Znaczenie i zakres pojęcia dydaktyki

Opracowała: mgr Renata Stachowicz

ZNACZENIE I ZAKRES POJĘCIA DYDAKTYKI

Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktiokos oznacza pouczający, a didasko – uczę. Z etymologii słowa dydaktyka wnosić można, że obejmowała ona to, co dotyczy nauczania i uczenia się. Terminu tego po raz pierwszy użyto w Niemczech na początku XVII wieku, rozumiano go jako sztukę nauczania, czyli jako swego rodzaju umiejętność praktyczną. Także Jan Amos Komeński w swym dziele pt. „ Wielka dydaktyka” uważał dydaktykę za sztukę nauczania, ściśle związaną z wychowaniem.
Na początku XIX wieku niemiecki pedagog i filozof Jan Fryderyk Herbart w głoszonej teorii nauczania wychowującego, dydaktykę rozumiał jako teorię nauczania, która podstawowe znaczenie przypisywała czynnościom nauczyciela. Nauczanie miało intelektualistyczny charakter, w związku z cym podkreślano wartość pracy umysłowej. John Dewey wprowadzał idee uczenia się aktywnego przez działanie. Zwolennicy tego kierunku eksponowali czynności uczniów, przyznając im aktywną i twórczą rolę w procesie uczenia się. W świetle ich interpretacji dydaktyka uważana była jako teoria uczenia się, zajmująca się analizą czynności uczniów.
B. Nawroczyński podaje, że czynności nauczycielskie powinny łączyć się z aktywnością uczniów w jedna harmonijną całość.
K. Sośnicki – równorzędnie traktował nauczanie z uczeniem się, podkreślając współzależność obu tych czynności.
W. Okoń w najnowszym swym podręczniku „ Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” zalicza dydaktykę do jednej z podstawowych nauk pedagogicznych, której przedmiotem jest nauczanie innych i uczenie się nie tylko szkolne. Okoń podaje, że dydaktyka jest nauka o kształceniu i samokształceniu, ich celach, treści oraz metodach, środkach i organizacji.
Wśród polskich dydaktyków przeważa pogląd, że dydaktyka wina mieć wymiar zarówno nauczający, jak i wychowujący, czyli w inna również służyć rozwojowi całej osobowości wychowanków.
Dydaktykę dzieli się na dydaktykę ogólną i dydaktyki szczegółowe.
Dydaktykę ogólną - określa się jako ogólną wiedzę o nauczaniu i uczeniu się. Ogólność dydaktyki według niektórych autorów wynika z tego, że swymi badaniami obejmuje wszystkie przedmioty nauczania, wszystkie szczeble systemu szkolnego i wszystkie typy szkół.
J. Półturzycki pisze, że podział na dydaktykę ogólną i szczegółową jest niewystarczający, gdyż wraz z rozwojem praktyki edukacyjnej i pedagogicznej, refleksji dydaktycznej pojawiły się ostatnio różne rodzaje prac dydaktycznych. Według tego autora, można publikacje dydaktyczne podzielić na piec rodzajów: ogólne, szczegółowe, określonego typu szkolnictwa, środowiskowe i specjalistyczne.
Aby skutecznie realizować proces dydaktyczny nie wystarcza jednak tylko znajomość ogólnych prawidłowości nauczania i uczenia się. Praktykowi w działaniu potrzebne jest zarówno ogólne zrozumienie procesów dydaktycznych, jak też znajomość konkretnych i swoistych cech nauczania poszczególnych przedmiotów. Pewien zbiór takich szczegółowych dyrektyw, określających sposoby prawidłowego wykonywania czynności dydaktycznych, nazywamy dydaktyka przedmiotową.
Dydaktyki przedmiotowe dostarczają właśnie szczegółowej wiedzy o specyficznych prawidłowościach nauczania i uczenia się poszczególnych przedmiotów w całym bogactwie ich konkretnej treści. Ułatwiają optymalne planowanie pracy dydaktycznej w obrębie jednego przedmiotu oraz wybór najskuteczniejszych form, metod i środków realizacji jego treści. Jednakże proces dydaktyczny jest niezmiernie złożony i sztywne trzymanie się wąskich dyrektyw może prowadzić do wielu niepowodzeń. Dlatego też w praktyce realizację, tych dyrektyw trzeba stale konfrontować z ogólnymi prawidłowościami dydaktycznymi. Wynika stad konieczność znajomości ogólnej wiedzy o nauczaniu w praktycznej działalności dydaktycznej.
Między dydaktyką o charakterze ogólnym a dydaktykami przedmiotowymi powinna istnieć ścisła współzależność. Dydaktyki przedmiotowe , badając specyficzne właściwości nauczania – uczenia się poszczególnych przedmiotów szkolnych, mogą wzbogacić dydaktykę kształcenia ogólnego, szczegółowymi wynikami badań. Z kolei dydaktyka kształcenia ogólnego badając ogólne problemy i prawidłowości kształcenia oraz uogólniając wyniki badań dydaktyk przedmiotowych, ustala ogólne prawidłowości procesu dydaktycznego, które stanowią ogólnoteoretyczną podstawę dydaktyk przedmiotów ogólnokształcących. Dydaktyki przedmiotowe dokonują konkretyzacji i uszczegółowienia wskazań i dyrektyw dydaktyki kształcenia ogólnego.

BIBLIOGRAFIA:
F. BEREŹNICKI – „ Dydaktyka kształcenia ogólnego”, Oficyna Wydawnicza „ Impuls”, Kraków 2007.