Potrzeby dziecka a środowisko rodzinne - referat

Analizując literaturę psychologiczną i pedagogiczną, można spotkać różnorodne klasyfikacje potrzeb szczególnie istotnych dla człowieka. Na ogół potrzeby dzieci dzielą się na biologiczne, które uważane są jako podstawowe lub pierwotne i psychiczne, określane mianem pochodzących lub wtórnych.
W różnych okresach życia człowieka inne potrzeby wysuwają się na plan pierwszy. H. Trentowska podkreśla, że „istnieją jednak także i takie, których fundamentalne znaczenie obserwujemy w ciągu całego życia, a ich niezaspokojenie jest niejednokrotnie przyczyną poważnych zaburzeń w rozwoju osobowości, a nawet prowadzi do stanów chorobowych- nerwic".
Na takie potrzeby zwrócił uwagę C.Schiff i zaliczył do nich: potrzebę bezpieczeństwa, przynależności i miłości, uznania, samorealizacji.
Dla dziecka w wieku przedszkolnym zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa jest szczególnie ważne, gdyż spotyka się ono z wieloma nowymi sytuacjami, które są dla niego trudne, często zaskakujące. Potrzeba bezpieczeństwa zaspokajana jest poprzez kontakt, czyli bliskość fizyczną, wzajemne odczuwanie stanów psychicznych, czułość, określony rytm dnia i nocy. Dziecko musi mieć pewność, że jest akceptowane, kochane, może zawsze liczyć na pomoc rodziców. Wtedy staje się ufne, aktywne, otwarte na kontakty z innymi dziećmi i dorosłymi.
Dom rodzinny jest miejscem zaspokajania potrzeby miłości i przynależności. Dziecko wie, że matka, ojciec i ono stanowią wspólnotę ludzi wzajemnie się kochających, okazujących sobie czułość, serdeczność, sympatię. Bez fundamentu miłości rodzice nie są w stanie zrozumieć dziecka, motywów jego postępowania, rozpoznać jego potrzeb. Zaspokojenie potrzeby miłości zapewnia pełny i nieskrępowany rozwój dziecka.
Jeśli jest ono odrzucone, niekochane, wpływa to negatywnie na rozwój jego osobowości, w szczególności sfery uczuciowej, a także na rozwój mowy, sposób zachowania, efekty uczenia się.
Radość z osiągnięć i sukcesów dziecka, z czynionych przez nie postępów, uzewnętrzniona i wyrażana słowami, zaspokaja potrzebę akceptacji i uznania. Istota tej potrzeby polega na tym, aby dziecko czuło się potrzebne i chciane takie, jakie jest. Pozytywne oceny osiągnięć dziecka, jego działania, wyglądu, tworzą w jego świadomości poczucie własnej wartości i dobrej samooceny. Ważne jest, aby ocena dziecka miała charakter konkretny i odnosiła się do działań, zachowań, a nie była zbyt ogólna. Upokarzanie dziecka, brak akceptacji, unikanie kontaktu, stawianie zbyt wysokich wymagań powodują, że staje się ono lękliwe, niepewne, ma poczucie niższej wartości. Przyczynia się to do spadku aktywności, a w konsekwencji do regresu lub braku rozwoju.
Szczególnie u dziecka w wieku przedszkolnym ujawnia się potrzeba nieustannego przekraczania swojego aktualnego stanu rozwojowego, ciągłego przewyższania samego siebie pod różnymi względami. Jest to objaw wrodzonej motywacji do własnego rozwoju, określany jako potrzeba samorealizacji. Dzięki niej, małe i jeszcze niezaradne dziecko chce już samo coś robić: ubierać się, jeść, sprzątać pomagać, rysować, budować itp. Tą samodzielną aktywność należy uszanować i otoczyć staranną opieką, bowiem łatwo ją zahamować poprzez wyręczanie dziecka, strofowanie, nadmierne ograniczanie swobody.
Małe dziecko jest uzależnione od opieki rodzicielskiej oraz wrażliwości i umiejętności zaspokajania dziecięcych potrzeb. Sam sposób, w jaki działają rodzice jest źródłem pierwszych doświadczeń zdobytych przez dziecko w jego naturalnym środowisku. Stworzenie atmosfery szczęścia, miłości i zrozumienia przez zaspokojenie potrzeb dziecka w rodzinie jest warunkiem jego prawidłowego rozwoju.

Opracowała: Maria Gibała