Praca z tekstem literackim jako metoda oddziaływań terapeutycznych na lęki dziecięce

Program opracowany przez nauczyciela świetlicy

Cele ogólne:
• wspieranie rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym,
• umożliwienie zdobywania pozytywnych doświadczeń,
• wykorzystanie walorów literatury w procesie wychowawczym

Cele szczegółowe:
• zdobywanie umiejętności intrapersonalnych oraz interpersonalnych,
• wskazywanie możliwości rozwiązywania problemów dziecięcych,
• stymulowanie rozwoju dziecka

Termin realizacji: rok szkolny 2010/2011
Liczba godzin: 20

Formy, metody, techniki pracy:
• zajęcia w grupie,
• praca z tekstem literackim – głośne czytanie (prowadzący, dzieci)
• dyskusja,
• scenki dramowe,
• ekspresja plastyczna,
• pedagogika zabawy

Założenia programu:
Zadania zamierzam realizować prowadząc zajęcia w małej grupie dzieci zespołu świetlicowego w oparciu o swoją wiedzę i wieloletnie doświadczenie pedagogiczne, a także wiedzę zdobytą na studiach Terapia Pedagogiczna, ponieważ biblioterapia, którą wykorzystam w swoich działaniach jest rodzajem terapii pedagogicznej. Optymalnym rozwiązaniem wydają się spotkania z tą samą grupą dzieci, ale nie jest to niezbędny warunek.
Spotkania przeprowadzę systematycznie raz w tygodniu, jednego dnia o stałej porze, aby wyrobić w odbiorcach element zainteresowania i oczekiwania na ciąg dalszy „przygody z książką”.
Tak prowadzone zajęcia posłużą mi w przyszłości do systematycznych spotkań z literaturą, które
w pracy pedagogicznej uważam za niezbędne.
Bajka jako gatunek literacki jest dzieciom bliska i znana. Są w niej sytuacje budzące niepokój, ale problemy są zawsze rozwiązywalne. Zwycięża zawsze dobro. Czytelnik – odbiorca identyfikuje się z przygodami przeżywanymi przez bohaterów. Otaczający dziecko świat obfituje w niepokojące wydarzenia. Często pojawia się uczucie lęku. Lęk ogranicza możliwości dziecka, może hamować jego aktywność prowadząc do zachowań wycofujących lub przeciwnie – pobudza, powodując chaotyczne działanie, zaburzając jednocześnie procesy poznawcze.
Z psychologicznego punktu widzenia strach, w odróżnieniu od lęku, jest uczuciem wrodzonym i jest reakcją na czynniki zewnętrzne. Lęk powstaje w momencie wyobrażenia sobie zagrożenia, wyrasta ze strachu. Lęki pojawiają się w momencie, gdy niezaspokojone są potrzeby.

W szkole, w środowisku rówieśniczym na pierwszy plan wysuwają się potrzeby: uznania, szacunku, akceptacji.
W bajkach, które zamierzam dzieciom przybliżyć, pojawiają się bohaterowie, którzy w magiczny, zaczarowany sposób znajdują rozwiązanie swoich problemów. Ich lęki są nazwane, emocje podobne do tych, które przeżywają odbiorcy.

Przewidywane efekty:
Wzrost zainteresowania literaturą, kontynuowanie zajęć czytelniczych, uświadomienie dzieciom, że ich lęki i problemy zawsze można rozwiązać.

Tematyka do realizacji:
• Spotkanie integracyjne, zapoznanie dzieci z tematyką spotkań, poznanie ich oczekiwań
• Ośmieszenie i kompromitacja na podstawie bajki „Lisek Łakomczuszek”, ukazanie typowych zachowań łamania nakazów
• Ciemność, strach przed nieznanym na podstawie bajki „Mrok i jego przyjaciele”, redukowanie uczucia lęku przed ciemnym pokojem
• Zachowanie dziecka w momencie zagubienia i chwilowego odłączenia od mamy na podstawie bajki „Zagubiony promyczek”
• Samotność dziecięca, bezradność, brak wiary w siebie na podstawie utworu „Historie prawdziwe Muchozmorka i Biedrolinki...”
• Nieśmiałość, wycofanie z kontaktów z wykorzystaniem tekstu bajki „Kachna Grubachna z surykatkowego świata”
• Lęk przed publicznym wystąpieniem w utworze „Przepis na ciasto z brzoskwiniową galaretką”
• Problem przemijania i odchodzenia na podstawie utworów „Lustro” oraz „Wiosenne tajemnice i odkrycia Zuzi”
• Oswojenie lęku przed nowym i nieznanym w bajce „Kangurek Antek i Wiewiórka”
• Pojawienie się w rodzinie młodszego rodzeństwa na podstawie bajki „Młodszy braciszek”
• Obniżenie poziomu lęku przed ciemnością w utworze „Bajka o Kasi, biedronce i potworach”
• Rodzina dysfunkcyjna, poczucie odrzucenia w bajce „Księżycowy domek”
• Odrzucenie przez grupę w utworze „Dziewczynka z obrazka”
• Obniżanie poziomu lęku związanego z pobytem w szpitalu i jego atmosferą w bajce „Ufuś”
• Oswajanie lęków przed kontaktami ze zwierzętami (pies, kot) na podstawie bajki terapeutycznej „Jak pies z kotem?”
• Próby opanowania lęku przed ciemnością w oparciu o „Wiersze, że aż strach”
• Rozwijanie samodzielnego myślenia, wiara we własne możliwości, nazywanie własnych emocji i radzenia sobie z nimi w oparciu o tekst „Garść radości, szczypta złości...”
• Propagowanie bezpiecznych zachowań w kontaktach z psem „Czy mogę pogłaskać psa?”

Zajęcia odbywają się według scenariusza, którego stałymi elementami są:
1. Powitanie wymyślonym przez grupę okrzykiem, gestem etc.
2. Zabawa pobudzająca myślenie z elementami kinezjologii edukacyjnej, hatha jogi
3. Rundka w zależności od tematu zajęć ( dokończ zdanie, najbardziej lubię, najbardziej obawiam się... etc)
4. Czytanie tekstu literackiego ze zwróceniem uwagi na właściwy dobór środków wyrazu
5. Opracowanie problemu: omówienie treści utworu, próby nazwania problemu, identyfikacja z bohaterem, wykorzystanie niewerbalnych środków ekspresji
6. Podsumowanie zajęć

Literatura do wykorzystania na zajęciach:
1. Molicka Maria „Bajki terapeutyczne”
2. Zubrzycka Elżbieta „Czy mogę pogłaskać psa?”
3. Kołyszko Wojciech „Garść radości, szczypta złości. Mnóstwo zabawnych ćwiczeń z uczuciami”
4. Strzałkowska Małgorzata „Wiersze, że aż strach”
5. Ziółkowska Beata (red.) „Niestworzone historie - bajki edukacyjne”