Innowacja pedagogiczna w zakresie edukacji regionalnej "Świętochłowice - moje miasto w środku Górnego Śląska"

SZKOŁA PODSTAWOWA SPECJALNA NR 10

INNOWACJA PROGRAMOWA


INNOWACJA PEDAGOGICZNA
W ZAKRESIE EDUKACJI REGIONALNEJ

„ŚWIĘTOCHŁOWICE MOJE MIASTO W ŚRODKU GÓRNEGO ŚLĄSKA”


OPRACOWAŁA:

Iwona Budzisz


ŚWIĘTOCHŁOWICE 2009
I ZAKRES INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ

Innowacja pedagogiczna jest modułem indywidualnego programu nauczania dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Opracowany plan działań wychodzi naprzeciw dzieciom zainteresowanym środowiskiem społeczno-przyrodniczym. Przeznaczmy jest przede wszystkim dla dzieci szkolnych upośledzonych umysłowo. Będzie realizowany podczas obowiązkowych i nadobowiązkowych zajęć w szkole. Modyfikacji poddany został program indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym . Modyfikacja dotyczy treści z zakresu uspołecznienia: Uczeń jako członek rodziny, społeczności lokalnej i społeczeństwa.
Realizacja treści polega na kształceniu właściwych postaw społecznych i patriotycznych. Podczas realizacji wykorzystywane będą środki dydaktyczne stwarzające optymalne, naturalne sytuacje.
Niniejszy program edukacji regionalnej stanowi uzupełnienie podstawy programowej.
W programie tym kładzie się przede wszystkim nacisk na aktywność poznawczo-badawczą. Regionalizm w kształceniu zintegrowanym integruje prawie wszystkie edukacje:
- matematyczną ( stosunki przestrzenne, pojęcie czasu, daty )
- polonistyczną ( sprawozdania, opisy, dyskusje itd. )
- plastyczno-techniczną ( albumy, ilustracje, drzewka genealogiczne )
- środowiskową ( obserwacja środowiska, zwiedzanie zabytków)
Nadrzędnym zadaniem w realizacji problematyki regionalnej na tym etapie kształcenia jest poczucie więzi z otoczeniem, świadomość własnych ,,korzeni” oraz odnajdywanie źródeł wartościowych w dziedzictwie kulturowym regionu poprzez m.in. poznanie najbliższej okolicy, zbieranie informacji o swoim miejscu zamieszkania, o swojej rodzinie, spotkania ze znanymi ludźmi, wykonanie drzewek genealogicznych, albumów itd.
Powyższa innowacja adresowana jest do uczniów upośledzonych w stopniu umiarkowanym i znacznym na II etapie nauczania. Rozpoczęcie realizacji innowacji planuje się na wrzesień 2009 r. i realizować ją 2 lata podczas 2 godzin tygodniowo w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych oraz z uwzględnieniem art.42 ust.2 pkt2. KN.
Wprowadzenie innowacji nie powoduje dodatkowych nakładów finansowych.


II CELE

Celem edukacji regionalnej jest: „pełniejsze poznanie własnej kultury, dziedzictwa historycznego; wydobycie wielorakich wartości tkwiących we własnym regionie w kontekście wartości narodowych, państwowych, ogólnoludzkich; kształtowanie świadomych swych możliwości i powinności obywateli kraju i swojej „małej ojczyzny”, a także formowanie postaw otwartych, nastawionych na zrozumienie innych kultur i zbliżenie europejskie.”
W procesie dydaktyczno – wychowawczym głównym celem edukacji regionalnej jest przede wszystkim rozwijanie w uczniu poczucia własnej tożsamości regionalnej, a tym samym kształtowanie postawy zaangażowania w sprawy własnego środowiska i „autentycznego otwarcia się na inne społeczności i kultury.”


CELE OGÓLNE

1. Wyposażenie ucznia w zasób wiedzy o ,,małej ojczyźnie” poprzez :
- oparcie znacznej części zajęć na bezpośrednich doświadczeniach w terenie, spotkaniach z ciekawymi ludźmi,
- stwarzanie warunków i sytuacji sprzyjających integracji ze środowiskiem lokalnym.
2. Ukształtowanie w uczniach poczucia tożsamości regionalnej, będącej podstawą zaangażowania się w życie wspólnoty lokalnej poprzez :
- ukazywanie związków ucznia z najbliższym otoczeniem przyrodniczym i społecznym
- dostrzeganie zmian zachodzących w okolicy na przestrzeni wieków
- rozbudzanie zainteresowania ,,małą ojczyzną”
- zdobycie umiejętności dostrzegania wartości środowiska lokalnego
- rozwijanie postaw patriotycznych związanych z tożsamością kultury regionalnej


CELE SZCZEGÓŁOWE

- uczeń zna historię swojej rodziny
- uczeń opowiada o życiu i zajęciach swoich dziadków
- uczeń zna zwyczaje i tradycje swojej rodziny
- uczeń dostrzega i docenia wartości tkwiące w kulturze rodzinnej
- uczeń potrafi określić krajobraz najbliższej okolicy
- uczeń potrafi wskazać ciekawe miejsca w swojej okolicy
- uczeń zna zabytki, pomniki przyrody żywej w najbliższej okolicy
- uczeń potrafi wyjaśnić potrzebę ochrony środowiska w swoim otoczeniu
- uczeń czuje się cząstką przyrody i lokalnego społeczeństwa
- uczeń przejawia szacunek w stosunku do symboli narodowych i miejsc pamięci narodowej
- uczeń potrafi wymienić ważniejsze zakłady pracy na terenie swojej miejscowości


III PROCEDURY OSIĄGNIĘCIA CELÓW

Realizacja programu edukacji regionalnej wymaga starannego doboru metod i form pracy. Uczniowie upośledzeni w stopniu umiarkowanym lub znacznym uczą się przez manipulowanie i działanie. Skupiają swoją uwagę głównie na tym, co ich zaciekawi i zainteresuje. Zdobywają doświadczenie przede wszystkim poprzez własną działalność i kontakty z innymi ludźmi. Dlatego w organizacji pracy ucznia dąży się do wyzwalania i rozwoju różnorodnych form ekspresji twórczej oraz wzbogacania wewnętrznego świata, pobudzania procesów poznawczych - myślenia, uwagi, pamięci a także kształtowania wrażliwości na piękno otaczającej rzeczywistości. Odpowiedni dobór metod i form pracy, właściwe formułowanie zadań oraz motywowanie ucznia do pracy sprzyjają wszechstronnemu rozwojowi jego osobowości. Preferowanymi metodami są metody aktywizujące i techniki twórcze, wyzwalające w dzieciach , inwencję , ekspresję twórczą , konieczność poszukiwania rozwiązań, uwzględniające i pobudzające zainteresowanie dzieci:
1. Prezentacje multimedialne
2. Konkursy tematyczne- publikacja w gazetce szkolnej
3. Ekspozycje ścienne lub gabloty
4. Prace plastyczne- postery, foldery reklamowe, rysunki drzew genealogicznych, mapy
5. Pisemne formy wypowiedzi: wywiady, legendy, słowniczki tematyczne
6. Aranżacja scenek przedstawiających wybrany obrzęd
7. Udział w konkursach, przedstawieniach i programach artystycznych
8. Spacery po okolicy, poznanie środowiska geograficzno- przyrodniczego
9. Poznanie zabytków kultury regionalnej, dorobku historycznego, kultury materialnej, architektury, tradycji


