Cykl zajęć edukacyjnych "Agresji - stop!"

CYKL ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH DLA KLAS I - IV
Z WYKORZYSTANIEM GIER I ZABAW INTERAKCYJNYCH


CZYM SĄ GRY I ZABAWY INTERAKCYJNE?
W odróżnieniu od tradycyjnych metod nauczania, gry interakcyjne uwzględniają myśli i uczucia uczącego się, oddziałują na jego wiedzę, a w sposób szczególny stymulują jego chęć do zabawy.
Warunkiem udziału w grze jest zachowanie przez dzieci jej reguł.
Świat zabaw dziecięcych jest dla nich magicznym światem rządzącym się własnymi prawami i normami, które akceptują.
Gry i zabawy interakcyjne nawiązują właśnie do tych sprawdzonych prawidłowości. Są one czynnikiem wspierającym proces socjalizacji i rozwoju osobowościowego dziecka. Dają prowadzącemu sprawdzenia stopnia rozwoju i integracji posiadanych umiejętności i zdolności.
Zastosowanie gier interakcyjnych pozwala wychowawcy na skuteczniejsze zrealizowanie szerokiej gamy różnych celów.
W odróżnieniu od tradycyjnych metod nauczania, gry interakcyjne dają dzieciom możliwość aktywnego uczestnictwa. Nie muszą one kryć swoich emocji, mogą komunikować się z innymi uczestnikami werbalnie i niewerbalnie, odgrywać różne role, poruszać się, różnicować wzajemne stosunki, pertraktować, podejmować decyzje i prowadzić dyskusje.
Gry interakcyjne uwalniają dzieci od często zbędnych mechanizmów obronnych, ponieważ struktura gry i jej przesłanie pozwalają na wypróbowanie wielu, także trudnych dla nich sposobów zachowania.
Mają możliwość wykorzystania szerokiego spektrum działań, które przynoszą pożytek całej grupie.
Przygotowany cykl to propozycja 8 zajęć edukacyjnych wykorzystujący w szczególności zabawy i gry edukacyjne.
Mają one głównie na celu:

- Uwrażliwianie postrzegania - aby dziecko rozwinęło większą szczerość dla uczuć i myśli innych w swoim otoczeniu;
- Pogłębienie odpowiedzialności za samego siebie – aby dziecko było gotowe do wzięcia odpowiedzialności za swoje postępowanie i nie czyniło innych odpowiedzialnymi za to, jak się czuje w danym momencie;
- Funkcjonalne wyrażanie uczuć – aby dziecko potrafiło radzić sobie ze swoimi odczuciami, uświadamiało je sobie i potrafiło wyrazić słowami.
Równie ważna jest także świadomość tego w jaki sposób dziecko wyraża siebie przez zachowanie;
- Świadomość własnej motywacji - aby dziecko miało świadomość co skłoniło je do takiego a nie innego zachowania i jaki mu przyświecał cel oraz aby umiało rozmawiać o tych sprawach z innymi dziećmi;
- Samoakceptacja – dzieci same siebie akceptują, rozwijają więcej szacunku do własnej osoby i mają świadomość, że mogą się rozwijać i uczyć;
- Akceptacja innych – czyli postawa, która wykazuje respekt i tolerancję dla poglądów, uczuć i zachowań innych;
- Zachowanie wzajemnie zależne – odpowiedzialność nie tylko za siebie samego, ale i za innych oraz zainteresowanie komunikacją z rówieśnikami.
Kształtowanie umiejętności bycia elastycznym w obcowaniu z innymi.


STRACH PRZED SZKOŁĄ

CELE:
Dzieci potrafią wyrazić, czego się w szkole boją, co sprawia, że szkoła jest przyjemna.

UCZESTNICY:
Od 8 lat. Wielkość grupy dowolna.

