Czasopisma uczniowskie jako element dziejów, dokument wagi historycznej, przekaz dla potomnych

Wielki pedagog Janusz Korczak mocno wierzył w potrzebę istnienia pism dziecięcych i w roku 1921 pisał: „ Jaki gazeta szkolna przynosi pożytek? Ogromny. Uczy sumiennego spełniania przyjętych zobowiązań, uczy planowej pracy opartej na zrzeszonym wysiłku ludzi, uczy śmiałości w wypowiadaniu swoich przekonań, uczy przyzwoitego sporu w argumentach, a nie w kłótni, wprowadza jawność, gdzie bez gazety myszkuje plotka i obmowa, ośmiela nieśmiałych, uciera nosa zbyt pewnym siebie – reguluje i kieruje opinią, jest sumieniem gromady”.
Czasopisma redagowane przez uczniów funkcjonują od dawna w społeczeństwach o rozwiniętych strukturach demokratycznych. W szkołach europejskich i amerykańskich, wydawanie pisma jest włączone w procesy wychowawcze i edukacyjne, a funkcjonowanie mediów szkolnych uzyskuje znaczące wsparcie instytucji, którym zależy na pobudzeniu inicjatyw obywatelskich.
W Polsce czasopisma uczniowskie mają także długą i bogatą tradycję. Ich rolę w rozwoju intelektualnym i moralnym młodych ludzi doceniono już dawno, choć zmieniające się warunki polityczne, społeczne i gospodarcze narzucały tym pismom różne zadania i cele. W czasach zaborów szkolne pisemka, wydawane najczęściej konspiracyjnie, były związane z ruchem młodzieżowym, głoszącym hasła niepodległościowe i wyzywającym do walki. Szczególnie bujny rozwój czasopism szkolnych nastąpił w dwudziestoleciu międzywojennym. Ówczesne Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wydało wiele rozporządzeń świadczących o tym, że rozwój szkolnych pism stał się wówczas ważnym elementem polityki oświatowej. Zatem owe gazetki były podporządkowane nadzorowi szkoły, określone jej zasadami wychowawczymi i porządkiem organizacyjnym, przy czym miały charakter autonomiczny. Czasopisma uczniowskie w szkole polskiej lat 1919-1939 są przykładem wielkiego rozbudzania twórczości intelektualnej i społecznej młodzieży, różnorodności oraz bogactwa myślowych wątków, środków ekspresji publicystycznej, literackiej i graficznej, powoływano je najczęściej za zachętą nauczycieli, wychowawców, księży lub dyrektorów szkół, widzących w nim skuteczną metodę pracy wychowawczej.
Wybuch drugiej wojny światowej zahamował wszelką szkolną działalność wydawniczą. W bardzo okrojonej formie wydawano dwa czasopisma „Mały Ster” i „Ster”, które miały zastąpić podręczniki szkolne.
Tradycje wydawnicze zostały przerwane w okresie powojennym, wtedy też rzeczywistość PRL-u położyła kres świetnie rozwijającej się szkolnej żurnalistyki.
W szkołach pozostały jedynie gazetki ścienne wywieszane najczęściej z okazji pierwszomajowego święta lub kolejnej rocznicy rewolucji październikowej. Cenzura praktycznie uniemożliwiła wydawanie szkolnych pism, a prawie obowiązkowe gazetki ograniczały się zwykle do tematyki zaczerpniętej z oficjalnych organów prasowych.
Renesans szkolnego ruchu wydawniczego nastąpił w latach osiemdziesiątych. Stan wojenny, odkrycie magicznej siły słowa, niezwykłe możliwości upowszechniania tekstów, konspiracja i jej swoisty romantyzm zaowocowały ciekawymi inicjatywami wydawniczymi. Pisma uczniowskie stały się doskonałą szkołą obywatelskiego wychowania, a w ich wydawanie oraz kolportowanie zaangażowane były liczne grupy młodych ludzi.
Obecnie wolność słowa, a także rozwój techniki drukarskiej i jej powszechna dostępność spowodowały, że ruch wydawniczy w szkołach zatacza coraz szersze kręgi. Od kilku lat widać renesans publicystyki uczniowskiej, szkoły, które chcą uchodzić za szanujące się i liczące w procesie edukacji poprzez działalność wydawniczą starają się kształtować swój dobry wizerunek. Zatem wydają czasopisma, książeczki, zawierające przegląd twórczości uczniowskiej, wydawnictwa okolicznościowe, np. z okazji rocznic istnienia szkoły, zakończenia szkoły itp. Wychodzą także biuletyny, upamiętniające ciekawe fragmenty życia społeczności szkolnej, np. sesje naukowe, czy spotkania z ciekawymi ludźmi. Różnorodna jest też tematyka gazetek, która najczęściej zależy od typu szkoły, zainteresowań młodzieży, inwencji redaktorów i opiekunów – nauczycieli oraz jakości współpracy szkoły ze środowiskiem.
Wiele pism szkolnych dostępna jest w Internecie. Ta forma kontaktu z odbiorcą posiada ogromną popularność – wydawca nie ma problemów z nakładem i zwrotami, czytelnik zaś, szczególnie młody, znacznie częściej surfuje po wirtualnych stronach, niż przegląda wydawane na papierze publikacje. Taki sposób informacji bardziej odpowiada młodzieży, a ponieważ dostęp do Internetu jest coraz powszechniejszy – również gazetki szkolne korzystają z tej formy przekazu.
Szkolne czasopisma są ważnym elementem współczesnych dziejów, dokumentem wagi historycznej, przekazem dla potomnych. Mimo, że żywot tych wydawnictw jest zwykle krótki, mody się zmieniają i giną gazetki są ogromną szansą dla polskiej szkoły, gdyż mogą
w zasadniczy sposób przebudować układ stosunków w tej specyficznej społeczności, a młodzież ma szansę przemówić własnym głosem.
Siłą szkolnego pisma jest jego oryginalność, polegająca na zdolności budzenia nieustannego zdziwienia odbiorców. Młodzi ludzie mają nieokiełznaną wyobraźnię i należy zachęcić do jej używania, dlatego trzeba zadbać o to, aby do szkolnego ruchu wydawniczego wprowadzić pewien formalny porządek, który umożliwi zachowanie dorobku szkolnej żurnalistyki dla przyszłych pokoleń.

Bibliografia
1.Bocheńska K., Dembska-Pierzchała Z., Renesans młodej publicystyki, „Gazeta Szkolna” 2005, nr 20, s. 16.
2. Korczak J., O gazetce szkolnej [w:] Pisma wybrane, Warszawa 1978, t. III, s. 208.
3. Nowak E., Czy gazetka uczniowska może pełnić w szkole funkcję wewnętrznego public relations?, „Biblioteka w Szkole” 2003, nr 9, s. 2-3.
4. Socha I., Czasopisma młodzieży szkolnej w Polsce 1918-1930, Katowice 1986.
5. Sowiński G., Czasopisma uczniowskie jako element życia szkoły, „Polonistyka” 1996, nr 9, s. 581, 585.
6.Sowiński G., Nie zmarnować szansy, czyli o gazetkach uczniowskich, „Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze” 1997, nr 3, s. 33-35.
7. Tubek S., Rola szkolnych czasopism, „Nowa Szkoła” 1998, R. 54, nr 9, s. 60-61.