Diagnoza pozycji dziecka 6-letniego w grupie przedszkolnej

Bożena Iwaśków

DIAGNOZA
POZYCJI DZIECKA 6 – LETNIEGO
W GRUPIE PRZEDSZKOLNEJ
W OPINII WYCHOWANKA PRZEDSZKOLA W TORZYMIU


Spis treści:

Wstęp

I.Rozwój społeczny dziecka w wieku przedszkolnym .
I.1. Kontakty z rówieśnikami
I.2. Dziecięce przyjaźnie
I.3. Zachowania prospołeczne

II.Metody i techniki badań własnych
II.1. Metoda socjometryczna
II.2. Technika socjometryczna J. L. Moreno
II.3. Organizacja przebiegu badań
II.4. Analiza wyników badań
Refleksje końcowe

Bibliografia

Aneksy


Wstęp

Człowiek jest istota społeczną. Do pełnego jego rozwoju potrzebuje innych ludzi. W kontaktach z innymi doświadcza różnorodnych relacji. Poznaje siebie i innych, swoje zachowania i ich konsekwencje w różnych rolach społecznych. Analogiczne są potrzeby małego dziecka – potrzebuje grupy rówieśniczej, aby jego rozwój w aspekcie społecznym przebiegał we właściwy sposób.
Motywem podjęcia pracy są wieloletnie obserwacje i poszukiwanie źródeł decydujących o zróżnicowanym poziomie akceptacji jednostki przez poszczególnych członków grupy rówieśniczej dziecka.
Tematem pracy jest „Diagnoza pozycji dziecka 6-letniego w grupie przedszkolnej w opinii wychowanka Publicznego Przedszkola w Torzymiu”. Dokonując analizy odpowiedzi dzieci usiłowałam opisać preferowane w wieku przedszkolnym zachowania prospołeczne, wskazać pozytywnych liderów grupy oraz grupy dzieci przeciętnych i izolowanych.
Celem przedłożonej pracy jest ustalenie kryteriów jakie decydują o akceptacji jednostki oraz stosunków społecznych panujących w grupie dzieci sześcioletnich uczęszczających do Publicznego Przedszkola w Torzymiu.
Współżycie i współdziałanie w grupie to bardzo trudna i złożona umiejętność, która kształtuje się przez wiele lat. Treścią jej jest stosunek do drugiego człowieka. Akceptacja, tolerancja, życzliwość i empatia ułatwiają kontakty z innymi. Nauka emocjonalna oparta na pozytywnych i mniej przyjemnych emocjach zajmuje wiele lat a grupa dzieci 6-letnich, to dzieci o zróżnicowanym doświadczeniu społecznym. Badania realizowałam w ostatnim miesiącu pobytu dzieci w przedszkolu – czerwiec 2005 r. Wychowankowie znali się od 4 lat do jednego roku wspólnego uczęszczania do grupy przedszkolnej. Wspólnie spędzony czas i wzajemne interakcje decydowały o wzajemnych relacjach i sympatiach. Pomimo iż dziecku trudno przezwyciężyć swój wpisany w rozwój egocentryzm i zrozumieć, że inne dzieci mają takie sama prawa, to jednak cenią sobie dobre relacje z innymi rówieśnikami tworząc układ stosunków interpersonalnych.
Za Z. Zborowaskim uznaję, iż prawidłowe stosunki interpersonalne między nauczycielem i uczniem stanowią” węzeł gordyjski szkoły jako środowiska społeczno – wychowawczego”. Same stosunki między członkami społeczności klasowej/grupowej są wynikiem umiejętności komunikowania się, która polega na „przekazywaniu wiadomości, uzyskiwaniu od innych informacji, wywoływaniu zmian w postawach” Ogólną orientację co do wzajemnych relacji jako nauczyciel Publicznego Przedszkola w Torzymiu przekazuję nauczycielom nauczania zintegrowanego Szkoły Podstawowej w Torzymiu. Wybór pozytywnego lidera grupy na gospodarza klasy, to efektywniejsza praca z całym zespołem klasy, również wiedza na temat „osób izolowanych” od pierwszego dnia stwarza tym dzieciom nowe możliwości w nowej sytuacji środowiska szkolnego.