CZAS TRWANIA:
Około 35 minut

POMOCE:
Papier i kredki dla każdego dziecka

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Chciałabym, żebyście dzisiaj namalowali obraz, który będzie się składał z dwóch części. Złóżcie papier na połowę, w ten sposób uzyskacie linię podziału, Na lewej połowie namalujcie obraz pod tytułem:
„CZEGO BOJĘ SIĘ W SZKOLE”.
Na drugiej połowie namalujecie obraz pod tytułem:
„CO SPRAWIA, ŻE W SZKOLE JEST MI WESOŁO”.
Czy zrozumieliście, o co chodzi?...
Macie na malowanie obrazów 15 minut czasu…
Teraz zostawcie swoje obrazy na miejscu. Wstańcie i obejrzyjcie sobie rysunki innych dzieci, porozmawiajcie z kolegami, jeżeli chcecie. Macie na to 10 minut…

PODSUMOWANIE I OCENA:
- Czy zabawa podobała mi się?
- Czego dzieci się boją?
- Co sprawia, że dzieci są wesołe?
- Co możemy zrobić, żeby każdy bal się mniej?
- Co możemy zrobić, żeby wszyscy chodzili do szkoły z większą radością?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO:
Jest to ważna zabawa, w której chodzi o to, aby dzieci zauważyły, że mogą coś zmienić. Prowadzący powinien zanotować na tablicy, co konkretnie je nęka i co cieszy.
Następnie należy przeprowadzić małą „burzę mózgów”, w której dzieci mogą zgłaszać propozycje na temat: „Co możemy zrobić, żeby chętniej chodzić do szkoły?”.


II. CHCĘ BYĆ KRÓLEM

CELE:
Dzieci sprawdzają podczas gry, na ile same są zainteresowane wpływową pozycją w grupie oraz którym dzieciom życzyłyby silnej pozycji i według jakich kryteriów zrealizowałyby to.

UCZESTNICY:
Od 8 lat. Dzieci muszą już być zaznajomione z zabawami interakcyjnymi i mieć do siebie zaufanie. Wielkość grupy dowolna.

CZAS TRWANIA:
Około 30 minut

POMOCE:
Dla każdego dziecka potrzebne są cztery krążki samoprzylepne (dla dziewczynek czerwone, dla chłopców niebieskie) i tekturowy pasek o szerokości około 5 centymetrów i długości około 50 centymetrów, który należy wcześniej przygotować.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Proponuję wam dziś zabawę, która nazywa się „Chcę być królem”. Wyobraźcie sobie, że wszyscy mieszkacie w dalekim kraju, gdzie tradycyjnie król rządzi krajem. Władca dba o to, żeby prawa każdego człowieka były przestrzegane, żeby wszyscy żyli zgodnie; łagodzi spory i reprezentuje interesy mieszkańców swego królestwa wobec sąsiadów itd.
Najpierw każde dziecko otrzyma ode mnie koronę. To ten tekturowy pasek. Żeby korona ładnie wyglądała, proponuję narysowanie na niej złotych ząbków.
Teraz możecie zacząć wybory króla. Zróbcie to następująco: każde dziecko otrzyma ode mnie samoprzylepne krążki; dziewczynki otrzymają czerwone, chłopcy niebieskie. Wyobraźcie sobie, że te krążki są szlachetnymi kamieniami, które przykleicie do korony dziecka wybranego przez was na króla. Macie 15 minut na pospacerowanie i zastanowienie się komu przykleić swoje kamienie.
Równocześnie możecie zbierać kamienie dla siebie. Możecie podejść do dziecka i zachęcać go to tego aby dał właśnie tobie swoje kamienie.
Pamiętajcie, że macie tylko cztery kamienie do rozdania. Możecie dać jednemu dziecku jeden kamień, dwa, trzy lub nawet wszystkie cztery. Królem zostanie ten, kto będzie miał najwięcej kamieni w swojej koronie.
Po upływie czasu dzieci zdejmują swoje korony i liczą kamienie.
Kto jest królem?....
Król staje na środku, a osoby, które go akceptują stają po jego lewej stronie. Te dzieci, które są niezadowolone z wyboru stają zaś po prawej stronie króla.
Teraz po kolei każdy wypowiada się jak jest nastawiony do nowo wybranego króla…