IV MOTYWACJA WPROWADZENIA INNOWACJI

Motywacją wprowadzenia innowacji jest potrzeba lepszego poznania środowiska lokalnego i dziedzictwa kulturowego oraz wpływu tego środowiska na tożsamość ucznia. Środowisko z jakiego się wywodzimy ma ogromny wpływ na nasze przyszłe życie, stanowi ważny składnik integracji europejskiej, sprzyja zakorzenieniu się w tzw. Małej Ojczyźnie,
a wzorce, które czerpiemy z domu rodzinnego kształtują naszą osobowość. Aby trwać w tradycji i ją kultywować trzeba coś o niej wiedzieć, gdyż człowiek często widziany jest przez pryzmat bogatej tradycji regionalnej. W związku ze zmieniającym się stylem życia i poszukiwaniem pracy z daleka od domu, często nawet za granicą nasze związki uczuciowe z miejscem naszego zamieszkania ulegają rozluźnieniu. Po przeprowadzeniu ankiet wśród rodziców i dzieci zauważamy, że zatraciliśmy naszą śląską tożsamość i czasem wstydzimy się, że jesteśmy Ślązakami. Bogactwo kulturowe Śląska jest tak ogromne, że trudno jest to wszystko ogarnąć i zgromadzić w jednym miejscu. Czasami nawet rodowitym Ślązakom brakuje wiedzy na temat ich „ Małej Ojczyzny”. Powyższa innowacja ma być małym przewodnikiem po regionie, jego historii i kulturze.


Ankieta dla rodziców:

Czy jesteście państwo rodowitymi ślązakami?
tak nie
Jeżeli nie to z jakiego regionu państwo pochodzicie?........................................
Czy znacie gwarę śląską?
dobrze średnio słabo

Czy jesteście zwolennikami rodzin wielopokoleniowych?
tak nie

Czy dzieci mają kontakt z dziadkami?
tak nie

Czy znacie państwo historię regionu?
tak nie

Czy miejsce zamieszkania ma wpływ na państwa życie?
tak nie

Czy chcieliby państwo przeprowadzić się inny region Śląska?
tak(jaki)..................... nie

Czy chcieliby państwo przeprowadzić się inny region kraju?
tak(jaki)..................... nie


Ankieta dla ucznia

W jakim mieszkasz mieście
........................................

W jakiej mieszkasz dzielnicy
........................................

Wymień przynajmniej 3 śląskie miasta
........................................
........................................
........................................

Przetłumacz na język polski:
Szczewiki........................................
Kapsa........................................
Gardina........................................
Tomata........................................

Jak nazywa się region w którym mieszkasz? (podkreśl)
Górny Śląsk
Dolny Śląsk

Napisz z czego składa się typowy Śląski obiad:
........................................


V SPODZIEWANE EFEKTY

Przyjęte w projekcie założenia, cele, treści kształcenia i metody ich realizacji sprzyja wzbogaceniu wiedzy uczniów o ich regionie, jego historii i teraźniejszości w zakresie gospodarki, architektury, zasobów przyrodniczych i ekologii, uwzględniają bowiem naturalną potrzebę identyfikowania się z najbliższym otoczeniem i twórczego uczestnictwa w jego rozwoju.
Regionalny charakter projektu przejawia się w doborze treści edukacyjnych przekazujących obraz regionu ze szczególnym uwzględnieniem najbliższego otoczenia i okolic oraz w stosowaniu praktycznych metod poznawania regionu ( obserwacja, wywiady, monitoring, wycieczki) a także w zintegrowaniu szkoły ze środowiskiem, w którym funkcjonuje poprzez prezentację własnych badań, osiągnięć i spostrzeżeń.
Dzięki wprowadzeniu innowacji uczniowie lepiej poznają swój region i najbliższą okolicę, poznają gwarę śląską. W dzisiejszych czasach często zapominamy o swoim pochodzeniu oraz o tym skąd wzięła się nasza tradycja, zapożyczamy różne tradycje z innych krajów, pomimo tego iż nie jesteśmy do tego wewnętrznie przekonani i kłóci się to z naszą wewnętrzną osobowością np.: halloween.


OSIĄGNIĘCIA UCZNIA PO PROGRAMIE

Podejmowane działania wychowawcze i pedagogiczne zmierzają by uczeń dysponował określonymi umiejętnościami i obiektywnie promował swoją szkołę, miasto, region. Chcemy wyposażyć ucznia poprzez edukację regionalną w następujące umiejętności:
potrafi:
- stworzyć plan trasy wycieczki do najciekawszych miejsc regionu
- współdziałać w grupie w sposób bezkonfliktowy i efektywny
- poprawne i zrozumiałe wyrażać się w mowie i piśmie
- korzystać z zasobów internetu
- zaplanować, zorganizować pracę
- znaleźć informacje na wybrane zagadnienia w dostępnych mu źródłach
- zaprezentować swoją pracę przed społecznością szkolną i rodzicami

rozumie:
- znaczenie tradycji lokalnej w dobie integracji
- potrzebę odkrywania piękna rodzinnej kultury
- potrzebę tolerancji, otwartości i szacunku wobec innych kultur
- potrzebę ciągłego doskonalenia się
- znaczenie odpowiedzialności w pracy grupowej

zna:
- najważniejsze zabytki regionu
- przedstawicieli regionu
- obrzędy i zwyczaje swojego regionu
- właściwą hierarchię wartości i postaw społecznych.