I. Rozwój społeczny dziecka w wieku przedszkolnym

Placówki przedszkolne obejmują swą opieką i wychowaniem dziecko/wychowanka. W. Pomykało wyjaśnia, że dziecko jest jednostką ludzką w najwcześniejszej fazie jej rozwoju, (...) to najpiękniejszy rodzaj jednostki ludzkiej . D. Waloszek dzieckiem nazywa najmłodszego człowieka , który zdaniem Szumana - najwięcej i najintensywniej uczy się, rozwija i kształci .
Rozwój społeczny można rozpatrywać w dwóch aspektach: jako integrowanie się dziecka z grupą społeczną oraz jako kształtowanie się z jednostki w grupie społecznej, czyli indywidualny proces przeżywania, myślenia i działania w różnych sytuacjach , warunkowany wewnętrznymi (tkwiącymi w dziecku) i zewnętrznymi interakcjami społecznymi .
Pierwszą grupą społeczną z jaką spotykaj się dziecko jest rodzina. Jedną z pięciu funkcji jakie wg M. Ziemskiej pełni rodzina jest funkcja socjalizacyjna. Rodzice przekazują dzieciom własny język podstawowych wzorów zachowania, obyczajów, wprowadzają w świat wartości moralnych i w świat kultury kontrolując oraz wywierając wpływ na zachowania członków rodziny – dziecko.
Proces integrowania się dziecka z grupą społeczną (rodzina, grupa rówieśnicza) prowadzi do opanowanie wiedzy o swojej grupie oraz wiedzy o rolach społecznych, a także do opanowania przyjętych w tej grupie norm i wartości. Wiedza o rolach określa prawa i obowiązki dziecka pełniącego przyjętą rolę.
Dla dziecka w wieku przedszkolnym naturalną formą aktywnego uczenia się są zabawy. Pozornie swobodne w zabawie dziecko ograniczają ustanowione przez siebie lub innych reguły. Przyjmują różne role społeczne: rodzinne (mama, tata, dziecko), zawodowe (nauczyciel, lekarz, strażak). Dziecko uczy się być sobą w harmonii z otoczeniem.

I. 1. Kontakty z rówieśnikami
Zabawy stanowią okazję do nawiązywania kontaktów społecznych z rówieśnikami. Wzajemne oddziaływania rówieśnicze dostarczają jedynych w swoim rodzaju doświadczeń. Równoważne relacje w czasie zabawy sprawiają, że dzieci czują się bardziej odpowiedzialne za wspólne działania i ustalanie celu zabawy niż w kontaktach z dorosłymi. W wieku przedszkolnym odgrywając społeczne formy zabawy dziecko nie troszczy się o ustalenie związku granej roli z innymi. Młodsze dzieci bawią się samotnie w roli obserwatora, lub naśladują czynności rówieśnika w zabawie równoległej, nie wpływając jednak na innych. Pod koniec wieku przedszkolnego dzieci zdolne są do zabaw zespołowych i realizacji wspólnych celów i planu działania. Z wiekiem zmienia się nie tylko forma ale i treść zabawy .
Zabawy z treścią tzw. tematyczne wymagają od jej uczestników negocjowania i kompromisu, co przyczynia się do rozwijania umiejętności współpracy z innymi. Ponadto w zabawie dziecko może odgrywać rolę bohatera odgrywając jego przeżycia, a jednocześnie przeżywać odgrywanie roli. Dzięki temu uczestnik zabawy uczy się regulować własne emocje i rozumieć uczucia innych.

