Praca z uczniem zdolnym

PRACA Z UCZNIEM ZDOLNYM
Praca z uczniem zdolnym zawsze rozpoczyna się od znalezienia takiego ucznia w grupie rówieśników, odkrycia jego szczególnych umiejętności, zdolności, talentów, predyspozycji.
Zdolności można zdefiniować jako różnice indywidualne, które sprawiają, że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się i działaniu.
Zdolności możemy podzielić na:
• zdolności ogólne, których wyznacznikiem jest przede wszystkim inteligencja i myślenie oraz spostrzeganie, zapamiętywanie, wyobraźnia, zręczność, wrażliwość emocjonalna
• zdolności specjalne związane z określoną dziedziną, np. organizacyjne, poznawcze, artystyczne, wychowawcze, opiekuńcze, usługowe, porządkowe, sportowe lub wg innego podziału: muzyczne, plastyczne, techniczne, językowe i literackie, matematyczne, przyrodnicze i twórcze

Za ucznia zdolnego można uznać takiego, który posiada co najmniej jedną z czterech cech:
1. wysoki poziom zdolności ogólnych (I.I.>120)
2. wysoki poziom zdolności specjalnych – uzdolnień
3. wysokie osiągnięcia w nauce bądź innych dziedzinach działalności wartościowej społecznie
4. osiągnięcia oryginalne lub twórcze
Należy pamiętać, że wyznacznikiem uzdolnień nie mogą być wysokie oceny szkolne. Zdarzają się uczniowie, dla których ocena szkolna nie jest czynnikiem motywującym ani ważnym, a ich uzdolnienia znajdują swoją realizację w niezauważalnych przez szkołę dziedzinach.
Uczniów zdolnych charakteryzuje:
- łatwość zapamiętywania nowych wiadomości i umiejętność wykorzystania ich np. podczas zabawy czy rozmowy
- ciekawość wyrażająca się zadawaniem przez dziecko dużej ilości pytań
- szeroka wiedza, szczególnie rozbudowana w obrębie dziedzin, którymi dziecko się interesuje
- dobra pamięć, szybkie zapamiętywanie np. wierszy, tekstów piosenek
- wnikliwość w prowadzeniu obserwacji
- umiejętność wyciągania wniosków
- umiejętność koncentrowania uwagi przez dłuższy czas na jednym działaniu – takim, które interesuje dziecko
- bogata wyobraźnia, łatwość wymyślania nowych zabaw i historii
- niezależność poglądów i aktywne stawanie w obronie własnego zdania

Istotne jest również pamiętanie, że dzieci zdolne to nie tylko dzieci inteligentne i wspaniale funkcjonujące pod względem poznawczym. Zdolne dzieci to także te, które przejawiają talent plastyczny, muzyczny, czy sportowy. One również wymagają szczególnego wsparcia w rozwoju.
W pracy z uczniem zdolnym ważne jest nie tylko rozwijanie uzdolnień, ale też stymulowanie tych sfer, które są słabiej rozwinięte. W przypadku uczniów zdolnych nie zawsze jest dobrze rozwinięte są;
sfera emocjonalna – aby ja rozwijać, należy dawać uczniowi zdolnemu sposobność do rywalizacji, kształtować odporność emocjonalną oraz świadomość uwarunkowań sukcesów i porażek
sfera społeczna – ważne jest organizowanie zadań grupowych stwarzających sposobność współpracy, dzielenia zadań, odpowiedzialności również za proces uczenia się innych
sfera fizyczna – zachęcając ucznia do zajęć ruchowych
sfera osobowościowa – kształtowanie właściwej motywacji do uczenia się, wytrwałości w pokonywaniu trudności i staranności w wykonywaniu zadań.

Jak wspierać rozwój ucznia zdolnego?
Szczegółowa diagnoza:
- badanie psychologiczne, składające się z wywiad z rodzicami, rozmowy z dzieckiem, wypełnienia odpowiednich kwestionariuszy, testów
- ocena szkolnych i pozaszkolnych osiągnięć ucznia
- ocena funkcjonowania społeczno-emocjonalnego oraz sprawności fizycznej dziecka

Plan pracy z uczniem zdolnym
Ważne jest by plan pracy z uczniem był opracowany w ścisłej współpracy z rodzicami i samym zainteresowanym, bo tylko wtedy jest szansa na jego pełną realizację.
Plan pracy powinien uwzględniać:
- zajęcia rozwijające wybitne zdolności, zainteresowania
ucznia prowadzone przez doświadczonych pedagogów
- zajęcia szkolne
- obowiązki domowe, które uczą samodzielności i odpowiedzialności
- zajęcia sportowe podnoszące kondycję fizyczną
- czas wolny przeznaczony na odpoczynek
Metody pracy

• metody aktywizujące: metoda problemowa, burza mózgów, techniki szybkiego uczenia się
• metody rozwijające umiejętności komunikacyjno-społeczne: metody praktyczne, projektów, zadaniowe, gry dydaktyczne, dyskusje
• metody umożliwiające ekspresję ucznia w wybranych przez siebie dziedzinach: metody ekspresyjne (np. inscenizacje, drama, metody wykorzystujące środki plastyczne i muzyczne) i impresyjne (np. udział w przedstawieniach, wystawach, spotkaniach z pisarzami, muzykami)
• metody ewaluacyjne – pozwalające na dokonywanie samooceny, oceny innych osób i przyjmowanie oceny od innych

Formy pracy
• praca grupowa – szczególnie zalecana forma pracy z uczniami zdolnymi, w której uczeń tworzy więzi społeczne, uczniowie dzielą się wiedzą i doświadczeniami z uczniami o podobnych możliwościach lub uczą się wspierać innych, pokonywać nieśmiałość, przekazywać w zrozumiały sposób posiadaną wiedzę
• praca indywidualna
• zaleca się ograniczenie pracy zbiorowej, podczas której uczniowie szczególnie uzdolnieni nudzą się.

Sposoby pracy z uczniami zdolnymi w szkole

- Zadania dodatkowe – zadania specjalne, które uczeń wykonuje po zrealizowaniu planu zajęć przeznaczonego dla wszystkich.

- Rola asystenta, czyli przydzielenie uczniowi uzdolnionemu roli asystenta nauczyciela.
W tym przypadku uczeń wraz z opiekunem przygotowuje fragment zajęć (np. realizacja jakiegoś doświadczenia, drama, debata).

- Rola eksperta – uczeń, który jest wybitnym znawcą jakiegoś zagadnienia, może być poproszony o przygotowanie referatu, materiałów dla kolegów lub konkursu sprawdzającego wiedzę i umiejętności kolegów.

- Pomoc innym w nauce – powtarzanie i przekazywanie wiedzy jest najlepszym sposobem na jej utrwalanie. Sposób ten integruje środowisko oraz rozwiązuje problemy uczniów słabych.

- Udział w konkursach przedmiotowych – to wspaniały motywator do wytężonej pracy, okazja do sprawdzenia swojej wiedzy i umiejętności, nauka radzenia sobie w sytuacjach stresowych.

- Indywidualny program lub tok nauki – jeśli poziom wiedzy i umiejętności ucznia wykraczają poza poziom klasy, warto skorzystać z możliwości przyznania uczniowi prawa do realizacji indywidualnego programu lub toku nauki, który pozwoli na zdobycie poszerzonej wiedzy w interesujących go dziedzinach.