VI METODY I FORMY PRACY

Formy pracy w odniesieniu do edukacji regionalnej dzielimy na:
· indywidualną pracę z uczniem
· pracę zespołową
· pracę w małych grupach zadaniowych
Metody stosowane w czasie realizacji edukacji regionalnej w szkole:
· metody podające (mini wykład, pogadanka, opowiadania, opis, anegdota odczyt, objaśnienie lub wyjaśnienie) zawsze w fazie wstępnej
· metody praktyczne (pokaz)
· metoda projektów
· problemowe (konwersatorium),
· eksponujące (film, sztuka teatralna, pokaz połączony z przeżyciem),
· aktywizujące (gry dydaktyczne, inscenizacja, seminarium, dyskusje dydaktyczne),
· programowe (np. z użyciem komputera)
Metody dostosowujemy do wieku, zainteresowań i możliwości uczniów, nauczycieli i rodziców.
Różnorodne metody i formy pracy w realizacji edukacji regionalnej:
· wycieczki, wyjścia do placówek związanych z gromadzeniem i ochroną dziedzictwa kulturowego regionu, związanych z prezentacją dziedzictwa kulturowego regionu oraz działalnością artystyczną
· formy działalności plastycznej
· formy sceniczne (uroczystość szkolna )
· media w edukacji regionalnej
· konkursy
· internet w edukacji regionalnej


VII EWALUACJA I MONITORING

Do ewaluacji opracowanego programu zamierzam wykorzystać swobodne wypowiedzi uczniów dotyczące przeprowadzonych zajęć oraz wyniki ankiet przeprowadzonych wśród dzieci. Ocenie rezultatów kształcenia będzie podlegać ogólne zaangażowanie uczniów w realizację programu. Ważne też będą informacje pozyskane od rodziców na podstawie przeprowadzonych ankiet. W ten sposób będą oni mogli wyrazić swoją opinię na temat wdrożonego programu.
Wyniki ewaluacji będą wskazówką do dalszej pracy.

Zasady monitoringu:
● przedstawić sprawozdanie przed Radą Pedagogiczną (na koniec każdego półrocza)
z przebiegu realizacji programu,
● efekty pracy uczniów (rysunki, zdjęcia, opisy, itp.),


Ankieta ewaluacyjna dla ucznia


Czy chętnie uczestniczyłeś w zajęciach przedstawiających nasz region?

TAK NIE NIE MAM ZDANIA

Dlaczego brałeś udział w imprezach?
a) z polecenia nauczyciela
b) chciałem się dowiedzieć więcej o swoim regionie
c) chciałem się wykazać swoimi zdolnościami plastycznymi, aktorskimi itp.
d) czuję się odpowiedzialny za swą ”małą ojczyznę”

Jakie zajęcia podobały ci się najbardziej?
e) konkurs sprawdzający wiedzę
f) przygotowanie prac plastycznych(multimedialnych)
g) przygotowanie inscenizacji
h) przygotowanie słownika gwary
e) inne ( jakie)........................................

Wymień 3 interesujące miejsca w swoim regionie:
........................................
........................................
........................................

Czego chciałbyś się jeszcze dowiedzieć o swoim regionie?
........................................
........................................
........................................


Ankieta ewaluacyjna dla rodziców


Czy chętnie uczestniczyliście Państwo w imprezach przez nas zorganizowanych?

TAK NIE NIE MAM ZDANIA

Czy zauważyli państwo wzrost zainteresowania u dziecka swoim regionem

TAK NIE
Czy dzięki zajęciom dziecka poszerzyli państwo swoją wiedzę o naszym regionie?

TAK NIE

Czy według państwa zajęcia były interesujące?

TAK NIE NIE MAM ZDANIA

Uwagi
........................................



VIII OBYCZAJE KULTYWOWANE NA GÓRNYM ŚLĄSKU

1. Definiowanie pojęć:

TRADYCJA : zasady postępowania, obyczaje, poglądy, wiadomości przechodzące z pokolenia na pokolenie, występujące przez jakiś czas i utrwalające się potem zwyczajowo; także: przekazywanie tych zasad, obyczajów następnym pokoleniom i kultywowanie ich.
OBYCZAJ: powszechnie przyjęty, tradycyjny sposób postępowania charakterystyczny dla danej grupy ludzi, danego terenu, czasu.
ZWYCZAJ: to, co zostało utwierdzone przez tradycję, co jest powszechnie przyjęte przez z jakiejś społeczności lub postępowanie wynikające z nabytej dyspozycji, z przyzwyczajenia, nawyk.

2. Omówienie najbardziej powszechnych obyczajów znanych uczniom, uzupełnione o informacje o typowych tradycjach górnośląskich :

UROCZYSTOŚCI RODZINNE ( FAMILIJNE)