I. 2. Dziecięce przyjaźnie
W wieku przedszkolnym dzieci nabywają umiejętność rozumienia pojęcia przyjaźni jako kontaktu społecznego o pozytywnym charakterze. Przyjaciel bywa postrzegany jako partner zabawy, ktoś kto dzieli się zabawkami. Do przyjacielskiej osoby dziecko częściej kieruje pozdrowienia i prośby. Przyjaciele częściej przebywają ze sobą, rozmawiają, patrzą na siebie i myślą o sobie.
Wczesne przyjaźnie charakteryzuje tymczasowość. Dzieci biorą pod uwagę zewnętrzne a nie wewnętrzne przyczyny konfliktu i próbują go rozwiązać w płaszczyźnie fizycznej, np. agresja lub wycofanie się w sytuacji konfliktowej i przejście do innej aktywności. Dominuje wyraźne podejście egocentryczne, które cechuje nieumiejętność ujęcia różnic między własnym punktem widzenia a partnera zabawy. Uważają, że przeprosiny lub odejście wystarczą do rozwiązania konfliktu. Dopiero dorastając zauważają, że obie strony powinny zaakceptować wspólne rozwiązanie.
Wiele przyjaźni w wieku przedszkolnym cechuje wzajemność partnerów i niezależność od fizycznych uwarunkowań oraz stałość preferencji zabaw. Młodsze dzieci przedszkolne częściej niż starsze zwracają uwagę na cechy zewnętrzne i uczucia. Niemniej jednak przyjaźnie w wieku przedszkolnym są zwykle nietrwałe, a niektóre dzieci mają kłopoty z zawieraniem przyjaźni.

I. 3. Zachowania prospołeczne
Za przejawy zachowań prospołecznych uważa się empatię, udzielanie pomocy, dzielenie się i współdziałanie, które są korzystne dla innych, a nie bezpośrednio dla osoby czyniącej dobro.
Empatia polega na podzielaniu doświadczeń emocjonalnych innych osób. Przejawia się w dostrzeganiu, rozumieniu i podzielaniu przeżyć innej osoby. W rozwoju dziecka wzrost poziomu empatii przejawia się w tolerancji do zachowań zgodnych z przeżyciami innych osób. Proces ten ma charakter stadialny.
Wiek przedszkolny to trzecie i czwarte stadium rozwoju empatii. W trzecim stadium obejmującym 3-5 r.ż. dziecko coraz lepiej rozumie polecenia językowe i inne symbole. Dzięki językowi może empatyzować z ludźmi, którzy wyrażają w sposób delikatny swoje uczucia, jak i z ludźmi nieobecnymi. Informacje pochodzące z opowieści czy telewizji skłaniają dzieci do empatyzowania z ludźmi, których nigdy nie spotkały. Stadium czwarte to okres pomiędzy 6-9 r. ż. Dzieci nie tylko dostrzegają, że inni ludzie mają własne przeżycia i doświadczenia. Zaczynają skupiać się na ogólnych możliwościach innych osób, ich władzy ale jeszcze nie na ich przeżyciach. Wiedzą o tym, że inne osoby są zdolne do empatyzowania z grupą osób.
Uwzględniając powyższe założenia dzieci w wieku przedszkolnym potrafią zwracać uwagę na sytuację, w jakiej znajdują się inni. Znają ich mocne i słabe strony. Kierowane subiektywnymi odczuciami swoich i własnych kompetencji społecznych dobierają do różnych typów ról stałe lub zróżnicowane grono partnerów.

II. Metody i techniki badań własnych
W opracowaniach metodologicznych można spotkać różne podziały i klasyfikacje metod i technik badawczych. Każdorazowo dobór uzależniony jest od tematu pracy i podjętych w niej problemów. Niniejsza praca jest diagnozą pozycji dziecka 6-letniego w grupie przedszkolnej. Orientacji co do panujących w grupie układów stosunków interpersonalnych służy metoda socjometryczna.

II. 1. Metoda socjometryczna
Metoda socjometryczna polega na podawaniu przez osoby badane nazwisk członków grupy, do której oni przynależą, zgodnie z określonymi kryteriami wyboru. Kryteria te przybierają formę pytań . W przedłożonej pracy dotyczą żywionych przez wychowanków uczuć sympatii, przyjaźni, uznania wobec członków swojej grupy.
Zastosowana metoda pomogła w ustaleniu panujących w grupie przedszkolnej stosunków społecznych, rozumianych jako unormowane określonymi rolami i wzorami społecznymi wzajemne postawy dzieci wytworzone w wyniku bezpośredniego i trwalszego oddziaływania na siebie. Dzięki temu pozwoliła zorientować się w postawach jednych członków grupy wobec drugich, a zwłaszcza tych, których darzy się największym zaufaniem pełniących funkcję tzw. pozytywnych przywódców nieformalnych i szacunkiem oraz zwykłych odruchów koleżeństwa.
Nie wykrywa motywów, jakimi członkowie grupy kierują się przy dokonywaniu wyborów socjometrycznych.