PODSUMOWANIE I OCENA:
- Czy zabawa podobała mi się?
- Kto został królem?
- Ilu chłopców i ile dziewczynek go wybrało?
- Czy ja sam próbowałem zostać królem?
- Czy sam także otrzymałem krążki?
- Komu dałem swoje krążki?
- Czy nakleiłem sobie własne krążki, ponieważ chciałem być królem?
- Jakie – moim zdaniem - musi być dziecko, żeby mogło zostać królem? Jak oceniam dziecko, które zostało królem?
- Które dzieci mają w tej grupie zazwyczaj wpływ. Jakie są korzyści z posiadania wpływu?
- Jakie są straty?
- Pod jakim względem mam wpływ w grupie?
- Czy jestem zadowolony ze swojego wpływu w grupie?
- Z czego się cieszyłem?
- Co mnie zezłościło?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO:
Ta zabawa sprawia dzieciom wiele radości. Prowadzący powinien ją jednak wypróbować dopiero po zastosowaniu innych zabaw interakcyjnych, aby ocena się udała. Po wyborze dzieci mogą nosić króla po sali lub chodzić z królem w orszaku królewskim. Prowadzący musi zadbać również o to, aby dziecko z najmniejszą liczbą krążków również było noszone po sali lub wyróżnione w inny sposób jako „anty-król”.


III. MASZ TO ZROBIĆ

CELE:
Dzieci mogą wyrażać swoje dyktatorskie zapędy w bezpieczny sposób.
Równocześnie dowiadują się, jak sami się czują, wykonując to, co ktoś im nakazuje. Bojaźliwe dzieci mogą nabrać odwagi, a dzieci dominujące nieco wyhamują.

UCZESTNICY:
Od 8 lat. Wielkość grupy dowolna.

CZAS TRWANIA:
Około 15 minut

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Zabawa, którą wam zaproponuję nazywa się „Masz to zrobić”. Będziecie w niej raz panem, a raz poddanym.
Dzieci wybierają sobie osobę, z którą chcą tę zabawę wypróbować…
Najpierw mniejsze dziecko będzie poddanym, a większy panem.
Pan może poddanemu wydawać różne rozkazy, a poddany musi je wykonać. Należy zaznaczyć, że nie wolno wydawać rozkazów, które poddanemu lub komuś innemu mogłyby zrobić krzywdę.
Pierwsza runda trwa około 3 minuty. Następnie dzieci zamieniają się rolami i ponownie zabawa trwa przez około 3 minuty.

PODSUMOWANIE I OCENA:
- Czy zabawa podobała mi się?
- Czy sam wybrałem mojego partnera? Czy to on mnie wybrał?
- Która rola podobała wam się bardziej?
- Czy byliście surowym panem?
- Czy było mi trudno wypełniać rozkazy?
- Czy było mi trudno wydawać rozkazy?
- Czy byliście kapryśnym poddanym?
- Jak czujecie się na co dzień, gdy ktoś wam rozkazuje?
- Jaki są zalety roli pana? Jakie są jej złe strony?
- Jakie są zalety roli poddanego? Jakie są jej złe strony?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO:
Zabawa pozwala dzieciom naprawdę się wyszaleć. Mogą w sposób otwarty wyrażać impulsy agresywne i poddańcze, aby następnie z dystansu zrozumieć względne przywileje obu ról.


IV. W KRAINIE SMOKÓW
CELE:
- nabywanie umiejętności rozróżniania i nazywania stanów emocjonalnych odczuwanych przez ludzi w różnych sytuacjach;
- rozwijanie umiejętności empatii;
- umiejętność współpracy w grupie;
- uczenie się rozwijania problemów z wyeliminowaniem zachowań opartych na agresji i przemocy;
- rozwijanie wyobraźni, twórczego myślenia;
- poznanie sposobów samokontroli własnego zachowania;
POMOCE:
nagranie z muzyką relaksacyjną, płachta materiału, nożyczki, krepina, kolorowy papier, pudełka tekturowe różnej wielkości, kartki z niedokończonymi zdaniami, różne twarze na małych kartkach.