WESELE I POPRAWINY

Zawieranie małżeństw różniło się w zależności od pochodzenia młodych.
W rodzinach chłopskich często kojarzono małżeństwa, w rodzinach robotniczych decyzję pozostawiano zazwyczaj młodym. Okres przed oficjalnymi zaręczynami na Śląsku nazywany jest „zolytami”.
Po oświadczynach młodzi ustalają termin ślubu i „dają na zapowiedzi”. Po pierwszym kościelnym ogłoszeniu na Śląsku mawia się, że młodych „ściepli z ambony”. Wtedy należy rozpocząć zapraszanie gości na uroczystość.
Do niedawna obowiązywało osobiste zapraszanie wszystkich. W czasie zapraszania ważną rolę odgrywa kolejność. Rozpoczynano od rodziców chrzestnych oraz osób pełniących funkcję starostów weselnych i świadków.
Gdy zbliżał się termin ślubu, należało rozpocząć „chodzenie z kołoczem”. Zwyczaj ten polega na obdarowywaniu ciastem weselnym ( placek drożdżowy z makiem lub serem) zarówno gości zaproszonych na wesele, jak i znajomych oraz sąsiadów. Ciasto należy zapakować w biały papier i udekorować gałązką mirtu. Zazwyczaj osoba wyróżniona ciastem weselnym zapraszała najbliższych znajomych i częstowała ich. Wypadało również przechować do dnia ślubu kawałek ciasta, który staje się symbolicznym łącznikiem pomiędzy nowożeńcami a osobą obdarowaną.
Dosyć precyzyjnie określono podział obowiązków pomiędzy rodzinami młodych. Rodzice dziewczyny odpowiadali za przygotowanie pomieszczenia na przyszłą uroczystość, przygotowanie zastawy stołowej, wypiekanie kołocza weselnego, chleba i ułożenie menu.
Pan młody był zobowiązany do zorganizowania przewozu młodej pary oraz gości, zadbania o oprawę muzyczną uroczystości, zakupu alkoholu i zimnych napojów a także obrączek ślubnych.
Ciekawy jest śląski strój ślubny. Na początku ubiegłego stulecia w miastach panna młoda ubrana była zazwyczaj w strój ludowy, którego ręcznie haftowane elementy przygotowywano znacznie wcześniej. Strój składał się z czarnej spódnicy, pod którą mieściły się płócienne, białe halki, czarna jedwabna lub aksamitna bluzka z długim, zmarszczonym na końcach rękawem ( tak zwana „jakla”), długi, fartuch („zapaska”) z jednobarwnego, wytłaczanego jedwabiu z wytłoczonym motywem kwiatowym oraz jedwabna, biała chusta z frędzlami zwana „szpitluch”. Strój ten uzupełniały korale i wianek mirtowy. Nie noszono kwiatów, bukiety zaczęto stosować, gdy panny młode przejęły styl miejski i zaczęły do ślubu ubierać białe suknie.
Mężczyzna ubrany był zazwyczaj w wykrochmaloną białą koszulę ze sztywnym kołnierzem i ciemne ubranie lub frak ( „salonrok”). Strój ten uzupełniała biała kamizelka, czyli „westa” oraz biała wstążka „szlajfka”, cylinder lub czarny kapelusz z małym rondem. Obowiązywały czarne buty ( najlepiej lakierowane), czasem czarne spodnie w białe paski.
Zazwyczaj w przeddzień ślubu organizowano osobne przyjęcia dla znajomych młodej pary. Charakterystycznym zwyczajem było tłuczenie naczyń glinianych i fajansowych przed mieszkaniem panny młodej, która zobowiązana była zebrać wszystkie skorupy ( tzw. „polterabend”). Na Górnym Śląsku do dziś występuje ten obyczaj.
W dniu ślubu zbierali się zaproszeni goście. W kwestii prezentów niewiele się zmieniło. Należało kupić młodej parze głównie przedmioty codziennego lub odświętnego użytku. W przygotowaniach pomagały pannie młodej druhny, dla których zaproszenie było wyróżnieniem i zaszczytem. Kolejno, zgodnie z tradycją następowały kolejne etapy uroczystości. Najpierw pan młody powinien był wykupić przyszłą żonę z domu rodzicielskiego. Następnie młodzi przyjmowali uroczyste błogosławieństwo rodziców oraz wysłuchiwali oracji starostów, którzy nieraz w sposób dowcipny udzielali im pierwszych rad małżeńskich, zazwyczaj układając mowy prozą lub wierszem. Później wszyscy udawali się do kościoła na uroczystą mszę, po której witano młodych w domu weselnym chlebem i solą. Sposób rozsadzenia gości przy weselnym stole nigdy nie był przypadkowy, oddawano w ten sposób szacunek członkom rodziny, w zależności od ich rangi i stopnia pokrewieństwa.
Stół weselny jest zawsze odświętny. Przed nowożeńcami ustawia się bukiet ślubny, a przy każdym nakryciu przyszywa się nitką pojedyncze pęczki kwiatów. Tradycyjnie początek biesiady rozpoczyna uroczysty obiad, na którym nie może zabraknąć typowych potraw śląskich: rosołu z domowym makaronem („nudlami”), rolad wieprzowych i wołowych, klusek śląskich oraz „modrej”, czyli niebieskiej kapusty. Obiad kończy kompot i deser, którym zazwyczaj jest „szpajza” – cytrynowy i kakaowy krem zagęszczany żelatyną.
Uroczystość weselna przeplatana była toastami wznoszonymi przez starostów i innych gości. Do obowiązków starostów należała troska o pełne kieliszki gości oraz zabawianie ich żartami i wciąganie do wspólnej zabawy, która rozpoczynała się wkrótce po obiedzie.
Wesela organizowano zazwyczaj w domach mieszkalnych i przy ładnej pogodzie przenoszono zabawę do ogrodu. Do dziś w okolicach Gliwic można wynająć składaną wiatę z drewnianą podłogą służącą do tańców.
Podwieczorek składał się z kilku gatunków tortów oraz innych ciast, przede wszystkim kilku rodzajów „kołocza”. Do ciast podawano likier jajeczny o różnych smakach, najczęściej własnej roboty. Goście spędzali czas na tańcach oraz wszelkich grach i zabawach ruchowych, uzależnionych od inicjatywy prowadzących. Zabawa trwa również po kolacji. Momentem kulminacyjnym są „oczepiny”, które następują o północy.
Zwyczaj ten polega na próbie zdjęcia welonu z głowy żony przez pana młodego, któremu przeszkadzają w tym druhny, uderzając go po dłoniach drewnianymi łyżkami. Odczepiony wianek panna młoda rzuca do tyłu. Według obyczaju ta dziewczyna, która go złapie, najszybciej wyjdzie za mąż.
Oczepiny symbolizują pożegnanie dziewczyny ze stanem panieńskim.
Po północy częstowano gości gorącym posiłkiem i kontynuowano zabawę do świtu. Zgodnie z tradycją kontynuowano ją kolejnego dnia po obiedzie, w węższym gronie najbliższej rodziny i przyjaciół.


CHRZCINY I ROCZEK

W tradycyjnej śląskiej rodzinie dzieci odgrywały dużą rolę. Bez względu na zamożność traktowano je jako „dar Boży” a narodziny potomka stanowiły powód do świętowania, którego kulminacją były chrzciny. Po chrzcie witano rodziców i dziecko formułką: „Wynieśliście poganina, przynieśliście chrześcijanina”.
Termin „chrzciny” określa zarówno sam obrzęd chrztu jak i uroczystość rodzinną, połączoną z biesiadą. Od momentu chrztu rodzice chrzestni stawali się członkami rodziny, jeśli wcześniej do niej nie należeli. Tradycyjnie na rodziców chrzestnych wybiera się osoby młode, które w razie jakiejś tragedii mogą zaopiekować się dzieckiem.
Zaproszeni goście składali na ręce matki lub ojca prezenty dla dziecka; najczęściej były to pieniądze lub tzw. „pamiątki chrztu”, czyli małe białe pudełeczka zawierające życzenia, różańce, gałązkę mirtu, okruchy chleba i srebrny lub złoty krzyżyk albo medalik.
Tak jak współcześnie, uroczystości kościelnej towarzyszyła rodzinna biesiada.
Najbliższa niedziela po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia również jest na Śląsku uroczyście świętowana jako „Roczek”. Uroczystość tę obchodzono zgodnie z wierzeniem głoszącym, że z tą chwilą dziecko zostaje uwolnione od mocy nadprzyrodzonych, które mogły mieć na nie wpływ w pierwszym roku życia. Podobnie jak z okazji chrzcin, po pierwszej części uroczystości w kościele rodzice zapraszają chrzestnych i najbliższą rodzinę na wspólny posiłek.


URODZINY

Urodziny są jednym z najbardziej uroczyście obchodzonych świąt rodzinnych na Śląsku. W przeciwieństwie do pozostałych regionów Polski, gdzie pierwszeństwo przydaje się imieninom, każdy Ślązak przywiązuje większą wagę do urodzin.
Ślązacy nie zapraszają na urodziny, chyba że dotyczy to nowych znajomych. Od wieków hołdują tradycji, że bliscy znają daty swoich urodzin, w związku z czym nie trzeba ich zapraszać, ponieważ w tym dniu każdy gość jest mile widziany. Dla solenizanta ilość gości jest oczywiście nie tylko powodem radości, ale także obrazem jego miejsca w lokalnej hierarchii. Tradycyjnie należy wręczyć kwiaty oraz prezenty. Powszechnie przyjęty zwyczaj głosi, by podarować to, co ma się najlepszego lub w myśl praktycznego podejścia Ślązaków do życia, coś przydatnego. Specyfiką śląską jest eksponowanie otrzymanych bukietów w oknach mieszkania.