II. 2 . Technika socjometryczna J. L. Moreno
Technika ta przewiduje starannie przemyślane i sformułowane pytania, dotyczące najlepszych przyjaciół, osób najbardziej lubianych. Zestaw stawianych pytań nazywany bywa testem socjometrycznym. Szczególną uwagę przywiązuje się tu do poprawnie sformułowanych pytań, tj. jasno i wyraźnie określających kryteria wyboru oraz jednoznacznie rozumianych przez wszystkie osoby.
Pytania te uwzględniają jedno kryterium wyboru i dotyczy rzeczywistej sytuacji panującej w grupie. Rzadko odnosi się do sytuacji upozorowanej (hipotetycznej). Ta brana jest pod uwagę w stosunku do dzieci w wieku przedszkolnym.
Lista pytań zależy głównie od celu badań. Zaleca się nie więcej niż 3-5 pytań, a w przypadku 3-10 lat jedynie 2-3. Różna może być liczba wymaganych wyborów (2-5). Poleca się w zasadzie ograniczoną liczbę wyborów ze względu na możliwość dokładniejszej analizy ilościowej otrzymanych w ten sposób wypowiedzi.

II. 3. Organizacja przebiegu badań
Badaniem objęłam wszystkich 6-letnich wychowanków jednej grupy Publicznego Przedszkola w Torzymiu. Grupa liczyła 13 dziewcząt i 12 chłopców o zróżnicowanym stażu pobytu w placówce przedszkolnej.
Z uwagi na wiek i możliwości dzieci badania realizowałam w trzech etapach.
Celem pierwszego etapu było ustalenie kryteriów wyboru dotyczących diagnozy pozycji dziecka w grupie przedszkolnej, więc zapytałam dzieci: 1. Za co lubią swoich rówieśników? Notowałam wszystkie odpowiedzi a do głównej diagnozy przyjęłam trzy najczęściej powtarzające się.
Odpowiedzi dzieci pozwoliły na realizację drugiego etapu badań czyli zbudowanie kolejnego zestawu trzech pytań z ograniczoną liczbą trzech wyborów:
2. Kogo lubisz? Podaj troje dzieci.
3. Kto tobie pomaga? Podaj troje dzieci.
4. Z kim lubisz się bawić? Podaj troje dzieci.
Odpowiedzi udzieliły informacji o stopniu popularności dzieci w grupie rówieśniczej.
Podczas kolejnego etapu badania odwołałam się do sytuacji upozorowanej jaką dla dzieci przedszkolnych jest sytuacja szkolna, choć odnosi się ona do niedalekiej przyszłości:
5. Z kim chciałabyś/chciałbyś siedzieć w ławce szkolnej? Podaj troje dzieci.
6. Z kim chciałabyś/chciałbyś bawić się na przerwie? Podaj troje dzieci.
7. Kogo wybrałabyś/wybrałbyś na gospodarza klasy? Podaj jedno dziecko.
W ostatnim pytaniu zweryfikowałam liczbę wyborów z trzech na jedno ponieważ dzieci pewne swego pretendenta miały problem z podaniem dwóch lub trzech kandydatów na rolę gospodarza klasy.
Z każdym dzieckiem rozmawiałam indywidualnie i zapisywałam odpowiedzi w podawanej przez dzieci kolejności. Tabele odpowiedzi zawierają w pierwszej kolumnie nazwisko i imię dziecka wybierającego, natomiast jego odpowiedzi zapisałam w formie imienia i pierwszej litery nazwiska dziecka wybranego. Na bazie tabel odpowiedzi na pytania sporządziłam tabele socjometryczne obejmujące wszystkich wychowanków grupy. Oddzielnie nazwiska dziewcząt i oddzielnie nazwiska chłopców w porządku alfabetycznym. Kolumna pionowa z nazwiskami i imionami dzieci zawiera pełna brzmienie. Kolumna pozioma 5-6 pierwszych liter nazwiska i pierwszą literę imienia umieszczone w tej samej kolejności. W tabeli za M. Łobockim umieściłam wartości w przeliczeniu na punkty. Pierwszy wybór zaznaczałam -„3”, drugi – „2”, trzeci – „1” . Taki sposób oznaczenia ułatwił mi określenie indywidualnego wskaźnika stopnia prawdopodobieństwa pozycji wychowanka w grupie.

