatwe do odgadnięcia.
-Transport na plecach - Dzieci siadają jedno za drugim w szeregu tak, aby każdy mógł swobodnie dosięgnąć rękoma pleców swojego poprzednika. Uczestnik na samym końcu szeregu zapisuje na kartce „poufną wiadomość”: symbole, cyfry, litery, i tym podobne, a następnie odkłada ją w takie miejsce, gdzie nikt nie będzie mógł podejrzeć, co zostało na niej napisane. Dziecko na drugim końcu rzędu otrzymuje również kartkę i ołówek. Teraz ostatni uczestnik, autor „poufnej wiadomości”, rysuje ją na plecach swojego poprzednika. Ten przekazuje ja swoimi rękoma dalej na plecy następnej osoby – powtarza się to tak długo, aż wszystkie dzieci otrzymają wiadomość. Ostatni uczestnik zapisuje ją na swojej kartce. Na koniec porównujemy wyjściową informację oraz to, co dotarło do końca rzędu. Ile z pierwotnej wiadomości można jeszcze rozpoznać? Jak dzieci czuły się w trakcie owego szczególnego transportu? Czy było to nieprzyjemne mieć kogoś za plecami i nie widzieć, co on robi?
-Balonowa bitwa – Każde dziecko otrzymuje napompowany balon. Maluje na nim wykrzywioną złością twarz, a następnie przymocowuje go do patyka. Przy pomocy tych „wściekłoszy” dzieci stoczą teraz ze sobą walkę – albo jeden na jeden, albo wszyscy przeciwko wszystkim. Oczywiście, bitwa może rozgrywać się jedynie pomiędzy balonami, nie wolno w jej trakcie używać kijków, na których zostały osadzone.

4.Zabawy rozładowujące napięcie, uspokajające i wyciszające.

-Zrzuć buty – prosimy dziecko, aby wykonywało mocne wymachy nogami tak, jakby chciało zrzucić z nóg klapki, później jeszcze mocniejsze tak, jakby chciało zrzucić sznurowane buciki. Później prosimy, aby spróbowało zrzucić wymyślone rękawiczki, czapkę z głowy, siedzącą na plecach żabę. Chodzi o to, aby dziecko nauczyło się rozluźniać mięśnie.
-Kołyska – prosimy, aby dziecko położyło się na karimacie na plecach, a do brzucha podciągnęło nogi zgięte w kolanach i przytrzymało je rękami. Następnie prosimy, aby spróbowało oderwać plecy od podłoża i rozbujało swoje ciało. W czasie wykonywania kołyski możemy śpiewać dziecku piosenkę, włączyć muzykę.
-Prąd – dzieci tworzą dwa rzędy. Na znak nauczyciela od ostatniego dziecka zaczyna płynąć „prąd elektryczny”. Ostatnie klepnie w pośladki dziecko stojące przed nim, to klepnie następne w rzędzie i tak dalej. Pierwsze dziecko po klepnięciu podskoczy. Oba rzędy rywalizują, który rząd będzie szybszy.
-Dzieci stają w kole bokiem do środka. Pierwsze siada na krześle. Drugie siada na kolanach pierwszego, trzecie- drugiego i tak dalej. Kiedy koło się zamknie, odsuwamy krzesło i pierwsze siada na kolanach ostatniego.
-Podkradanie marchwi – jedno dziecko gra rolę zająca, który śpi zwinięty na podłodze. Obok zająca leży marchew. Inne dzieci siedzą w kręgu na krzesłach i też są zającami, mającymi wielką ochotę na marchew. Wychowawczyni mruga na jedno z dzieci, które bezszelestnie powinno przynieść marchew. Jeśli zając usłyszy kroki, wówczas wskazuje w odpowiednim kierunku. Gdy kierunek zostanie właściwie wskazany, niedoszły złodziej siada. Jeśli raz uda mu się ukraść marchew, wówczas role się zmieniają.
-Buty, buty – nic tylko buty! Do zabawy potrzebna jest samodzielnie wykonana lornetka, składająca się z dwóch papierowych rolek, pustego pudełka po zapałkach i sznurka. Każde z dzieci siedzących na krzesłach w kręgu zdejmuje buta i kładzie go na środku. Jedno dziecko, stojąc z lornetką, obserwuje i opisuje wybrany but. Gdy któreś z dzieci uważa, że opisywany but należy do niego, podnosi rękę.
Jedną z najlepszych form terapii dzieci z ADHD, są ćwiczenia fizyczne. Pozwalają na bezpieczne wyładowanie nadmiaru energii. Dobrze sprawdzają się sporty drużynowe, pływanie, bieganie, jazda na rowerze. Z dziećmi nadpobudliwymi można również grać w gry planszowe takie jak: Monopol, Scrabble, gry karciane czy w kości.




Literatura:
1. Erkert A.: Dzieci potrzebują ciszy, Kielce 1999, Wydawnictwo Jedność
2. Fleming I., Fritz J.: Zabawy na uspokojenie, Kielce 1999, Wydawnictwo Jedność.
3. Karaskova V.: Zabawy ruchowe, Gdańsk 2007 , Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
4. Karaskova V.: Zabawy ruchowe, Gdańsk 2007 , Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
5. Spohrer K.E.: Pomóż dziecku z ADHD, Warszawa 2006, Liber
Napisała: Beata Sadowska
Szkoła Podstawowa nr 4 w Kołobrzegu