INNE UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

DZIEŃ ŚWIĘTEGO MARCINA

Od dnia 11 listopada młodzież rozpoczynała okres wróżenia. Podobnie jak w dzień św. Katarzyny, św. Andrzeja i Łucji odbywały się wtedy spotkania chcących znać swoją przyszłość dziewcząt. W dniu św. Marcina w przeszłości składano dary we dworze
( zazwyczaj był to drób). Wróżono wtedy, jaka będzie zima z kości piersiowej gęsi
[ biała wróżyła ostrą i śnieżną zimę]. Był to czas sporządzania zapasów na zimę, przygotowania do niej całego gospodarstwa. W tym dniu tradycyjnie wypieka się na Śląsku, podobnie jak w Poznaniu, rogale.

ANDRZEJKI

Na Śląsku podobnie jak w innych częściach kraju popularne były i są spotkania młodych w dzień św. Andrzeja. Jedna z najpopularniejszych wróżb polegała na ustawieniu przez dziewczęta rzędem swoich butów skierowanych w stronę drzwi. Buty przekładane
do przodu powinny wywróżyć, która z dziewcząt pierwsza wyjdzie za mąż. Znany jest również zwyczaj rzucania za siebie obierzyn z jabłek, które powinny ułożyć się w jakąś literę wróżącą imię przyszłego męża. Jedna z wróżb polegała na wkładaniu pod trzy garnuszki kolejno grudki ziemi, chleba i pieniędzy. Zapowiadało to życie w bogactwie, głodzie
lub rychłą śmierć.

BARBÓRKA

To jedno z najważniejszych świąt na Górnym Śląsku, obchodzone uroczyście przez górników oraz ich rodziny. Dawniej górnicy pracowali około 12 godzin. Przed zjazdem do kopalni niejednokrotnie górnicy modlili się, powierzając się opiece św. Barbary.
Co roku 4 grudnia rano górnicy ubrani odświętnie w mundury lub garnitury udają się wspólnie na specjalne nabożeństwo. Wtedy też górnicy, którzy w kopalni przepracowali
25 lat otrzymywali prezenty, do których najczęściej należał zegarek, zazwyczaj srebrny, z wygrawerowaną na kopercie datą otrzymania lub dedykacją. W okolicach 4 grudnia odbywają się spotkania młodszych i starszych stażem górników przy tradycyjnym kuflu piwa. Najczęściej jednak górnicy spędzają ten dzień z najbliższymi, spożywając z nimi świąteczny obiad w rodzinnej atmosferze.

ŚWIĘTY MIKOŁAJ

Na Śląsku podobnie jak w innych regionach kraju dzieci czekają z niecierpliwością na prezenty. Tradycyjnie angażuje się znajomych lub krewnych, by pełnili funkcję Mikołaja.
Zazwyczaj jego strój składa się z czapki, czerwonej szaty lub kożucha, nieodłącznego „miecha”, czyli worka na plecach. W ręce Mikołaja najczęściej znajduje się „kryka”, czyli laska, kostur. Oczywiście Mikołaj przepytuje dzieci, sprawdza ich prawdomówność, chwali lub gani. Grzeczne dzieci otrzymują słodycze, orzechy lub zabawki. Niegrzeczne otrzymywały węgiel lub obierki z ziemniaków, czyli „oszkrabiny”.

ODPUSTY

Jednym z najbardziej uroczyście obchodzonych dni był odpust, czyli święto patrona danej parafii. Tradycyjnie zaprasza się wtedy krewnych i znajomych mieszkających w okolicy na uroczystą mszę i obiad. Atrakcją tego dnia bywają -zwłaszcza dla dzieci tzw. „budy”, czyli stragany oferujące rozmaity asortyment: kolorowe zabawki, pierścionki, dewocjonalia, wiatraki, balony oraz różne słodycze, w tym bardzo popularną watę cukrową i tzw. „makrony”, czyli ciasteczka kokosowe. Odpustowi towarzyszy zawsze gwar, śmiech, huk wystrzeliwanych z pistoletów „korków” lub „placpatronów”. Nie może również zabraknąć „karasoli”, czyli karuzel i strzelnic zwanych „szisbudami”.


DOŻYNKI

Zazwyczaj Śląsk kojarzy się z przemysłem, a przecież znajdują się tutaj również tereny rolnicze. Uprawiana ziemia daje plon w postaci zbóż, warzyw, owoców i kwiatów, a prócz tego ogromną satysfakcję z pracy, której przez wiele miesięcy poświęcało się wolny czas. Radość z obfitych plonów zostaje ukoronowana uroczystymi dożynkami, które zazwyczaj przygotowuje się długo i starannie.
Na dożynki piecze się chleb z mąki z pierwszych zbiorów. Warto wspomnieć o szczególnym szacunku, jakim darzy się na Śląsku chleb, który stanowi synonim sytości, dlatego wykorzystywano każdy jego kawałek. Stąd prawdopodobnie popularność tzw. „wodzionki”, czyli zupy z kawałków starego chleba z dodatkiem czosnku i masła, zalanego gorącą wodą. Do dziś w domach śląskich zanim ukroi się pierwszy kawałek z nowego bochenka, żegna siego znakiem krzyża. Pieczenie chleba odbywało się 1 - 2 razy w tygodniu. Rozczyn wyrabiano w specjalnych dzierżach a wyrobione ciasto pozostawiano do wyrośnięcia w wiklinowych lub słomianych koszach. Prawie w każdym domu znajdował się specjalny duży piec chlebowy.
Obejścia domów dekorowane są wieńcami z pozostałych kłosów i kolorowymi wstążkami. Dożynki są świętem wspólnoty, dlatego gromadzono się najpierw w kościele na uroczystej mszy dziękczynnej, a po południu formowano barwny korowód, często pełen przebranych postaci, dowcipnych napisów umieszczanych na wozach. Gospodarze mogli wtedy zaprezentować najlepsze okazy swojej hodowli, gospodynie przygotowywały tradycyjny „kołocz”. Najczęściej świętowanie kończyła wspólna zabawa taneczna.