II. 4 Analiza wyników badań
Analizując odpowiedzi dzieci na pytanie: „Za co lubisz koleżankę/kolegę?” ustaliłem, że spośród 25 dzieci 10 odpowiedziało zgodnie z instrukcją podając trzy argumenty, 4 dzieci podało więcej niż 3 pozytywne przesłanki a 11 wychowanków udzieliło mniej niż 3 odpowiedzi. Ogółem uzyskano 63 odpowiedzi co po przeliczeniu na wartości punktowe dało 133.
Wśród preferowanych zachowań dzieci wyróżniły m.in.:
Odpowiedź Liczba odpowiedzi Wartość punktowa
„pomaga mi” 15 35
„bawi się ze mną” 14 29
„lubi mnie” 13 26
„dzieli się ze mną” 8 19
„jest dobry dla mnie” 4 11
Wychowankowie nadali wysoki status pomocy. Bardzo bliskie sobie są dwa kolejne kryteria – „bawi się ze mną” i „lubi mnie” - mieszczące się w górnej granicy średniej wartości statusów socjometrycznych. Niski wskaźnik osiągnęły dwa kolejne kryteria: dzieli się ze mną, jest dobry dla mnie. Wśród innych odpowiedzi na uwagę zasługują kontakty dzieci poza grupą przedszkolną w formie wzajemnych odwiedzin oraz wrażliwość na stany emocjonalne (współczucie, troska, pocieszanie, obrona).
Pytanie diagnostyczne: „Kogo lubisz?” wśród dziewczynek wskazało na Klaudię B. - 9 wskazań wewnętrznych (ww) i 2 wskazania zewnętrzne (wz) a wśród chłopców na Tomka B. – 7 ww i 1 wz. Wskazana dziewczynka otrzymała jednak niższą wartość punktową (20) od chłopca z grupy (23) i wśród dziewczynek tylko jedna dziewczynka nie otrzymała ani jednego wyboru podczas gdy z grupy chłopców aż 4. 5 dziewczynek otrzymało od 1 do 3 wyborów przy czym tylko dwie po 1 wartości punktowej.
Moja obserwacja potwierdza wynik diagnozy pozycji obu dziewczynek powodowany wysokim stopniem egoizmu wychowanek. Jessika B. i Weronika M. do przedszkola uczęszczały trzeci i czwarty rok jednak w kontaktach z rówieśnikami nie potrafiły w satysfakcjonujący rówieśników sposób zrezygnować ze swoich celów na rzecz innych. Natomiast grupka czterech izolowanych chłopców, to chłopcy „nowi” – jednoroczne sześciolatki. Znacznie chętniej dzieci, tak jak dorośli przebywają i otaczają się ludźmi, którzy dostarczają im pozytywnych doznań i rozumieją ich uczucia i potrzeby.
W grupie 25 – osobowej grupie dzieci 6 – letnich Publicznego Przedszkola w Torzymiu liczba wyborów wzajemnych w pytaniu (przy trzech dopuszczalnych wyborach) wyniosła 10, to wskaźnik spoistości grupy wynosi 0,27 a wskaźnik integracji grupy 0,2. Status pozytywny lidera grupy dziewcząt – Klaudii B. wyniósł 0,46, grupy chłopców – Tomka B 0,33.
Analiza odpowiedzi dzieci na pytanie: „Kto tobie pomaga?” wskazała średni status aż 5 dziewcząt (z 29 ww i 2 wz) i 5 chłopców (z 25 ww i 1 wz). Bardziej czytelne różnice pomiędzy członkami grupy ujawniają wartości punktowe. Klaudia B. osiągnęła wysoki poziom (17 pkt.), Kornelia K. i Pola S. po 14 pkt. Wśród chłopców Maciej B. - 14 pkt (o jeden mniej od stanu wysokiego) oraz Tomek B. – 11 pkt. i Tomek K. – 10 pkt. Jedna dziewczynka (Pola D.) nie otrzymała ani jednego wyboru podczas gdy z grupy chłopców aż 3. 5 dziewczynek otrzymało od 1 do 3 wyborów przy czym tylko dwie po 1 wartości punktowej. 3 chłopców nie zostało wytypowanych a 4 otrzymało po 2 wskazania.
W aspekcie udzielania pomocy dziewczynka nie otrzymała wyboru z uwagi na jej poważne problemy ze wzrokiem, z tego też powodu została odroczona od obowiązku szkolnego. Zero typowań to ci sami nowi chłopcy w grupie przedszkolnej.
W grupie 25 – osobowej grupie dzieci 6 – letnich przedszkola w Torzymiu liczba wyborów wzajemnych w pytaniu (przy trzech dopuszczalnych wyborach) wyniosła 12, więc wskaźnik spoistości grupy wynosi 0,32 a wskaźnik integracji grupy 0,25. Status pozytywny lidera grupy dziewcząt – Klaudii B. wyniósł 0,26, grupy chłopców – Tomka B. i Macieja B.- 0,25.
Analiza odpowiedzi wychowanków na pytanie: „Z kim lubisz się bawić” wskazała średni status 5 dziewczynkom i 4 chłopcom. Wartości punktowe wyraźniej wskazały na Kornelię K i Tomka B. (po 14 pkt.). 7 dziewczynek otrzymało od 1 do 3 wyborów i tyle samo chłopców. Również po jednym dziecku z grupy chłopców i dziewcząt nie otrzymało żadnego wyboru.