"W krainie smoków"
Od wielu lat w krainie Smoków królował Drapieżnik I. Początkowo był władcą bardzo uprzejmym i dobrym dla Smoków, swych poddanych. Ale powoli nabrał straszliwego przyzwyczajenia. Od czasu do czasu, w porze obiadowej, jego straszne pazury zaczynały go swędzić w sposób nie dający się opanować. Drapieżnik I maskował się wówczas dobrze, żeby nikt nie mógł rozpoznać go w zaułkach ciemnych ulic. Wysuwał swe pazury i hyc! Pożerał jednego małego smoka tu, innego tam. Było to okropne, ale Drapieżnik I nie potrafił opanować swędzenia swoich pazurów.
Po każdym takim haniebnym wykroczeniu władca krył się w najciemniejszych zakątkach lasu płakał, i rozpaczał:
- Jestem ostatnim głupcem! Dlaczego pożarłem te małe smoki, które nic mi złego nie zrobiły? Następnym razem już tak nie uczynię.
Ale później znów postępował tak samo.
Trudno jest być królem
Wreszcie pewnego dnia Drapieżnik I postanowił obciąć sobie pazury. Zrobiono specjalne nożyce (naturalnie ze złota, gdyż król jest zawsze królem), którymi jeden z giermków obcinał królewskie pazury, gdy tylko zaczynały się wysuwać.
Zaczęła się nowa epoka dla całej smoczej krainy. Bez pazurów Drapieżnik stał się wegetarianinem, nie wychodził więcej w nocy, nie napadał na nieostrożne małe smoki, nauczył się grać na pianinie i pić rumianek. Nigdy dotąd mieszkańcy nie byli tak szczęśliwi. Małe smoki tańczyły, śpiewały i bawiły się na ulicach aż do zmierzchu, nawet deszcz padał jedynie w nocy. Ale niestety! Pewnego sobotniego poranka złote nożyce, którymi obcinano pazury króla, gdzieś się zgubiły. Pazury Drapieżnika I zaczęły rosnąć błyskawicznie. Trzeba było koniecznie znaleźć te nożyce, w przeciwnym razie...
Gdy cały dwór gorączkowo poszukiwał nożyc, premier posłał mysz książkową, by przeczytała jakąś historię, która by uspokoiła Drapieżnika I.
- Dość myszko, mam już dosyć! Chce mi się jeść, a poza tym bardzo mnie swędzą pazury!
Przybył zaaferowany giermek z 125 parami bardzo mocnych nożyc. Próbował wielokrotnie, ale żadne nie były w stanie obciąć pazurów jego wysokości. Kucharze przygotowali najlepsze dania i wszystko to, co lubił Drapieżnik I. Ale on ciągle patrzył na pazury, które groźnie wysuwały się i mówił:
- Och, czuję, że znów rozpocznę łowy. Mam ochotę na ładnego, kruchego małego smoka! Znajdźcie moje nożyce, albo zjem was wszystkich! - ryczał.
Właśnie w tym momencie przez otwarte okno wskoczył do jadalni! - pewien mały sympatyczny smok. Wszystkich ogarnęło przerażenie! Natychmiast pazury Drapieżnika I wysunęły się, a jego łapy zaczęły posuwać się naprzód. Ale mały smok odważnie przemówił do króla:
- Nie rozumiem. Jesteś królem, a twoje pazury nie słuchają ciebie?
- Wszyscy mnie słuchają, a więc i moje pazury - odpowiedział niechętnie Drapieżnik I.
- A więc spróbuj je wciągnąć!
- Nie chce mi się - powiedział król i wyciągnął łapy.
- Widzisz, mam rację. Twoje pazury nie słuchają ciebie!
- Ach tak! Spójrz! - powiedział król i wciągnął pazury.
- Brawo! Widzisz, że to nic trudnego. Trzeba tylko chcieć! Teraz jesteś naprawdę królem!
Drapieżnik I zastanowił się przez chwilę.
- Masz rację, malutki. Ale trudno być królem swoich własnych pazurów! Mały smok wyciągnął z torby złote nożyce króla i powiedział:
- Znalazłem je królu, ale teraz już ich nie potrzebujesz.
Od tego dnia król nie kazał już sobie obcinać pazurów. Kiedy wysuwały się, mówił:
- Jestem królem swoich pazurów! Bądźcie posłuszne i schowajcie się natychmiast! Odtąd wszystko układało się pomyślnie w krainie Smoków.