ŚWIĘTA

WIGILIA BOŻEGO NARODZENIA

Dla wielu osób to najważniejszy dzień w roku.
W tym dniu zapomina się o krzywdach, żalach, wybacza ludzkie błędy i ułomności.
Ludzie bez względu na stan, stopień pokrewieństwa gromadzą się wspólnie, aby zaraz po rozbłyśnięciu pierwszej gwiazdy zasiąść do wieczerzy wigilijnej.
W tym dniu nie wolno się kłócić, wszyscy powinni być dla siebie wyrozumiali, bardziej uczynni i serdeczni.
Przygotowania rozpoczyna się wcześniej, piekąc pierniki, kupując choinkę i rybę, która obowiązkowo powinna pływać w wannie.
Na Śląsku panuje nakaz, by dzień Wigilii spędzić uczciwie i pracowicie, w myśl przekonania, że taki jak Wigilia będzie cały rok.
Kiedy wszystkie potrawy są przygotowane, rozpoczyna się ceremoniał związany z przystrojeniem stołu do kolacji wigilijnej. Wiąże się to między innymi ze zwyczajem układania pod obrusem dla każdej osoby wysuszonych rybich łusek, słomy lub drobnych monet, które po zakończeniu kolacji każdy z obecnych skrzętnie zbiera i chowa do portfela, zapewniając sobie w ten sposób dostatek w przyszłym roku. Stół przykrywa się oczywiście białym obrusem i układa najlepsze naczynia; dawniej drewniane, gliniane i fajansowe, dziś fajansowe lub porcelanowe; przystraja się go gałązkami choinki, świecami i ozdobami
ze słomy. Nie zapomina się również o dodatkowym nakryciu dla niespodziewanego gościa. Na stole najczęściej kładzie się bochenek chleba, książeczkę do modlitw a pod obrus chowa się siano.
Gdy wszystko jest już przygotowane, domownicy ubierają odświętne stroje, pod choinkę składa się prezenty i wszyscy gromadzą się wokół stołu. Gospodyni wnosi potrawy, po czym domownicy rozpoczynają modlitwę i dzielą się opłatkiem.
Zależnie od regionu Śląska na stole pojawia się barszcz, zupa grochowa, migdałowa lub grzybowa; w okolicach Istebnej podaje się zupę z kapusty z grzybami. Po zupie jada się karpia gotowanego lub smażonego, czasem w sosie ziołowym z ziemniakami i kiszoną kapustą. W przeszłości w mniej zamożnych domach śląskich podawano śledzie.
Typowo śląską potrawą jest „moczka”, czyli potrawa z gotowanych warzyw korzeniowych z rodzynkami, śliwkami i rozmoczonym piernikiem. Podaje się również kaszę jaglaną a czasem jabłka pieczone na maśle z konfitrurami. Ślązacy nie wyobrażają sobie świat bez „makówek”, sporządzanych zależnie od regionu na wodzie lub mleku, z bułek
albo sucharów z dodatkiem maku i bakalii.
Po deserze podaje się kompot z suszonych śliwek, jabłek, gruszek, rodzynek i suszonych fig.
Następnie wstaje się od stołu. Według starej tradycji wstają wszyscy biesiadnicy równocześnie, ponieważ istnieje przesąd, że ten, kto pierwszy wstanie od stołu, ten w najbliższym roku odejdzie z rodziny. Wtedy też można rozpocząć rozmowy, gdyż w wielu domach podczas kolacji wigilijnej obowiązuje cisza.
W niektórych domach przetrwał również stary zwyczaj wróżenia z 12 łupin cebuli odpowiadających 12 miesiącom nadchodzącego roku, w tym jednej z solą. Młoda dziewczyna natrafiając na łupinę z solą dowiadywała się, kiedy wyjdzie za mąż. Podobny charakter miało wyrzucanie okruchów ze stołu przed domem i nasłuchiwanie, z której strony zaszczeka pies.
Stamtąd nadejdzie narzeczony do panny.
Dawniej w wieczór wigilijny domostwa odwiedzali kolędnicy.
Po wieczerzy na wsiach chodzono do obory, by podzielić się ze zwierzętami chlebem lub opłatkiem, który barwiono na czerwono albo zielono. Psom podawano kawałek chleba z czosnkiem, by były czujne i ostre.
Drugą część wieczoru wigilijnego spędza się radośnie, oglądając prezenty i delektując się przygotowanymi smakołykami.
Gdy zbliża się północ domownicy wybierają się na pasterkę. Po mszy wszyscy życzą sobie nawzajem wesołych i pogodnych świąt.


IX ZNACZENIE EDUKACJI REGIONALNEJ W KSZTAŁTOWANIU OSOBOWOŚCI DZIECKA A RODZINA

Regionalizm jest elementem wychowania patriotycznego dzieci i młodzieży. Stanowi podstawę kształtowania postaw patriotycznych młodego pokolenia, jego osobowości pod względem intelektualnym i emocjonalnym. Rozbudzanie więzi emocjonalnej dziecka z miejscem własnego urodzenia daje dziecku poczucie więzi międzypokoleniowej i świadomości trwania Ojczyzny, jej przeszłości i teraźniejszości. We współczesnym wychowaniu dzieci wszystkie elementy edukacji regionalnej stanowią ważny środek oddziaływania. Chodzi w nim przede wszystkim o rozwój i wzbogacenie wartości tkwiących we własnym, najbliższym otoczeniu. Więź z najbliższym środowiskiem kształtuje się u dzieci najpierw na terenie rodziny, ponieważ właśnie w rodzinie występują najbardziej sprzyjające okoliczności oddziaływania na osobowość dziecka. Rodzina jest pierwszym terenem tworzenia się pewnej sieci informacji o świecie, dzięki której dziecko poznaje go, zaczyna stopniowo rozumieć i powoli orientować się w zjawiskach. Bez udziału rodziny nikt nie jest w stanie wpoić dziecku zasad moralnych, którymi będzie się kierowało w dalszym życiu. Żadna instytucja nie nauczy kulturalnego współżycia z ludźmi, jeżeli dziecko wzrasta w atmosferze pozbawionej wzajemnego szacunku. Wychowanie dziecka w rodzinie obejmuje całokształt jej oddziaływania, może ono być podejmowane świadomie i celowo, a także przebiegać w sposób niezamierzony, samorzutny. Najbardziej charakterystyczna dla rodziny jest jej odrębność kulturowa. W codziennych wydarzeniach w rodzinie każdy jej członek sposób naturalny poznaje panujące zwyczaje, kultywowane obrzędy związane z obchodami świąt, rocznic, imienin, urodzin - wszystko, co stanowi klimat rodzinnego domu i co utrwaliła rodzinna tradycja. Rodzina stanowi więc środowisko, w którym kultywuje się tradycję patriotyczną. Stosunek rodziców czy dziadków do narodowych tradycji jest przekazywany dzieciom przez opowiadania i wspomnienia, które silnie oddziaływają na uczucia dzieci. Bardzo duże znaczenie w kształtowaniu postaw patriotycznych dzieci ma wielopokoleniowość rodzin. Wzrastając w takich rodzinach, stają się bezpośrednimi odbiorcami wspomnień rodziców i dziadków, słuchając ich z zaciekawieniem, uczestniczą w wydarzeniach autentycznych historii z życia członków swojej rodziny. Rodzice jako pierwsi przekazują dziecku własne doświadczenia życiowe, wśród nich te, które uzyskali od swoich rodziców, a także te zawarte w kulturze i cywilizacji, czyli nagromadzone przez wiele pokoleń.