Specyfika wieku dziecięcego i preferencje doboru partnera tej samej płci do zabawy potwierdza wynik 73 ww z możliwych 75. Wyjaśnienia dodatkowego wymagają dwa wybory zewnętrzne, są to wskazania osób spokrewnionych, które utrzymują kontakty rodzinne poza badaną grupą przedszkolną.
W grupie 25 – osobowej grupie dzieci 6. – letnich Publicznego Przedszkola w Torzymiu liczba wyborów wzajemnych w pytaniu (przy trzech dopuszczalnych wyborach) wyniosła 21, więc wskaźnik spoistości grupy wynosi 0,56 a wskaźnik integracji grupy 0,08 – im niższy wskaźnik, tym bardziej zintegrowana grupa. Nikt z grupy dzieci nie osiągnął wysokiego statusu indywidualnego.
Przechodząc do trzeciego etapu diagnozy pragnę przypomnieć, że pytania odnoszą się do sytuacji odnoszącej się do niedalekiej przyszłości – do sytuacji ucznia pierwszej klasy. Nowa sytuacja, to inne obowiązki i nowe role.
Analiza odpowiedzi wychowanków na pytanie: „Z kim chciałabyś/chciałbyś siedzieć w ławce szkolnej?” wskazała średni status 4 dziewczynkom i 6 chłopcom. 8 dziewczynek uzyskało niski status a chłopców tylko 2 ale za to, tylko jedna dziewczynka nie została wybrana do roli koleżanki z ławki podczas gdy w grupie chłopców aż 4. Równo, bo po 2 rozłożyły się wybory zewnętrzne.
W grupie 25 – osobowej grupie dzieci 6 – letnich przedszkola w Torzymiu liczba wyborów wzajemnych w pytaniu (przy trzech dopuszczalnych wyborach) wyniosła 14, więc wskaźnik spoistości grupy wynosi 0,37 a wskaźnik integracji grupy 0,2. Bardziej szczegółowa analiza wartości punktowych wskazuje w grupie dziewcząt Klaudię B. na koleżankę z ławki szkolnej przy indywidualnym wskaźniku pozycji w grupie 0,28 a z grupy chłopców – Tomka B. ze znacznie wyższym wskaźnikiem indywidualnym 0,37.
Na podstawie tabeli 10 sporządziłam tabelę socjometryczną, która wykazuje średni status 6 dziewcząt w charakterze koleżanek w czasie przerwy śródlekcyjnej i 5 ze średnim statusem z grupy chłopców. Niski status otrzymało 5 dziewcząt i 5 chłopców, po 2 dzieci z każdej podgrupy nie otrzymało wyboru.
W grupie 25 – osobowej grupie dzieci 6 – letnich przedszkola w Torzymiu liczba wyborów wzajemnych w pytaniu (przy trzech dopuszczalnych wyborach) wyniosła 10, więc wskaźnik spoistości grupy wynosi 0,27 a wskaźnik integracji grupy 0,16. Status pozytywny lidera grupy dziewcząt – Kowalskiej Kornelii wyniósł 0,29, grupy chłopców – Tomka B. 0,33.
O ile stosunkowo rzadko członkowie grupy uzyskiwali wysokie wskaźniki statusów socjometrycznych o tyle odpowiedź na pytanie: „Kogo wybrałabyś/wybrałbyś na gospodarza klasy?” na 25 możliwych wskazań aż 10 dzieci wytypowało Tomka B. 2 dzieci uzyskało po 3 wskazania i 2 dzieci po 2, 4 wychowanków po jednym wyborze, aż 16 dzieci odizolowano od roli gospodarza klasy. Jedno dziecko nikogo nie wskazało. Wyskoki wskaźnik indywidualny Tomka B. - 0,41 w projekcyjnym pytaniu diagnostycznym wyraźnie wskazuje na nieformalnego przywódcę grupy. W tak skonstruowanym pytaniu trudno zdiagnozować wskaźnik integracji grupy, za to wskaźnik spoistości wygląda imponująco –0,8.
Na podstawie wszystkich odpowiedzi, na koniec analizy danych sporządziłam pozycję każdego dziecka w grupie przedszkolnej 6 – letnich wychowanków Publicznego Przedszkola w Torzymiu w badanym roku szkolnym z której wynika, iż bezkonkurencyjnym pozytywnym przywódcą nieformalnym grupy jest chłopiec Tomek B. z liczbę 47 wyborów. Po Tomku w grupie prym wiodą dziewczynki Klaudia B. (38 wyborów) i Kornelia K. (35 wyborów). Kolejna czwórka ze średnim wskaźnikiem wyborów od 26 do 24 to: Hubert N., Pola S., Tomek K. i Roksana P . W przypadku tych dzieci jak i kolejnych w ustaleniu miejsca z taką samą liczbą wyborów posiłkowałam się wartością punktową kolejno udzielanych przez dzieci odpowiedzi.