PRZEBIEG ZAJĘĆ
Grupa wita się wprowadzonym wcześniej rytuałem, może to być np. "Kichnięcie słonia".
1. Dzieci siedzą na podłodze w kręgu, na dywanie leżą odwrócone białe kartki (jedna więcej niż uczestników, aby był wzór) przedstawiające rysunki twarzy wyrażające np. zdziwienie, radość, smutek, spokój itp. Osoby kolejno losują karteczki, pokazują pozostałym i starają się określić rodzaj uczuć wyrażanych przez prezentowaną twarz.
2. Nauczyciel prosi uczniów, aby zastanowili się i powiedzieli lub odegrali, jakie emocje odczuwaliby, gdyby w pobliżu ujrzeli coś trudnego do zidentyfikowania, żyjącego, wydającego nieokreślone dźwięki i pachnącego siarką.
3. Gdy uczestnicy dojdą do wniosku, że to jest smok, nauczyciel dzieli uczniów na grupy i prosi o wyczarowanie tej postaci z przyniesionych materiałów:
- I grupa - głowa smoka,
- II grupa - tułów,
- III grupa - łapy i skrzydła,
- IV grupa - ogon.
W trakcie pracy nauczyciel prosi uczniów o określenie własnych uczuć, podjętych decyzji co do dalszego postępowania, opisywanie wyglądu smoka, próba określenia jego charakteru.
Prowadzący dokłada do łap pazury. Wspólne sformułowanie wniosku, że co ładne i kolorowe, nie zawsze musi być bezpieczne i dobre.
PODSUMOWANIE I OCENA
1.Odczytanie ostatniego fragmentu opowiadania (Właśnie w tym momencie przez okno...) i sprowokowanie dyskusji:
-Czy podobne problemy zdarzają się ludziom?
-Czy trudno jest być "królem samego siebie?” -Co trzeba zrobić, żeby panować nad sobą?
2. Uczniowie uzupełniają indywidualnie i anonimowo niedokończone zdania:
- Moje największe pazury to....................
- Jestem królem swoich pazurów, bo......................
- Chciałbym, żeby....................................
3. Rozmowa na temat "Czy ludzie mogą panować nad własnym zachowaniem?". Praca w grupach - opracowanie recept (sposobów) radzenia sobie z emocjami wpływającymi negatywnie na zachowanie. Prezentowanie wyników swojej pracy na konferencji prasowej.
4. Zakończenie zajęć - "iskierka".
V. WZÓR DO NAŚLADOWANIA
CELE:
- uświadomienie sobie przez dzieci,, kto w klasie jest dla nich wzorem lub czy same są dla innego dziecka wzorem.
UCZESTNICY:
Od 9 lat. Wielkość grupy dowolna.
CZAS TRWANIA:
Około 45 minut – zależnie od wielkości grupy.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Wzorem jest ten, kto pewne rzeczy robi tak dobrze, że chciałbym być taki sam. Zastanówcie się, milcząc, kto z klasy jest dla was wzorem, i namalujcie portret tego dziecka. Ale niech ono nie wie, że je rysujecie. Po namalowaniu portretu napiszcie pod spodem, dlaczego to dziecko jest dla was wzorem. Macie na to 15 minut. Na koniec napiszcie swoje nazwisko i imię pod portretem. Teraz weźcie następną kartkę papieru i zapiszcie, które z waszych umiejętności mogą być wzorem dla innych dzieci. Co potraficie tak dobrze, że dzięki tej umiejętności możecie być przykładem dla innych kolegów? Macie na to 5 minut. Teraz zanieście swoje rysunki dzieciom, które są dla was wzorem. A teraz po kolei każdy powie, co od kogo otrzymał i co sam u siebie uważa za wzorowe.
PODSUMOWANIE I OCENA:
Zabawa w sposób konstruktywny rozwija u dzieci rozumienie współzawodnictwa i potrzebę uznania. Prowadzący powinien w odpowiednich odstępach powtórzyć tę zabawę, żeby zaobserwować zmiany. Dzieciom, które nie znalazły u siebie niczego wzorowego i być może nie otrzymały swojego portretu, należy pomóc.
- Czy zabawa podobała się dzieciom?
- Czy wszystkie dzieci otrzymały portrety? Jak czują się dzieci, które otrzymały portrety?
– Jak czują się dzieci, które nie otrzymały portretów ?
- Czy stwierdzenie u siebie czegoś wzorowego było dla dzieci trudne?