X PROPONOWANA TEMATYKA ZAJĘĆ

ZAGADNIENIA TEMATYKA ZAJĘĆ
Świętochłowice moje miasto w sercu Górnego Śląska. 1.Wycieczka po mieście.2.Poznanie położenia geograficznego miasta na Wyżynie Śląskiej.3.Utrwalanie kierunków geograficznych; północ, południe, wschód, zachód. Ilustrowanie mapy miejscowości. Przeglądanie i naklejanie na mapę fotografii, pocztówek np. swojego domu, szkoły itp.4.Liczenie domów na swojej ulicy, numery parzyste i nieparzyste. Obliczanie ilu mieszkańców mieszka w moim bloku, ile drzew rośnie na mojej ulicy, ile jest przydomowych ogródków, ile jest sklepów na mojej ulicy.5.Poznanie herbu miasta, historii miasta.6.Wycieczka do muzeum miejskiego.7.Wycieczka do urzędu miasta.
Atrakcje turystyczne na Górnym Śląsku. 1.Poznanie interaktywnej mapy atrakcji turystycznych.2.Wycieczka do WPKiW w Chorzowie.3.Stworzenie albumu najciekawszych miejsc.
Język polski a gwara. 1.Stworzenie szkolnego słownika gwary śląskiej.
Moja rodzina i jej miejsce w historii i kulturze. 1. Wykonanie albumu rodzinnego. Wyszukiwanie w rodzinnych zbiorach pamiątek, postaci znaczących dla miasta dawniej i teraz. Uzupełnianie drzewa genealogicznego narysowanymi sylwetkami dziadków lub fotografiami. Opisywanie i nazywanie członków rodziny, stopień pokrewieństwa. Wyszukiwanie i przedstawianie znaczących pamiątek rodzinnychZabawy z dawnych lat. Słuchanie opowieści dziadków.Zabawa w dom. Domowy teatrzyk- kukiełki z łyżek lub pacynki z rękawiczek.
Uroczystości rodzinne. 1.Spotkanie z okazji Dnia Babci i Dziadka, Dzień Matki i Ojca.2.Rodzinne śpiewanie starych piosenek biesiadnych.3.Pisanie swobodnych tekstów i życzeń dla członków swoich rodzin z okazji różnych świąt w rodzinie.4.Przygotowanie własnoręcznie wykonanych prezentów, kartek świątecznych itp.5.Oglądanie fotografii związanych z uroczystościami i obrzędami religijnymi w rodzinie: urodziny, chrzest, roczek, komunia, wesele, pogrzeb, święta religijne.
Święta religijne. 1.Przygotowanie wigilii klasowej. Nauka kolęd. Opowiadanie: „Święta w naszym domu i w domu mojej babci”. Kartka świąteczna. Przygotowanie kilku potraw wigilijnych. Ubieranie choinki.2.Rozmowa na temat zwyczajów wielkanocnych. Przygotowanie koszyka wielkanocnego, pisanek. Najśmieszniejsze sytuacje w czasie świąt.
Zachowane tradycje. 1.Marzanna i gaik. Wykonanie marzanny i topienie kukły. Inscenizacja piosenki o tematyce wiosennej. Prace plastyczne „Jak powitaliśmy wiosnę”.2.Mikołaj- chodzenie grupy przebierańców z Mikołajem po szkole. Obdarowywanie się prezentami.
Wierzenia i wróżby. 1.Wróżby i przepowiednie andrzejkowe.2.Wróżby wigilijne, noworoczne i wielkanocne.3.Wykonanie ilustracji do przysłów i porzekadeł ludowych związanych z kalendarzem i pogodą.
Rocznice narodowe. 1.Znamy symbole narodowe: herb, godło, flaga, hymn.2.Znamy fakty z historii Polski powiązane z datami: 3 Maja, 11 listopada.3.Słuchanie opowiadań, oglądanie filmów, fotografii, pamiątek.4.Sylwetki wielkich Polaków.5.Opieka nad miejscami pamięci narodowej.Konkurs wiedzy o uzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Nasi przyjaciele z Europy. 1.Słuchanie piosenek ludowych z innych krajów.2.Rysowanie postaci dzieci w różnych strojach ludowych.3.Wysyłanie kartek z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka do dzieci z różnych krajów. Przygotowanie krótkiej informacji ze zdjęciem o klasie i szkole.4.Co wiemy o Unii Europejskiej?
Zajęcia ludności, zakłady pracy naszego regionu. 1.Spotkania z ludźmi różnych zawodów.2.Oglądanie ilustracji, wystawa zdjęć. Malowanie sylwetek ludzi różnych zawodów. Tworzenie i porównywanie obecnych i dawnych zawodów.3.Prezentowanie ruchem zajęć ludności i odgadywanie znaczenia.4.Kim będę, kiedy dorosnę? Odpowiedzi pisemne, ustne, plastyczne. Doszukiwanie się tradycji rodzinnych w wyborze zawodu.
Znaczenie szkoły w środowisku. 1.Zapoznanie się ze stroną internetową szkoły.2.Czytanie fragmentów kroniki szkolnej.3.Konkursy szkolne.4.Sylwetki nauczycieli.


XI SPECYFIKA ORGANIZOWANIA EFEKTYWNEGO PROCESU UCZENIA SIĘ U UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO.

Proces kształcenia specjalnego różni się od procesu kształcenia ogólnego tym, że objęci są nim uczniowie, u których proces uczenia się jest zaburzony. Proces kształcenia uczniów upośledzonych jest ciągiem wzajemnie przenikających się czynności rewalidacyjnych, poznawczych i praktycznych. Dążymy do tego , by proces nauczania upośledzonych umysłowo miał przede wszystkim charakter aktywizujący. Jedynie przez kształcenie specjalne oparte na działaniu, uczniowie upośledzeni mogą się rozwijać i aktywizować. Wynikiem tak pojmowanego kształcenia jest:
-usprawnienie zaburzonych funkcji w stopniu pozwalającym na wykorzystanie ich w procesach działania i poznania,
-zdobycie określonej przez program wiedzy o otaczającej rzeczywistości oraz umiejętność korzystania z niej w praktyce.

Lekcje dla uczniów upośledzonych możemy organizować miedzy innymi na cztery sposoby:

1.Lekcja, w czasie której zdobywanie wiedzy odbywa się przez przyswajanie (wprowadzenia nowych wiadomości, skojarzenia ich z pracami pozalekcyjnymi, systematyzowania wiedzy, zastosowania, systematyzowania i utrwalania nowego materiału)
Organizując tego typu lekcję należy przedstawić uczniom nowe wiadomości ilustrując je.

2.Lekcja, w czasie której wiedzę zdobywa się przez odkrywanie.

3.Lekcja, na której uczniowie uczą się przez przeżywanie ( podczas zapoznawania z dziełami literatury, plastyki, muzyki)

4.Lekcja, na której uczniowie poznają przez działanie, poznają prawa, na których opiera się ich praca, jest to wiązanie teorii z praktyką. Ważne jest, by organizując proces nauczania uwzględnić przedmiot oraz temat lekcji, właściwości psychiczne i fizyczne uczniów, wiadomości i umiejętności, jakie posiadają już uczniowie, warunki, w jakich przebiega proces uczenia.