Refleksje końcowe
Bardzo pozytywnie zaskoczył mnie wynik badania wstępnego, które miało wyznaczyć wskaźniki do dalszych badań. Wrażliwość na pomoc rówieśnikom jest wskaźnikiem empatii tkwiącym wewnątrz każdego dziecka. Wnętrze to jednak kształtowało się pod wpływem środowiska rodzinnego, które zaspokajało jego potrzeby emocjonalne albo w inny sposób realizowało funkcje socjalizacyjną przekazując dziecku swój świat wartości.
Znałam badaną grupę dzieci osobiście, niektóre z nich trzy-cztery lata dlatego mogę pozwolić sobie na głębsze spostrzeżenie. Troje z czworga dzieci, które najwyższą rangę uznaniową nadały materialnemu wskaźnikowi „dzieli się ze mną”, to osoby z pojedynczymi wyborami w dalszej diagnozie pozycji dziecka.
Wśród dziewczynek z grupy przedszkolnej niższa wartość punktowa dokonanych wyborów i mniejsza liczba rówieśniczek izolowanych wskazuje na rozleglejsze i słabsze relacje w grupie dziewcząt. Różnice punktowe wśród chłopców są znaczniejsze i wyraźnie wskazują lidera grupy oraz szerszą grupę chłopców izolowanych.
Proces socjalizacji to równie trudna nauka jak umiejętność czytania i pisania. Dzieci, które uczęszczają do przedszkola dłużej niż rok mają zdecydowanie więcej możliwości, sytuacji i czasu na nabycie umiejętności skutecznego komunikowania się z innymi. Zdecydowanie trudniej zaistnieć w grupie osobom, które dołączają do grupy przedszkolnej tylko na jeden rok.
W zabawach spontanicznych podejmowanych z inicjatywy dzieci, które dzieciom sprawiają radość brak wyraźnych „gwiazd” w grupie przedszkolnej. W tym wieku dzieci wolą zabawy mniejszych zespołach, które stwarzają im większe możliwości odgrywania ról zgodnych z ich potrzebami.
Znaczącą dla nauczyciela zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej może okazać się informacja odnosząca się do płci partnera. Przeprowadzona diagnoza wskazuje dzieci akceptujące rówieśnika odmiennej płci w ławce szkolnej.
Trudno zinterpretować różnice we wskaźniku indywidualnym pozycji dziecka w grupie w odniesieniu do sytuacji zabawy w przedszkolu i kolegi z ławki szkolnej. Z tym samym dzieckiem o dwoje dzieci więcej chce mieć za kolegę z ławki Tomka B. i aż o 3 dziewczynki więcej koleżankę z ławki w osobie Klaudii B.
Najczęściej dobór uczniów do klas odbywa się przypadkowo, dlatego za wskazane uważam przekazanie informacji nie tylko na temat poszczególnych wychowanków ale również charakterystyki całej grupy i pozycji dziecka jaką zajmuje wśród grona rówieśników. Znajomość nieformalnego, pozytywnego przywódcy umożliwia sprawniejsze kierowanie wychowawcze grupą i stwarza nowe możliwości dzieciom izolowanym. Gdy stosunki z rówieśnikami ułożą się pomyślnie, dziecko potrafi również wypełnić zadowalająco swe zadania jako członek grupy klasowej w szkole.