VI. MĄCICIELE
CELE:
Dzieci mogą sobie uświadomić, w jakim rozmiarze odczuwają specyficzne sposoby zachowania innych jako zakłócenie. Grupa nawiązuje przy tym rozmowę o szerokim spektrum trudnych i niepożądanych zachowań. Równocześnie dzieci ćwiczą podejmowanie decyzji i zastanawiają się nad własnym systemem wartości.
UCZESTNICY:
Od 10 lat. Wielkość grupy dowolna.
CZAS TRWANIA:
Około 35 minut.
POMOCE:
Formularz „Mąciciele”, papier i ołówek.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Przygotowałam dla was formularz, w którym są odnotowani mąciciele i ich działania. Narysujcie na swoich arkuszach 12 stopni od lewego rogu strony na dole ku prawemu w górze. Ponumerujcie poszczególne stopnie; zacznijcie z lewej strony od 1 do 12.


Napiszcie z lewej na początku stopni słowo „nieszkodliwe”, a z prawej na końcu słowo „źle”. Teraz zastanówcie się, które sposoby zachowania z formularza są dla was nieszkodliwe, a które złe i wpiszcie je na stopniach. Na wypełnienie stopni macie 15 minut. Teraz dobierzcie się czwórkami i porozmawiajcie o swoich pracach. A teraz każdy powie na głos, który mąciciel jest dla ciebie najgorszy i dlaczego.
OCENA I PODSUMOWANIE:
Czy zabawa podobała się dzieciom?
Które dzieci sporządziły podobne stopnie jak ja?
Które zakłócające sposoby zachowania występują często w naszej grupie?
Co robię, gdy zachowanie innego dziecka mi przeszkadza?
Czego się nauczyłem?
Dzieci wchodzą w ten sposób względnie łatwo w ożywioną dyskusję na temat poważania lub przeszkadzania w grupie. Należy je zachęcać, żeby zakłócające zachowania innych członków grupy otwarcie i szybko wyrażały.

FORMULARZ
M Ą C I C I E L E
Wieczna gaduła
Wtrąca się często do rozmowy i mówi bez przerwy, nie pozwalając ani sobie, ani innym na zastanowienie się.
Skarżypyta
Zdradza nieszkodliwe występki innych dzieci nauczycielom lub rodzicom.
Plotkarz
Mówi wiele o tym, co inni robią lub myślą, według wzoru: „Czy wiesz już…?”
Oszust
Oszukuje innych w grze.
Ściągacz
Odpisuje zadania domowe albo ściąga na klasówkach.
Zabijaka
Bije młodsze dzieci.
Skąpiec
Nie daje innym niczego albo bardzo rzadko.
Złodziej
Kradnie w sklepach i domach towarowych.
Al. Capowe
Szef bandy, który szantażuje dzieci i zastrasza je.
Palacz
Pali papierosy.
Pijak
Pije alkohol.
Zarozumialec
Uważa się za najlepszego.