XII SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE UCZNIÓW

Pojęcie specjalne potrzeby edukacyjne pojawiło się już w 1978 roku w Wielkiej Brytanii w dokumencie zwanym Warnock Report i zostało upowszechnione w Deklaracji z Salamanki opublikowanej przez UNESCO w 1994 roku. Polska, jako państwo członkowskie, zobowiązała się do respektowania zawartych w niej postanowień, a dowodem na to są nowelizowane akty wykonawcze ustawy o systemie oświaty. Gwarantują one dzieciom i młodzieży prawo do uzyskania w szkole opieki i pomocy uwzględniającej indywidualne możliwości oraz specjalne potrzeby edukacyjne.
Specjalne potrzeby edukacyjne według M.Bogdanowicz odnoszą się do tej grupy uczniów, która nie może podołać wymaganiom powszechnie obowiązującego programu edukacyjnego. Mają oni, bowiem znacznie większe trudności w uczeniu się niż ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania i wychowania, specjalnych metod, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń. Powinni być nauczani przez specjalistyczną kadrę pedagogiczną w odpowiednich warunkach bazowych przy uwzględnieniu odmiennych rozwiązań organizacyjnych.
Rozpoznawanie i zaspokajanie specjalnych potrzeb dotyczy, zatem osób z odchyleniami od normy. Odchylenia mogą odnosić się do właściwości biologicznych, psychologicznych i społecznych. Mogą mieć charakter ilościowy i jakościowy, przez co wywierają mniejszy lub większy wpływ na przebieg rozwoju i wychowania człowieka. Odchylenia ujemne powodują ograniczenia rozwoju fizycznego i psychicznego, utrudniają naukę i adaptację zawodową, zakłócają społeczne funkcjonowanie człowieka, czyniąc go osobą niepełnosprawną. Odchylenia dodatnie to szczególne uzdolnienia i talenty (J.Jastrząb, 1995). Przyjmując jako kryterium rodzaj niepełnosprawności, wyróżnia się:
· osoby z uszkodzeniami sensorycznymi
· osoby z niesprawnością motoryczną (osoby z uszkodzeniem narządu ruchu oraz osoby z przewlekłymi chorobami narządów),
· osoby z niepełnosprawnością psychiczną (osoby umysłowo upośledzone z niepełnosprawnością intelektualną, osoby psychicznie chore z zaburzeniami osobowości i zachowania oraz osoby cierpiące na epilepsję),
· osoby z niepełnosprawnością złożoną
· osoby z zaburzeniami emocjonalnymi,
· osoby z zaburzeniami komunikacji językowej,
· osoby z autyzmem dziecięcym i pokrewnymi schorzeniami,
· osoby ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
· osoby z niepełnosprawnością społeczną
· osoby z przewlekłymi schorzeniami somatycznymi.


Poniższy schemat przedstawia podział uczniów ze względu na specjalne potrzeby edukacyjne (J.Jastrząb)


Specjalne potrzeby edukacyjne są przyporządkowane konkretnym typom niepełnosprawności, która może występować w postaci wad zmysłów, dysfunkcji narządów słuchu, kalectwa, upośledzenia umysłowego, chorób przewlekłych i niedostosowania społecznego czy w postaci specyficznych trudności w uczeniu się. Należy również uznać, że jedną z podstawowych potrzeb wszystkich dzieci jest uznanie indywidualności oraz dostrzeganie w niej pozytywnych wartości.
Zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych to sprawdzony wyznacznik dobrego nauczania, z którego korzystają wszyscy uczniowie. Każde dziecko może mieć trudności w nauce i to właśnie one powinny stanowić podstawę do udoskonalenia procesu nauczania. Zadaniem nauczyciela w obecnej szkole jest szukanie takich rozwiązań, które uwzględniłyby indywidualne różnice między dziećmi. Uczniowi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i wychowawczymi należy zapewnić dodatkowe wsparcie, które wzmocniłoby efektywność nauczania. To na szkole spoczywa odpowiedzialność za zorganizowanie zajęć szkolnych w taki sposób, aby wszyscy uczniowie mogli rozwijać się zgodnie ze swoimi zdolnościami, potrzebami, możliwościami i ograniczeniami.


BIBLIOGRAFIA

1. Bogdanowicz M. : Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci – nowa definicja i miejsce w klasyfikacjach międzynarodowych; (w:) Psychologia Wychowawcza nr1/ 1996.
2. Jasrząb J.: Terapia pedagogiczna uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się elementarnych umiejętności czytania i pisania; (w:) Wychowanie na co dzień; nr 1-2/2003.
3. Kupisiewicz Cz.: Niepowodzenia dydaktyczne; Warszawa 1963.
4. Petersen W.: Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się w: Metody pedagogiki specjalnej pod red. Norrisa, Haringa, Schefeluscha; PWN; Warszawa 1997.
5. Spionek H.; Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka; PWN; Warszawa 1965.
6. Spionek H.; Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne; PWN;
Warszawa
7. K. Dejna, Dialekty polskie, Warszawa 1983.
8. Folklor Górnego Śląska, pod red. D. Symonides, Katowice 1989.
9. F. Konieczny, Dzieje Śląska, reprint, Warszawa – Komorów 1999.
10. J. Miodek, Śląska ojczyzna polszczyzna, Katowice 1991.
11. O. Słomczyńska, Książki z kraju J. Lompy, K. Damrota, J. Ligonia, Opole 1990.
12. M. Szołtysek, Biblia Ślązoka, Rybnik 2000.
13. „Upośledzenie umysłowe- pedagogika”- pod red. Kazimierza
Kirejczyka, Warszawa 1981, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
14. Miesięcznik nauczycieli i wychowawców katolickich, Nr.4 (112)2002,


SPIS TREŚCI

I ZAKRES INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ ......................2
II CELE........................................3
- CELE OGÓLNE
- CELE SZCZEGÓŁOWE
III PROCEDURY OSIĄGNIĘCIA CELÓW................................4
IV MOTYWACJA WPROWADZENIA INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ..................5
- ANKIETA DLA UCZNIÓW I RODZICÓW
V SPODZIEWANE EFEKTY........................................8
- OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW PO PROGRAMIE
VI METODY I FORMY PRACY........................................9
VII EWALUACJA I MONITORING........................................10
- ANKIETA EWALUACYJNA DLA UCZNIÓW I RODZICÓW
VIII OBYCZAJE KULTYWOWANE NA GÓRNYM ŚLĄSKU........................13
IX ZNACZENIE EDUKACJI REGIONALNEJ W KSZTAŁTOWANIU
OSOBOWOŚCI DZIECKA A RODZINA............................21
X PROPONOWANA TEMATYKA ZAJĘĆ........................................22
XI SPECYFIKA ORGANIZOWANIA EFEKTYWNEGO PROCESU UCZENIA SIĘ U UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO........................................27
XII SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE UCZNIÓW..........................28

BIBLIOGRAFIA........................................32