Bibliografia

1. Bełczewska E., Herde M., Kwiatkowska E., Wasilewska J., Łada- Grodzicka A., ABE ... Program wychowania w przedszkolu, WSiP S.A. Warszawa 2000
2. Erikson E. H., Dzieciństwo i społeczeństwo. Rebis, Poznań 2000
3. Ilg F. L, Bates L.,. Baker S. M., Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy. GWP, Gdańsk 1994
4. Łobocki M., Metody badań pedagogicznych. PWN, Warszawa 1984
5. Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1999
6. red. Kielar – Turska M., Średnie dzieciństwo. Wiek przedszkolny. W: B. Harwas – Napierała, J. Trempała, Psychologia rozwojowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, t.2
7. red. Pomykało W., Encyklopedia pedagogiczna. Fundacja Innowacja, Warszawa 1993
8. Waloszek D., Nauczyciel i dziecko. ODN, Zielona Góra 1998
9. Zaborowaski Z., Problemy wychowania, PZWS, Warszawa 1967
10. Zaborowaski Z., Psychologiczne problemy pracy nauczyciela, Nasza Księgarnia, Warszawa 1986
11. Ziemska M., Postawy rodzicielskie, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973


Tabel stanowiących źródło analiz z uwagi na zasady publikacji administratora portalu nie mogą zamieścić

ANEKS I 1. Tabela odpowiedzi - Za co lubisz koleżankę/kolegę?
ANEKS II 2. Tabela odpowiedzi - Kogo lubisz?
ANEKS III 3. Tabela socjometryczna - Kogo lubisz?
ANEKS IV 4. Tabela odpowiedzi - Kto tobie pomaga?
ANEKS V 5. Tabela socjometryczna - Kto tobie pomaga?
ANEKS VI 6. Tabela odpowiedzi - Z kim lubisz się bawić?
ANEKS VII 7. Tabela socjometryczna - Z kim lubisz się bawić?
ANEKS VIII 8. Tabela odpowiedzi - Z kim chciałabyś/chciałbyś siedzieć w szkolnej ławce?

ANEKS IX 9. Tabela socjometryczna - Z kich chciałabyś/chciałbyś siedzieć w szkolnej ławce?

ANEKS X 10. Tabela odpowiedzi - Z kim chciałabyś/chciałbyś bawić się na przerwie?

ANEKS XI 11. Tabela socjometryczna - Z kim chciałabyś/chciałbyś bawić się na przerwie?

ANEKS XII 12. Tabela odpowiedzi - Kogo wybrałabyś/wybrałbyś na gospodarza klasy?

ANEKS XIII 13. Tabela sumująca liczbę wyborów - Pozycja dziecka w grupie